ZİMBABVE’DEKİ ASKERİ DARBENİN DÜĞMESİNE PEKİN Mİ BASTI ?

Nesibe Flora Kurt

Zimbabve’nin 75 yaşındaki Devlet Başkan Yardımcısı Emmerson Mnangagwa, 93 yaşındaki Zimbabve Devlet Başkanı Robert Mugabe tarafından sadakatsizlik suçlaması ile 6 Kasım 2017 günü görevden alındı.

8 Kasım 2017 tarihinde Zimbabve savunma bakanı General Constantine Chiwenga Pekin’de Çin Halk Cumhuriyeti Savunma Bakanı Chang Vançuan tarafından kırmızı haliler serilerek karşılandı.

“Zimbabwe Post” internet sitesi 11 Kasım’da, Zimbabveli eski Başkan Yardımcısı Mnangagwa, görevden alındıktan sonra eski Zimbabve Çin Büyükelçisi Zambian Mumwandwa’nın yardımıyla Çin’e geldiği  haberini duyurdu.

General  Constantine Chiwenga’nın 8 kasım Pekin’de karşılanması

General  Constantine Chiwenga, Çin’den ülkesine döner dönmez ayağının tozu ile 15 kasım sabahında orduyu harekete geçirdi ve Devlet başkanı Robert Mugabe ve eşini ev hapse altına aldı.

15 Kasım Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Geng Shuang, gazetecilerin Chiwemanga’nın ziyareti hakkındaki sorusuna, General Constantine Chiwenga’nın Çin ziyaretini iki ülke arasındaki “normal bir askeri ilişki” diye cevapladı. Analizciler ise, Çin Komünist Parti’nin “93 yaşındaki yoldaş Robert Mugabe’yi terk ettiğini, Robert Mugabe’yi görevden alma kararının Pekin’de verildiğini tahmin etmektedir.

Zimbabve’ye Çin’in İlgisi

Çin’in Afrika ülkelerine ilgi göstermesinin en büyük sebebi, Afrika ülkelerinin enerji kaynaklarına sahip olması ve Çin’in enerji kaynaklarına olan bağımlılığıdır.  Zimbabve’de ise Çin’in bu ülkeye ilgi göstermesine neden olabilecek büyüklükte petrol kuyuları yok.  Ancak Zimbabve’de bol miktarda altın, bakır, platin, elmas, krom vs. gibi değerli madenler vardır. Zimbabve platin rezervlerinde dünyanın ikincisidir. Mugabe iktidarı süresince Batı ile ilişkileri kötü olan ve kırılgan bir siyasi yapıya sahip olan Zimbabve’nin bu dezavantajlı durumu da Çin’e cazip gelmektedir. Zekice diplomatik araçlar ve sermaye yatırımı ile Çin, Zimbabve’yi ilk çağdaş koloni haline getirebilmek amacında ilerlemektedir. Çin rüyasının büyük bir kısmı Afrika rüyasını içermektedir. Zimbabve, Çin’in Afrika’daki en önemli “Bir yol, bir kuşak” stratejik ortağıdır. Zimbabve’nin kırılgan ekonomisine büyük bir destek veren Çin, ülkenin en büyük yatırımcısı ve ticaret ortağıdır. Aynı zamanda ülkenin siyasi seçkinleriyle yakın bağlantıları vardır. Çin’in Zimbabve’ye olan ilgisi Mao dönemine uzanmaktadır ve “yoldaş Mugabe”ye olan güvenden kaynaklanmaktaydı.

1924 Doğumlu Robert Mugabe, ilkokul ve 2 senelik öğretmen okulunu bitirdikten sonra ülkesinin bağımsızlık mücadelesine atılmıştır. 1964’te tutuklanmış ve 10 yıllık hapis cezasına çarptırılmıştır. O artık bir milli kahraman olmuştur. Mugabe cezaevi hatıralarını “ Mao’nun kitaplarını okudum ve halkımızı beyaz ırkçılığa karşı nasıl özgürleştireceğimi Mao’nun “ iktidar namlunun ucundadır” sözünden öğrendim, demektedir. 1979’larda Rusya’nın desteğini alamayan Mugabe, Çin’den gerilla savaşı için silah, mühimmat, eğitim ve finans desteği aldı. 1980’de İngiltere’den bağımsızlığına kavuşan Zimbabve’yi ilk tanıyan ülke Çin olmuştur. 37 yıl iktidarda kalan Devlet Başkanı Robert Mugabe, iktidarda nasıl bu kadar uzun zaman kalmasını Çin Komünist Parti’ye borçlu olduğunu gizlemiyor. Çünkü Çin’i ondan fazla ziyaret eden bir başka Afrika lideri yoktur. Robert Mugabe’nin, 24 Ağustos 2014 Çin ziyareti, kendisinin 13. ziyareti olarak tarihe geçmiştir. Robert Mugabe, Zimbabve vatandaşı olan 6 bin beyaz çiftçinin çiftliklerine el koyup bu verimli arazileri Çin’in işletmesine açarken Robert Mugabe’nin “gerçek bir yoldaş, gerçek bir samimi dost” olduğuna Çin’in güveni tamdı. Mugabe, Pekin’e sık sık ziyaretlerde bulunurdu ve kızı Bono’yu Hong Kong’daki üniversiteye gönderdi. Mugabe, Harare’deki Çin yapımı ulusal spor stadyumundaki kalabalık bir mitingde “Biz yüzümüzü güneşin doğduğu doğuya döndük, sırtımızı da güneşin battığı Batıya çevirdik” şeklinde konuşmuştur.

1 Aralık 2015’te 92 yaşındaki Zimbabve Devlet Başkanı Robert Mugabe, Çin devlet başkanı Xi Jinping’e yakınlığını bildirmek için binlerce görevliyle beraber bizzat havaalanına gelip coşku ile karşıladı.

İki lider; enerji, ulaşım, telekomünikasyon, altyapı ve Güney Afrika’daki en büyük termik santralin genişletilmesi de dâhil olmak üzere toplam 10 anlaşmayı imzaladı. Çin İhracat ve İthalat Bankası, bu projeler için bir milyar dolarlık kredi açtı. Xi Jinping Zimbabve’ye yüz milyarlarca dolar yatırım yapmayı taahhüt etti.

Çin’in Zimbabve’deki Yatırımları

2010-2013 arası Çin, Zimbabve’ye 2.7 milyar Amerikan Doları doğrudan yatırım yapmıştır. 2015 yılında Zimbabwe hükümeti 929 milyon dolarlık yurt dışı doğrudan yatırımını onayladı. Bu yatırımın, yarısından fazlası Çin’den gelmiştir. Zimbabwe’deki en büyük yabancı yatırım kaynağı olan Çin, elektrikli aletler, telekomünikasyon, askeri teçhizatlar, tarım, sağlık ve tütün dâhil olmak üzere çeşitli alanlarda büyük ölçekli yardım veya yatırımlar yapmıştır. Zimbabve gazetesi News Day, “Xi Jinping’in bu ülkeye yaptığı ziyaretten sonra bir yıllık hidroelektrik santrali genişletme projesi ve yeni bir kongre binası tamamlanması gibi projeler dâhil olmak üzere 2016 yılı için Çin’in yaptığı yatırım 1.174 milyar dolar olmuştur” diye yazdı. Bu projeler Çin devlet başkanı Xi Jinping’in Zimbabve ziyareti sırasında imzalanmış olup, bu Zimbabve’nin son 30 yıllık tarihindeki en büyük altyapı projesi olmuştur.

İflas Eden, Ancak İstikrarı Bozulmayan Zimbabve Pekin’e Güven Veriyordu

Zimbabve 10 yıldır bir ekonomik krizden diğerine savruluyor. 2017’de ülkedeki işsizlik oranının yüzde 90 olduğu açıklandı. Bu ülkede enflasyon 2008 yılında zirveye çıkmıştı.  Hiperenflasyonla boğuşan Zimbabve’de yıllık enflasyon yüzde 231 milyona çıktı. Bir ABD dolarının 35 katrilyon Zimbabve doları seviyesine gelmesinin ardından, ülke kendi para birimini terk ederek yabancı para birimlerini kullanmaya başladı. Çünkü ülkede 2008’de bir yumurta 50 milyar Zimbabve dolarına çıkmıştı. Enflasyonun hızına yetişebilmek için hükümet, ülkede 100 trilyon Zimbabve dolarlık banknotu piyasaya sürdü. 100 trilyon Zimbabve dolarına bir haftalık otobüs bileti alınabiliyordu. Para basmaktan yorgun düşen ülke kendi parasını yürürlükten kaldırıp, Dolar, Euro, Sterlin, Güney Afrika Randı, Botsvana Pula, Çin Renminbi, Japon Yeni, Avustralya Doları, Hint Rupisi gibi 9 çeşit para biriminin yerelde dolaşıma girmesine izin verdi. Çin medyası ise, Çin parası ülkemizden başka ikinci bir ülke – Zimbabve’de resmi para birimi olarak yürürlüğe girdi şeklinde duyurunca tüm Çin’de bayram havası esmişti.

Siyasi ve ekonomik krizden iflas bayrağı çıkaran Zimbabve’de güçlü lider Mugabe sayesinde ülke istikrarının bozulmaması, Çin modelinin dış dünyada kök salmaya başladığının en güzel örneği idi. Pekin gidişattan çok memnundu. Çin’de olduğu gibi Zimbabve’de de siyasi muhalefet yoktu. Ancak 93 yaşındaki Robert Mugabe’nin ömür boyu Devlet başkanı olarak kalmak istemesi, kendinden sonra 52 yaşındaki eşi Grace Mugabe’nin Devlet başkanlığını garantileme çabaları iktidar partisi Zanu-PF’ni ikiye böldü. Pekin, Saddam’ın Irağı, Kaddafi’nin Libyası, Chavez’in Venezuela’sında… Tek diktatöre güvenerek kaybettiği paralar yüz milyarlarca dolara varıyor. Bu yüzden bu defa ölüp gidecek olanı değil, kalacak olanı tercih etmekte bir mahsur görmemesi de doğaldır. Dolayısıyla Çin ile Mugabe arasındaki ilişkiler geçtiğimiz bir buçuk yıl içinde oldukça dağınık durumda olup daha da kötüleşmekteydi.

93 Yaşındaki Zimbabve Devlet Başkanı Robert Mugabe ve  52 yaşındaki eşi Grace Mugabe

Krizin başlangıcında Zimbabwe’nin Savunma bakanı Komutan Constantino Chiwenga geçen hafta Pekin’e gitmesi ve Çin Devlet Konseyi Üyesi ve Savunma Bakanı Chang Wanchuan ile bir araya gelmesi, 13 Kasım günü General Constantino Chiwenga, ordunun, Mugabe liderliğindeki iktidar partisi içinde tasfiye faaliyetlere geçmeye hazır olduğunu belirtmesi gibi delilleri gösteren Afrika medyası, Ordunun devlet başkanı Robert Mugabe’yi görevden uzaklaştırma planına Çin’in tam destek verdiğini vurgulamaktadır

Kaynak: http://www.21yyte.org/tr/arastirma/asya-pasifik-arastirmalari-merkezi/2017/12/05/8762/zimbabvedeki-askeri-darbenin-dugmesine-pekin-mi-basti   (220 kez)