UYGUR DOSTU, ÖNDE GELEN RUS TÜRKOLOG VE UYGUR UZMANI RESHİTOV’UN VEFATI ÜZERİNE

Dr.Nebican TURSUN( Washington – ABD)

Geçtiğimiz hafta Saint Petersburg kentinde yaşayan Uygur aydını Hemracan Amrak’tan ünlü Rus Türkolog,Uygur uzmanı ve Uygur Türklernin samimi dostu Aleksandır Rishitov’un vefat haberini aldım.Sayın Amrak onun kısa hayat hikayesi ve bir adet resmini de sosyal medya üzerinden paylaşarak bu ölüm haberini duyurdu.Ben onun resmini görünce onun benim Moskova’daki 6 yıllık Doktora öğrenim sırasında benim tahsil hayatıma olan etkisini bir kez daha hatırladım ve kendisini minnetle andım,

Kendisi İle Tanışmam ve Görüşmem

Ben 1990-1998 yılları arasında Moskova’da Doktora öğrenimim esnasında ilk kez kendisi ile tanışma ve sahbet etme şansım olmuştu.Haziran 1991’da Sovyetler Birliği rejimi son demlerini yaşarken Kazakistan Sovyet Cumhuriyeti’nin başkente Alma-Ata şehrinde Uluslararası 2. Uyguroloji kanferansi düzenlenmişti. Uygurlar ile ilgili bu konferans Sovyetler Birliği tarihinde son bir toplantı olacaktı. Ben de bu Konferansa Moskova’dan gelerek katlmıştım. Sanit Petersburg’da yaşayan Rus Türkolog S.Klashtorni, Moskova’dan ise.Aleksandır Mihailoviç Reshitov,D.Asilov ve Dr.Dubrovoskaya gibi Türkologlar da gelmişti. Ben Reshitov ile ilk kez bu Konferansta tanışarak dafalarca sohbet etme imkanım oldu.

Reshitov : Aslında Uygurların Bir Bağımsız Cumhuriyeti Olmalıydı

O sohbetlerimiz esnasında Uygurların durumuna çok üzüldüğünü,onların de bu Cumhuriyeti olması gerektiğini hep söyler ve Uygurlar için hep iyi dileklerini ifade ederdi. Bir görüşmemez esnsında da da şunları seylemişti ; ” Uygurların de bu coğrafyada bir Cumhuriyeti olsa idi,Merkezi Asya’nın en zengin,en gelişmiş ve kültür ve medeniyetçe en güçlü devleti olurdu. Benim bu sözlerim için Uygurların muhteşem ve görkemli tarihi ve şanlı geçmişi iyi bir kanıttır. Uygurlar Türk Halkları arasında tarihte en güçlü ve en medeni devletleri kurmuştur. Ayrıca,Uygurhalkı Mançu-Çini işgaline uğramasından sonra da hiç bir özgürlük ve bağımsızlık mücadelerinden asla vaz geçmemiştir. Uygurlar aslında bağımsız bir cumhuriyet devleti kurmayı hakketmiştir.

Rus Alimlerine Göre Uygurların günümüzdeki dramatik duruma düşmesinin tem müsebbibi Çarlık ve Sovyet Rusyası idi.

Tanıştığım bu bilginlerinden özellikle Rus Alimlerden Uygurları yakından ve iyi tetkik eden ve tanıyan Uygur uzmanları Uygur halkına çok kıymet ve yüksek not vermişlerdir.Bu Alimlerin hemen hemen tamamı Uygur Türklerinin bağımsız ve özgürlüklerini kaybetmelerine ve devletsiz kalmalarına çok üzülürler ve bize her zaman hemdert olduklarını ve üzüntülerimizi ve dertlerimizi içten paylaştıklarını ifade etmişlerdir.

Rusyalı Alimler Uygurların Özgür ve Bağımsız Olması Gerektiğini İfade etmişlerdir

Bu Rus,Tatar ve diğer Uluslardan Alimler çeşitli konuşmalarında Uygurların Özgür ve Bağımsız Olması Gerektiğini dile getirmişlerdir.

Rus Asıllı Türkolog Guriyeviç : Sovyetler Uygurlara 3 Kez ihanet Etti

Bu kornferans vesilesi ile tanıştığım bir diğer Rus Türkolog bir görüşmemezde bana şunları ifade etmişti ; ” Bizler Sovyetler Birliği rejimi olarak; Uygur halkına yakın tarihte 3 kez ihanet ettik ve onların kurdukları bağımsız devletlerinin yıkılmasına yardımcı olarak onlara ihanet ettik. Çarlık Rusyası bir kez ve Sovyetler Birliği 2 kes Uygurların kurduğu bağımsız devletlerinin yıkılmasına yardım ve teşviz etmese idi,bügün Uygurların dünya’da bağımsız bir Cumhuriyeti var olacaktı.”demişti.

Ben bütün bu görüşme ve konuşmaların tamamı ” Mokova Hayallarım ” isimli eserimde yer ayrıntılı olarak yar almıştır.

Rus ve Tatar Turkologlar Beni Daima Kollamıştır

Ben Moskova bulunduğum 1990-1998 yılları arasında bir çoğu şimdi hayatını kaybetmiş Rus ve Tatar Türkolog ve Türkistan uzmanı Alimlerle tanışma ve görüşme imkanım olmuştur. Onlar daima bana bilimsel çalışmalarımda büyük destek olmuşlardır.Bu Türkolog bilginlerimizin bazıları şunlardı ; Prof.Dr. Aleksandır Mihailoviç Reshitov,Prof.D.Vasilov,Prof.Dr.Chevır Akademik B.Litviniskiy Prof.Dr.D.Nasilov Tatar Alimlerimizden ise, Prof.Dr.Mirkasım Osmanov,Prof.Dr.Adhem Kisişov başta onarca Rus ve Tatar bilginleri

Özellikle Rus Alimler Uygurların Özgür ve Bağımsız Olması Gerektiğini İfade etmişlerdir

Ben bu vesile ile başta Uygurların yakın dostu Prof.Dr.Aleksandır Mihailoviç Rishitov başta vefat eden Rus alimlerini saygı ile anıyorum. Topraklarının bol olmasını dilerim.Müslüman Tatar ve diğer Müslüman ulustan bilginlerimize ise,Allah’tan rahmet ve mağfiret dilerim. (29 Temmuz 2020 Washington D.C.

NOT : Sayın yazarın bu Uygur Türkçesi ile sosyal medya hesabındaki paylaşımı tarafımdan Türkiye Türkçesine aktarılarak yayınlanmıştır. (HG.)