خىتاي ئىشغالىيىتى ئاستىدىكى شەرقى تۇركىستاننىڭ ئازاتلىق كۇرىشىنى توغرا چۇشىنىش

خىتاي ئىشغالىيىتى ئاستىدىكى شەرقى تۇركىستاننىڭ ئازاتلىق كۇرىشىنى توغرا چۇشىنىش…

Prof.Dr. Nurullah ÇETİN

پروفىسسور، دوكتور.نۇرۇللاھ چەتىن

نەچچە مىڭ يىلدىن بۇيان ئايرىم دۆلەت بولغان شەرقىي تۈركىستان تۈرك بولۇپ ، ئۆزىنىڭ قەدىمكى ۋەتىنىدە ياشاپ كەلگەن ۋە مۇستەقىل ، ئەركىن دۆلىتىگە ئىگە ئىدى. 1949-يىلى كوممۇنىست خىتاي تەرىپىدىن ناھەق ، رەھىمسىز ۋە رەھىمسىزلەرچە ئىشغال قىلىنغان. شۇنىڭدىن كېيىن ، شەرقىي تۈركىستاننىڭ زېمىنى تۈركلەردىن تازىلىنىپ ، خىتايلار تەرىپىدىن ئىشغال قىلىندى ، تۈركلەرنىڭ ھەر خىل بايلىقلىرى بۇلاڭ-تالاڭ قىلىندى ، بۈيۈك تۈرك كۇلتۇرى ۋە مەدەنىيىتى ۋەيران بولدى. بىزنىڭ مەسىلىمىز شۇكى ، شەرقىي تۈركىستانغا قىلىنغان ناھەق ۋە قانۇنسىز ئىشغالىيەت ۋە تاجاۋۇزچىلىق يوقىتىلىپ ، شەرقىي تۈركىستان ئىلگىرىكىگە ئوخشاشلا مۇستەقىل ، ئەركىن تۈرك دۆلىتى بولۇشىنى كاپالەتكە ئىگە كىلىش.

ماۋ كوممۇنىزمدىن تېخى ئەسلىگە كەلمىگەن بىر قىسىم پۇقرالار بىزنىڭ بۇ ئىنكاسىمىزنى ئامېرىكىنىڭ خىتاينى پارچىلاش ۋە شەرقىي تۈركىستاننى ئايرىپ چىقىش سۇيىقەستىنىڭ ھۆددىگەرلىكى دەپ ئەيىبلىدى. بىز خىتاينى بۆلمەيمىز. بىز خىتاي تەرىپىدىن بۆلۈنۈپ ، شەرق ۋە غەربىي تۈركىستانغا بۆلۈنگەن بىر پۇتۇن تۈركىستاننىڭ قايتىدىن جەم بولۇپ ، تارتىۋېلىنغان ھوقۇقنىڭ قايتۇرۇلۇشىنى ئۈمىد قىلىمىز. شەرقىي تۈركىستاننىڭ زېمىنى خىتاينىڭ قانۇنلۇق زېمىنى ئەمەس ، شۇڭا خىتاينىڭ زىمىنىنى بولۇش مەسىلىسى مەۋجۇت ئەمەس.
يەنە بىر نۇقتا شۇكى ، بىز شەرقىي تۈركىستاننى خىتاينىڭ ئىشغالىيىتىدىن قۇتۇلدۇرۇپ ، ئۇنى ئامېرىكىنىڭ مۇستەملىكىسىگە ئايلاندۇرماقچى ئەمەسمىز. بىز خىتاينىڭ ئىشغالىيىتىگە ۋە ئامېرىكىنىڭ ئىشغالىيىتىگە قارشى تۇرىمىز. بىز ئەركىن ۋە مۇستەقىل شەرقىي تۈركىستانغا كۆڭۈل بۆلىمىز.

بىز خىتاي ، ئامېرىكا ، روسىيە ، ياۋروپا قاتارلىق ھەر خىل جاھانگىرلىككە قارشى تۇرىمىز. شەرقىي تۈركىستانلىقلار «مىللەت» ئەمەس ، بەلكى مۇستەقىل دۆلەت ۋە دۆلەتلەرنى باشقۇرغان دۆلەت. ئۇلارنىڭ كۈرىشى «مىللىي توپىلاڭ» ئەمەس ، بەلكى مۇستەقىل ۋە ئەركىن دۆلەتنىڭ ھەقلىق مۇستەقىللىق كۈرىشى. ئۇلارنىڭ قىلىۋاتقىنى «مىكرو مىللەتچىلىك» بولماستىن ، بەلكى ئىنتايىن ئىنسانىي ، ھەققانىي ۋە قانۇنلۇق مىللەتچىلىك ، بۇ شەرەپلىك ، غۇرۇرلۇق مىللەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىش. بۇ بىمەنە ئەمەس ، ئۇ نورمال ئەھۋال.

خىتايلار، 1949-يىلدىن بۇيانقى شەرقىي تۈركىستاننى ناھەق ، رەھىمسىز ، تاجاۋۇزچىلىق ، ۋەھشىي ئىشغال قىلىشى قانۇنلۇق ، ۋە نورمال. ئەمما ئۇلار شەرقىي تۈركىستان تۈركچىلىكىنىڭ ھەقلىق مۇستەقىللىق كۈرىشىنى قانۇنسىز ۋە تېرورلۇق دەپ قارايدۇ.

بىز تۈركىيە ، شەرقىي تۈركىستان ، ئىراق تۈركمەنىستان رايونى ۋە سۈرىيە تۈركمەنىستان رايونىدا زىيانكەشلىك ، قىرغىنچىلىق ، ئىرقىي قىرغىنچىلىق ، ھاقارەت ۋە يۇرتلىرىدىن قوغلاپ چىقىرىلغان بارلىق تۈركلەرنىڭ ھوقۇقىنى قوغدايمىز. بىز ئۇيغۇر ۋە جەنۇبىي ئەزەربەيجانلارنىڭ ھوقۇقىنى قوغدايمىز. ئۆز دۆلىتىمىزدە «مەن بىر تۈرك» دېيىش چەكلەنگەن بولسىمۇ ، بىز ئۇنىڭغا قاراپلا قالماي ، ئۇنىڭغا ئەڭ قاتتىق ئىنكاس قايتۇرىمىز . بىز بۇ تۈرك يۇرتداشلارنىڭ ھوقۇقىنى قوغداش ئۈچۈن ھەر خىل كۈرەشلەرنى ئېلىپ بارىمىز.
شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق كۈرىشىنى خاتا چۇشەنگەن دوستلارغا سورايدىغان سوئاللار تۆۋەندىكىچە:

خىتاي نېمىشقا قەشقەرنىڭ ئوپال بازىرىدىكى مازارلىقتا قەد كوتۇرۇپ تۇرغان تۈرك تىلى ، مەدەنىيىتى ۋە كىملىكىنىڭ بۈيۈك ئالىمى مەھمۇت قەشقىرىنىڭ ھەيكەلنى چىقىرىپ تاشلاپ ، شەھەرنى ئۆزگەرتىش ئالدامچىلىقى بىلەن مەقبەرىنى چېقىشنى قارار قىلدى؟
نېمە ئۈچۈن 1940-يىللاردا% 90 بولغان شەرقىي تۈركىستاندىكى مۇسۇلمان تۈرك زىچلىقى بۈگۈنكى كۈندە جۇڭگونىڭ ئىشغالىيىتى ۋە تاجاۋۇزى بىلەن% 40 كە تۆۋەنلىدى؟
تۈركىيەگە ، بولۇپمۇ ئىسلام دۆلەتلىرىگە قېچىپ كەلگەن مۇسۇلمان ئۇيغۇر تۈركلىرى نېمە ئۈچۈن «ئەگەر خىتاي بىزنىڭ بۇ يەردە ئىكەنلىكىمىزنى بىلسە ، بىزنىڭ قايتىشىمىزدا جاپالىق جەريان ، تۈرمە ، قىيناش بىزنى ساقلايدۇ» دېگەن قورقۇنچنى ھېس قىلىدۇ؟
خىتاي كوممۇنىست ئىشغالىيىتى نېمە ئۈچۈن ئۆز مىللىتىدىن بولغان مۇسۇلمانلارنى ئەمەس ، تۈركلەرگە زىيانكەشلىك قىلىدۇ؟ شۇڭا مۇھىمى تۈرك بولۇش. ئۇلار تۈرك بولغانلىقى ئۈچۈن ئىرقىي قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتىدۇ.
ئۇ رايوننىڭ ئىسمى ئاتالمىش «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى» ئەمەس ، بەلكى شەرقىي تۈركىستان.
خىتايدىكى ئىت گۇشى يېيىش بايرىمىدا ئىت ھوقۇقىنى قوغدايدىغان ئىنسانپەرۋەرلەر ، كوممۇنىستلار ، لىبېراللار ، ئۇلار ھەر كۈنى خىتايلار تەرىپىدىن يېيىش ، ئۆلتۈرۈش ، مىللىي تازىلاش ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىق بايرىمى ئۆتكۈزگەندە نېمىشقا گەپ قىلمايدۇ؟ ياكى ، بىر تۈركنىڭ بىر ئىتچىلىك قىممىتى يوقمۇ؟

Kaynak;