ئەڭ يېڭى خەۋەر
ئىلھام توختىنىڭ كۈرىشى نوبېل مۇكاپاتى مۇكاپاتى بىلەن شەرەپلەندۈرۈشكە لايىقتۇر
دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتېيىنى پارچىلاش نىيىتىدە بولغۇچىلارنىڭ سۆز-ھەركەتلىرىگە دىققەت
يەنە دولقۇن ئەيسا، يەنە دولقۇن ئەيساغا مۇناسىۋەتلىك
ئىلھام توختى 2019-يىللىق «ساخاروف مۇكاپاتى» غا ئېرىشتى
ئىتالىيە پايتەختى رىمدىكى «ئەركىنلىك يۈرۈشى» دە ئۇيغۇرلار ۋە ئىلھام توختى مەسىلىسى ئاڭلىتىلدى
ئىلھام توختىغا «ۋاسلوۋ خاۋېل كىشىلىك ھوقۇق مۇكاپاتى» بېرىلدى
چىڭگىزخان جەمەتى
قايدۇ
قابۇل خاقان
(قايدۇ نىڭ پەي نەۋرىسى)
بارتام باغاتۇر
يەسۇگەي باغاتۇر
(قەبۇلخاننىڭ نەۋرىسى، 1165 – يىلى ئۆلگەن.)
تېمۇجىن (چىڭگىزخان)
(پۇرجىگىن ئۇرۇقىدىن، 1125 – 1226/1227 – يىللىرى)
جۇجى چاغاتاي ئۆگېتەي تولۇي
جۇجى ئۇلۇسى
( 1227- يىلى ئۆلگەن )
شايبان خان
بېركې
(1258- 1269 – يىللىرى ئالتۇن ئوردا خانلىقىغا خان بولغان.)
باتۇ
(ئالتۇن ئوردا خانلىقى، XIII- ئەسىرنىڭ ئوتتۇر- لىرىدىن XV- ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىغىچە)
ئوردۇ
سارتاڭ
(ھۆكۈمرانلىق قىلمىغان)
توختامىش
(ئوردۇنىڭ پۇشتى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1381- 1395- يىللىرى)
تۇختومۆڭگە
(مۆڭگۈتېمۇرنىڭ ئىنىسى،
ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1280-1287- يىللىرى)
مۆڭگۈتېمۇر
(باتۇنىڭ نەۋرىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1267-1280- يىللىرى)
ئىدىكۇ
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1395- 1419- يىللىرى،
1419- يىلى ئۆلگەن، ماڭغىت جەمەتىدىن)
تۇختۇ خان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى
1291-1313- يىللىرى)
ئۆزبېك خان
(تۇختۇخاننىڭ جىيەنى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1314-1340 – يىللىرى)
جانىبېك
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1342-1357-يىللىرى)
بەردىبەك
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1357-1359- يىللىرى)
جانبېك شاھزادە
(جۇجى ئەۋلادلىرىدىن، قازاق قەبىلىلىرى)
قاسىم
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1509-1518-يىللىرى)
كېرەي شاھزادە
(جۇجى ئەۋلادلىرىدىن، قازاق قەبىلىلىرى)
بۇرۇندۇق
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1488-1509-يىللىرى)
ئابۇلخەيرى
(شايبانى ئەۋلادلىرىدىن، شايبانى خانلىقى ياكى ئۆزبېك خانلىقى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1428-1468-يىللىرى، 1468-يىلى ئۆلگەن.)
شەيىخ ھەيدەر
(1468- يىلى ئۆلگەن.)
ھەق نەزەر
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1538-1580-يىللىرى)
بۇيداش
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1533-1538-يىللىرى)
تاگىر
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1523-1533-يىللىرى)
ماماش خان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1518-1523-يىللىرى)
مۇھەممەد شايبانى
ئابۇلخەيرىنىڭ نەۋ-رىسى، 1451- يىلى تۇغۇلغان، 1500- يىلى ئۆزبېك خان-لىقىنى قۇرغان.)
تەۋەككۈل خان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1586-1598- يىللىرى)
ئىشىم
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1598-1628- يىللىرى)
جانگىر
تەۋكەن خان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1680-1718- يىللىرى)
كۈچكۈنچى
(مۇھەممەد شايبانىنىڭ تاغىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1510-1530- يىللىرى)
ئەبۇسەئىد
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1530-1533- يىللىرى)
ئۇبەيدۇللا
(1476- يىلى تۇغۇلغان، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1533-1539- يىللىرى، 1539- يىلى ئۆلگەن.)
ئابدۇللا خان
(جانىبېكنىڭ نەۋرىسى)
پىر مۇھەممەد I
(ئابدۇللاخاننىڭ تاغىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1556-1561- يىللىرى)
ئىسكەندەر
(ئابدۇللاخاننىڭ ئاتىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1561-1583- يىللىرى)
ئابدۇللا خان II
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1583-1598- يىللىرى)
ئابدۇلمۆمىن
پىر مۇھەممەد II
(ئابدۇلمۆمىننىڭ نەۋرىسى)
باقى مۇھەممەد
(ئابدۇللانىڭ سىڭلىسىنىڭ ئېرى، ئىلگىركى ئاستراخان خانلىرىنىڭ ئەۋلادى، جانىنىڭ ئوغلى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1599-1605- يىللىرى. شۇنىڭ بىلەن ئاستراخان خاندانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى باشلاندى.
XV ئەسىرگە كەلگەندە ئالتۇن ئوردا خانلىقى گۇمران بولدى.
XV ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىغا كەلگەندە، ئالتۇن ئوردا تۆۋەندىكى مۇستەقىل خانلىقلارغا بۆلۈندى:
ئالتۇن ئوردا
ئىبىر خانلىقى
نوغاي قەبىلىسى
ئاق ئوردا قەبىلىسى
قىرىم خانلىقى
ئاستراخان خانلىقى
قازان خانلىقى
چاغاتاي ئۇلۇسى
(چاغاتاي 1241 – يىلى ئۆلگەن.)
قاراھۈلەگۈ
(چاغاتاينىڭ نەۋرىسى. گۈيۈك خاقان قاراھۈلەگۈنىڭ خانلىقىنى ئېتىراپ قىلمىدى. 1251 – يىلى مۆڭگە خاقان قاراھۈلەگۈنى چاغاتاي ئۇلۇسىنىڭ خانلىقىغا تەيىنلىدى، لېكىن تەختكە چىقماي تۇرۇپ ئۆلدى.)
يەسۇمۆڭكە
(1241 – يىلى گۈيۈك خاقان يەسۇمۆڭگەنى خان قىلىپ تەيىنلىدى.)
ئۇرگەنە
(قاراھۈلەڭگۈنىڭ تۇل قالغان خوتۇنى، مۇبارەك شاھنىڭ نائىبى نامىدا ھاكىمىيەت يۈرگۈزدى. ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1251 – 1260 – يىللىرى)
ئالغۇ
(چاغاتاينىڭ نەۋرىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1260 – 1264 – يىللىرى، 1264 – يىلى ئۆلگەن.)
مۇبارەك شاھ
(قارا ھۈلەڭگۈنىڭ ئوغلى. قۇبلاي خاقان ئۇنىڭ ئورنىغا چاغاتاينىڭ بۈيۈك نەۋرىسى باراكنى چاغاتاي ئۇلۇسىنىڭ خانى قىلىپ تەيىنلىدى.)
باراك خان
(چاغاتاينىڭ بۈيۈك نەۋرىسى. ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1264-1270 – يىللىرى، 1270 – يىلى ئۆلگەن. باراك ئۆلگەندىن كېيىن، دۇۋا تەختكە ۋارسلىق قىلغۇچە چاغاتاي خانلىقىدا ئىككى ھۆكۈمەت قىسقىغىنە بىر زامان ھۆكۈم سۈردى.)
دۇۋا
(باراك خاننىڭ ئوغلى. ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1274-1306 – يىللىرى، 1306\1307 – يىلى ئۆلگەن.)
تارماشىرىن
(1334- يىلى ئۆلگەن.)
دۇراتىمۇر
ئېلجىگىتەي
كېبېك
كۈنجېك
(تەختكە ۋارسلىق قىلدى. 1308- يىلى ئۆلگەن.)
بۇزان
(1334 – يىلى تەختكە ئولتۇرغان.)
جېنكېش
(دۇۋانىڭ نەۋرىسى،
ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1334 – 1336 – يىللىرى.)
ئەلى سۇلتان
(ئوگداي ئەۋلادلىرىدىن)
غازانخان
(1346 – يىلى ئۆلگەن.)
ئېسەن بۇقا
(كېبېكنىڭ قېرىندىشى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى
1309 – 1318 – يىللىرى، 1318 – يىلى ئۆلگەن.)
كېبېك
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1318 – 1326 – يىللىرى)
(ئېلجىگتەي، دۇراتىمۇر، تارماشىرىنلار تەختكە ۋارسلىق قىلدى. ھۆكۈمرانلىق دەۋرلىرى 1326 – 1334 – يىللىرى.)
(1334 – 1348 – يىللاغىچە چىڭگىزخان ئەۋلادلىرىدىن بولغان كۆپلىگەن قورچاق خانلار ۋۇجۇدقا كەلدى.)
تۇغلۇق تۆمۈر
(دۇۋانىڭ نەۋرىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1348 – 1362 – يىللىرى، 1362\1363 – يىللىرى ئۆلگەن.)
خىزىر خوجا
(ھۆكۈمرانلىق دەۋ رى 1389 – 1399 – يىللىرى، 1399 – يىلى ئۆلگەن، ئەمىر تېمۇرنىڭ قېيناتىسى.)
ئىلياس خوجا
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1362 – 1363\1364 – يىللار. 1364 – يىلى ئۆلگەن.)
مەھمۇد خان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1407 – 1415- يىللىرى.)
ئۈۋەيىسخان
(خىزىرنىڭ نەۋرىسى ياكى ئەۋرىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1418 – 1428 – يىللىرى، 1432 – يىلى ئۆلگەن.)
ئىسەن بۇقا
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1434 – 1462 – يىللىرى)
دوست مۇھەممەد
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1416 – 1468 – يىللىرى)
يۇنۇسخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1468- 1487 – يىللىرى، 1487 – يىلى ئۆلگەن. بابۇرنىڭ ئانا تەرەپ بوۋىسى)
ئەھمەدخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1485 – 1504 -يىللىرى، 1504 – يىلى ئۆلگەن.)
مەھمۇدخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1487 – 1509 – يىللىرى، 1509 – يىلى ئۆلگەن.)
سەئىدخان
(1487 يىلى تۇغۇلغان، يەكەن خانلىقىنىڭ تۇنجى خانى، ھۆ-كۈمرانلىق دەۋرى 1514-1533- يىللىرى، 1533 – يىلى ئۆلگەن.)
خېلىلخان
مەنسۈرخان
(تۇرپاننى سورىغان، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1503 – 1544 – يىللىرى)
ئابدۇرەشىدخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1533 – 1556 – يىللىرى، 1559 – يىلى ئۆلگەن.)
شاھخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1542 – 1543 – يىللىرى،
تۇرپان سۇيۇرغاللىقنى سورىغان.)
ئابدۇلېتىپخان | مۇھەممەد مۆمىن(؟) | ئابدۇكېرىم(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1559-1592-يىللىرى 1592- يىلى ئۆلگەن.) | ئەھمەدخان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1609-1618-يىللىرى 1618- يىلى ئۆلگەن.) | سوپى سۇلتان (قەشقەرنىڭ سۇلتانى) | مەھمۇدخان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1592 -1609-يىللىرى،1609- يىلى ئۆلگەن.) | يۇنۇس سۇلتان | قۇرەيىش سۇلتان(خوتەننىڭ ھۆكۈمرانى) | مۇھەممەد باقى سۇلتان(ئۈچتۇرپاننىڭ ھۆكۈمرانى) |
قۇنەس | ||||||||
خۇدابەردى | ||||||||
ئابدۇلېتىپخان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1618 – 1630 – يىللىرى،1630- يىلى ئۆلگەن.) | ||||||||
ئەھمەد (پولاتخان)، مۇھەممەد (قىلىچخان)(ئابدۇلېتىپخاننىڭ جىيەنلىرى، 1630 – 1635 – يىللىرى نۆۋەت بىلەن ھۆكۈمرانلىق قىلغان.) |
ئابدۇللاخان
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1633 – 1667 – يىللىرى)
نۇرىددىن سۇلتان | يولۋاس(قەشقەرنىڭ ھۆكۈمدارى،1669 – يىلى خان بولغان.) | ئەبەيدۇللا(خوتەن بېگى) |
ئەبۇسەئىد | ئابدۇلېتىپ سۇلتان |
ئىسمائىل خان
(ئابدۇللاخاننىڭ ئىنىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1670 – 1680 – يىللىرى)
ئۆگتەي ئۇلۇسى
(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1229 – 1241 يىللىرى، 1241 – ئۆلگەن.)
گۈيۈك | قايدۇ(1301\1303 – يىللىرى ئۆلگەن.) |
تۆرەگېنە خاتۇن(نائىب بولغان دەۋرى 1241 – 1246 – يىللىرى) | |
گۈيۈك خاقان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1246 – 1248 – يىللىرى،1248 – يىلى ئۆلگەن.) |
تولۇي ئۇلۇسى
( 1232- يىلى ئۆلگەن )
مۆڭكە خاقان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1251 – 1259 – يىللىرى) | قۇبلاي خاقان(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1259 – 1294 – يىللىرى، 1294 – يىلى ئۆلگەن. 1271 – يىلى يۋەن سۇلالىسى قۇرۇلدى.) | ئارىخ بۆكە | ھۈلەگۈ(ئىلىكخان خانلىقى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1258 – 1335 – يىللىرى) |
ئاباقا(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1238 – 1282 – يىللىرى) | تېكودىر(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1282 – 1284 – يىللىرى) | ||
تېمۇر(قۇبىلاينىڭ نەۋرىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1294 – 1307 – يىللىرى) | ئارخۇن(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1284 – 1291 يىللىرى) | قايقۇدو(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1291 – 1294 يىللىرى) | |
غازان خان)ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1295 – 1304 – يىللىرى( | ئۇلجايتۇ(ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1304 – 1316 – يىللىرى.) | بەيدۇ(ھۈلەگۈنىڭ نەۋرىسى، قايقۇدونىڭ بىر نەۋرە ئىنىسى، ھۆكۈمرانلىق دەۋرى 1294 – 1295 – يىللىرى) | |
توققۇر نەپەر يۋەن خانلىرى(1307 – 1369 – يىلغىچە) | ئەبۇسەئىد (ھۆكۈمرانلىق دەۋرى1317 – 1334 – يىللىرى) |
ئەسكەرتمە: ↓ بەلگىسى بىۋاسىتە قانداشلىق، بەلگىسى ۋاسىتىلىق قانداشلىق مۇناسىۋەتلەرنى ئىپادىلەيدۇ. بۇ ماتېرىيال گاۋىن ھامبىلىنىڭ ( ئامېرىكا ) «ئوتتتۇرا ئاسىيا تارىخى تېزىسىلىرى» نى (مىللەتلەر نەشرىياتى، 2008- يىل نەشرى) ئاساسىي پايدىلىنىش ماتېرىيالى،گروسسېنىڭ ( فرانسىيە ) « بوز قىر ئىمپېرىيىلىرى < چىڭگىزخان > » (شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى، 2003- يىل نەشرى) ۋە ھاجى نۇر ھاجى، چېن گوگۋاڭلارنىڭ «شىنجاڭ ئىسلام تارىخى» لىرىنى (مىللەتلەر نەشرىياتى، 2002- يىل نەشرى) قوشۇمچە پايدىلىنىش ماتېرىياللىرى قىلىپ توزۇلدى. يىلتىز تۈزگەن، 2014- يىلى
ئۇيغۇر ئائىلە شەجەرە جەدۋىلى
چوڭ موما | چوڭ بوۋا | چوڭ بوۋا | چوڭ موما | ||||||||||||
چوڭ بوۋا | چوڭ موما | چوڭ موما | چوڭ بۇۋا | ||||||||||||
موما | بوۋا | بۇۋا | موما | ||||||||||||
بوۋا | موما | موما | بوۋا | ||||||||||||
چوڭ ئاپا /چوڭ ئانا | چوڭ دادا/چوڭ ئاتا | چوڭ دادا/چوڭ ئاتا | چوڭ ئانا/چوڭ ئاپا | ||||||||||||
چوڭ ئاتا/چوڭ دادا | چوڭ ئاپا/چوڭ ئانا | چوڭ ئانا/چوڭ ئاپا | چوڭ دادا/چوڭ ئاتا | ||||||||||||
ھامما | ئاكا/ئاغا /تاغا | ئاتا /دادا | ئاپا/ئانا | تاغا/ئاغا/ئاكا | ھامما | ||||||||||
تاغا،ئاغا | ھامما | ھامما | تاغا، ئاغا | ||||||||||||
ئاچا/ھەدە | ئاكا | ئاكا | ئاچا/ھەدە | ||||||||||||
ئۆزى | |||||||||||||||
ئىنى /ئۇكا | ئاكا | ھەدە/ئاچا | سىڭىل | ||||||||||||
سىڭىل | يەڭگە | ئاكا | ئۇكا | ||||||||||||
جىيەن | جىيەن | ئوغلى | قىزى | جىيەن | جىيەن | ||||||||||
ئەسكەرتمە:بىر نەيزە ئۇچلۇق كۆرسەتكۈچ ئەۋلاتلار ئوتتۇرىسىدكى مۇناسىۋەتنى كۆرسىتىدۈ.سىزىقچە قانداشلىق مۇناسىۋەتنى كۆرسىتىدۇ.ئىككى ئۇچلۇق نەيزە كۆرسەتكۈچ ئۆزئارا نىكاھلاشقانلىقنى كۆرسىتىدۈ نەيزە ئۇچلۇق كۆرسەتكۈچ بىلەن سىزىقچە نىكاھلاشقاندىن كېيىنكى تۇغۇلغان بالىنى كۆرسىتىدۇ.ئەجدات تەرتىپى بۇيىچە :1. دادا (ئاتا)، ئانا (ئاپا) 2. چوڭ دادا (ئاتا)، چوڭ ئانا(ئاپا) 3. بوۋا، موما 4. چوڭ بوۋا، چوڭ موما 5. ئۇلۇغ بوۋا، ئۇلۇغ موما. ئەۋلاد تەرتىپى بۇيىچە: 1. ئوغۇل، قىز 2. نەۋرە 3. ئەۋرە 4. چەۋرە 5. پەي نەۋرە 6. كوكۇن نەۋرە يىلتىز تۈزگەن، 1991- يىلى | |||||||||||||||
نەۋرە | ئەر | رەپىقە / خوتۇن / ئايال | |||||||||||||
دادا/ ئاتا /قېيىن ئاتا | قېيىن ئانا / ئانا/ ئاپا | ||||||||||||||
ئەۋرە | ئاكا/ ئاغا / قېيىن ئاغا | ھەدە / ئاچا / قېيىن ئېگىچە | |||||||||||||
ئۇكا / ئىنى / قېيىن ئىنى | سىڭىل/قېيىن سىڭىل | ||||||||||||||
چەۋرە |
Yorum yapabilmek için Giriş yapın.