دائىشنىڭ 35 مىڭ ئەسكىرى نەگە كەتتى؟

ئاپتورى: ئەلى سائادەت

يوللاردا، كوچىلاردا، ۋەيران قىلىنغان بىنالاردا تاشلىنىپ، يېتىپ كەتكەن جەسەتلىرى يوق.

ئەسىرگە چۈشكەنلەر يوق، قېچىۋاتقان ئەسكەرلىرى يوق. بۇ، بۇرۇن كۆرۈلمىگەن ئالاھىېدە بىر خىل جەڭ. ئۇ يەر – بۇ يەردىن چىقىۋاتقان رەسىملەر ۋە سىنلاردا بولسا، بۇ تەشكىلات ئەسكەرلىرىنىڭ پاكىزە، رەتلىك ھەربىيچە كېيىنىپ، كامىرا ئالدىدا ماڭغان ھالەتلىرى ..  نېمە ئۈچۈن؟ چۈنكى بۇ، جەسەتسىز ئۇرۇش.

دۇنيادىكى بارلىق سۈنئى ھەمراھلار، ئىشپيونلۇق تورلىرى، يانفونلاردىكى جاسۇسلۇق ئەپلىرى، يۇقۇرى ئېنىقلىقتىكى(ساددامنىڭ كۇسىرىنىڭ رەڭگىنى كۆرەلەيدىغان ) كامېرالارمۇ، مۇسىل ۋە رەققا ئۇرۇشلىرىدا ۋە ياكى باشقا شەھەرلەردىكى ئۇرۇشلاردا، بۇ تەشكىلاتنىڭ ئەسىرگە چۈشكەن ئەسكەرلىرىنى كۆرسىتەلمىدى.

دۆلەت تەشكىلاتىغا قارشى مۇنتىزىم قوشۇنلار، ياللانما ئەسكەرلەر ھەمكارلىشىپ ئۇرۇشىۋاتىدۇ. لېكىن بۇ ئۇرۇشتا قارشى تەرەپنىڭ ئەسكەرلىرى يوق. ئىنتايىن ئاز ساندىكى كىشىلەرلا تېلىۋىزىيە قاناللىرى، ئاخبارات ئورگانلىرىغا ياكى فەيسبۇك، تىۋىتتەر قاتارلىق يەردەلەر (كونتروللۇق) ئۇچۇر بېرىۋاتىدۇ.

توردا تارقىلىۋاتقان رەسىملەرنىمۇ ھېچكىم دەلىللىيەلىگېنى يوق. كۆپلىرى گۇمانلىق. باغدادىنىڭ جەسىتى دەپ ئىران تور بەتلىرىدە يوللانغان رەسىملەرمۇ تەكشۈرۈلگەندە، نەچچە يىل بۇرۇنقى ئۆلگەن كىشىلەرنىڭ رەسىمى بولۇپ چىقتى.

روس ئەسكەرلىرى، سۈرىيە دۆلەت ئارمىيەسى، ئىران ۋە ئىتتىپاقداش ئارمىيە يۆلەپ قوللاۋاتقان شىيئە ۋە كۇرت ياللانملىرى ھەممىسى بىرلىشىپ سۈرىيەدە؛ ئىراق ئامىيەسى، شىيئە خەلق ئەسكەرلىرى، ئامېرىكا باشچىلىقدىكى نەچچە دۆلەت ئارمىيەسى بىرلىشىپ ئىراقتا، دۆلەت تەشكىلاتىغا قارشى ئۈچ يىلدىن بېرى قانلىق جەڭ قىلىۋاتىدۇ. ئۇنداقتا بۇ تەشكىلاتنىڭ ئۆلگەن ئەسكەرلىرى ياكى ئەسىرگە چۈشكەنلىرى قېنى؟

بىر قانچە يىل بۇرۇن، ئامېرىكا ئىستىخباراتىدىن بىر مەسئۇل، بۇ تەشكىلات ئەسكەرلىرىنىڭ سانى 104 دۆلەتتىن بولۇپ، 35 مىڭغا يېتىدۇ دېگەن.  ئۇ چاغدىكى ھالەتنى تېخىمۇ يورۇتۇش ئۈچۈن شۇلارنى ئەسلىمەك لازىم : بۇ تەشكىلات شۇ چاغدا ئىراق زېمىنىنىڭ 40%نى ئىگەللىگەن بولۇپ، 108 مىڭ كۋادىرات كېلومېتىرغا يەتكەن. سۈرىيەنىڭ يېرىمىنى ئىگەللىگەن بولۇپ، 95مىڭ كۋادىرات كىلومېتىرغا يەتكەن.

بۇ، 2014. يىلىدىكى گەپ. ئۇ چاغدا بۇ تەشكىلاتقا قارشى خەلقئارالىق ئۇرۇش باشلىتىلغان . ئەگەر تەشكىلات ئەسكەرلىرىنى ئىگەللىگەن زېمىنغا چاچساق، ھەر 6 كۋادىرات كېلومېتردا بىردىن ئادىمى توغرا كېلىدۇ. ياكى بۇلار ئېگەللىدى دېگەن زېمىن مەۋھۇم زېمن بولۇپ، بۇ تەشكىلاتنىڭ ئەسكەرلىرى يوق.

مۇسىل ئۇرۇشى باشلىنىشتىن بۇرۇن، CNN ئاشكارىلىغان بىر ئۇچۇرغا ئاساسلانغاندا، بۇ تەشكىلاتنىڭ ئەسكەرلىرىنىڭ ھەقىقى سانى 5 مىڭدىن ئاشمايدۇ. بۇ سان كۆپلىگەن سوئال پەيدا قىلىدۇ ئەلۋەتتە. بۇ تەشكىلات ئەمەلىي ئىگەللىگەن زېمىن زادى قانچىلىك؟

بۇ تەشكىلات ئەمەلىي باشقۇرغان رايۇنلارغا قارىساق، ساپلا ئەرەب سۈننىيلەرنىڭ يۇرتلىرى.  خەلقئارا جەمئىيەت قوزغىغان ئۇرۇشتا ساپلا مۇشۇ سۈننىي رايۇنلار پۈتۈن ۋەيران قىلىندى.

ھەقىقەت تېخىمۇ روشەن كۆرۈنىشى ئۈچۈن، ئېسىمىزگە مۇنداق بىر ۋەقەنى ئالايلى. ئۆز ۋاقتىدا ئىراق ئارمىيەسى كۆپلىگەن سۈنننىي شەھەلەردە ئورۇنلاشقان ئىدى. (سابىق ئىراق باش ۋەزىرى نۇرى مالىكى زامانىدا). تۇيۇقسىزلا ئىراق ئارمىيەسى پۈتۈن قۇرال ياراق، ماشىنا، برونىۋىك ۋە باشقا ھەربى ئەسلىھەلىرىنى تاشلاپ، بۇ سۈننىي شەھەرلەردىن ”قاچتى“. ئىراق ئاسمانلىرىدا ئۇچۇپ يۈرگەن ئامېرىكا بومباردىمانچى ئايرۇپىلانلىرىمۇ بىر بومبا تاشلىمىدى. بۇ سىنارىيە سۈرىيەدىمۇ تەكرارلاندى. يەمەن، لىۋىيە ۋە مالىدەك باشقا يەرلەردىمۇ شۇنداقراق ئىش بولدى.

بۇ تەشكلات مالىيەدە قىينالماسلىقى ئۈچۈن، ئۇنىڭ بانكىلارنى ئىگەللەپ، نۇرغۇن نەقپۇلنى ئولجا ئېلىشىغىمۇ رۇخسەت قىلىندى.  يەنە تېخى نېفىت قۇدۇقلىىرى، مال توشۇش چېگرالىرىمۇ تەشكىلات قولىغا چۈشتى.  سۈرىيە ھۆكۈمىتى بۇ تەشكىلاتتىن نېفىت سېتىۋالدى، بۇ تەشكىلات ئىگەللىگەن يەرگە ھۇجۇم قىلمىدى.

كۈنلەرنىڭ بىرىدە، يەنە تۇيۇقسىزلا، ئىراق ئارمىيىەسى، شىيئە خەلق ياللانمىلىرى، ئامېرىكا ئارمىيەسى بولۇپ، يۇشۇرۇن بىر كۈچنىڭ قۇدرىتى بىلەن كۈچلىنىپ قالدى. تەشكىلات ئىگەللىۋالغان سۈننى شەھەرلەرنى بىر بىرلەپ ”ئازات “ قىلدى. لېكىن پۈتۈنلەي ۋەيران قىلىپ، خارابىلىققا ئايلاندۇرۇپ، ئاھالىسىنى ئۆلتۈرۈپ ياكى قوغلاپ ، ياشاش مۇمكىن بولمايدىغان ھالغا كەلتۈرۈپ بولغاندىن كېيىن.

بۇ سىنارىيە سۈرىىيەدىمۇ تەييارلىنىۋاتىدۇ . ئەرەب سۈننىيلەر ئولتۇراقلاشقان شەھەرلەرگە ھۇجۇم قىلىنماقچى. سۈرىيەدە ئاز سانلىق بولغان كۇرتلار تۇيۇقسىزلار ، تەشكىلات ئىگەللىۋالغان شەھەرلەرنى ”ئازات“ قىلىشقا ھەرىكەت قىلىۋاتىدۇ.

ياق ياق، بۇ سۈيقەست نەزەرىيەسى ئەمەس. لېكىن بۇ سوئاللار ئۆزلىكىدىن چىقىۋاتىدۇ. كىم بۇ تەشكىلاتنى قۇرۇپ چىقتى؟ كىم بۇلارنىڭ ئىراق ۋە سۈرىيە، يەمەن، لىۋىيە ۋە سىناي يېرىم ئارىلىغا سىزىپ كىرىشىگە يول ئاچتى؟  كىم بۇلارنىڭ 200 مىڭ كۋادرات كىلومېتر رايۇندا بۇنداق ئۇزۇن مەۋجۇت بولۇپ تۇرالىشىغا يول قويدى(ئەگەر راستىنلا بۇلار مۇشۇنچىلىك زېمىننى ئىگەللەپ تۇرغانلىقى راس دېسەك)؟

قانداقسىگە 4 يىلگە يېقىن كېڭەيمىچىلىك قىلىپ داۋاملىشالىدى؟  35 مىڭ ئەسكېرى قەيەرگە كەتتى؟ بۇلار ئەرەب دۆلەتلىرى ئارىسىدا قانداق بېرىپ – كېلىپ ئەركىن يۈرەلىدى ؟ ياۋرۇپاغا قانداق ئۆتۈپ ھۇجۇم قىلالىدى(فرانسىيەدە بەزمىخانىغا ھۇجۇم قىلغانلار نەچچە قېتىم سۈرىيەگە بېرىپ كەلگەن)؟  ئۇلار زامان ماشىنىسى قوللانغان ياكى كۆرۈنمەس كىيىم كەيگەنمىدى ؟

بۇ تەشكىلاتنىڭ ئالى رەھبەرلىرىنىڭ، ئامىرىكا ئىراقنىڭ شەرقىدىكى ئۇممۇ قەسىر شەھرىدە قۇرۇپ باشقۇرغان بوكا تۈرمىسىدە يىغىلىپ قېلىشىنىڭ سىرى نېمە؟ بۇلارنىڭ ئىچىدە ئەبۇ بەكرى باغدادى(ئىبراھىم بىن ئەۋاد ئەلبەدرى ئەلسامىرائى) 2004 .يىلى تۇتۇلۇپ 2006. يىلى قويۇپ بېرىلگەن. شۇنىڭدىن كېيىن ئەھلى سۈننەت ۋەلجامائەت قوشۇنى“نى قۇرۇپ چىققان.

بۇلارنىڭ ئىچىدە يەنە بۇ تەشكىلاتنىڭ سابىق باياناتچىسى ئەبۇمۇھەممەد ئەدنانى، باغدادىنىڭ ئالى ياردەمچىسى فازىل ئەھمەد ئەلھەيالى(ھاجخ مۇئتەز)لەرمۇ بار.  يەنە سابق نۇسرەت تەشكىلاتى ھازىرقى فەتھۇششام رەھبېرى ئەبۇ مۇھەممەد ئەلجەۋلانىيمۇ بار. . بۇلارنىڭ بەزىلىرى ئامېرىكا تۈرمىسىدىن ئىراق تۈرمىسىگە يۆتكەلگەن بولۇپ، كېيىن بىر قېتىملىق تۈرمىدىن قېچىش ۋەقەسىدە بۇ قوماندان ۋە رەھبەرلەرنىڭ كۆپى قاچالىغان . 2013 تە ئەبۇ غەرىپ تۈرمىسىدىن 500 كىشى قېچىپ كەتكەن .

سۈرىيەدە دەسلەپ خەلق تىنچ يول بىلەن قوزغالغاندا، سۈرىيە ھۆكۈمىتى، تۈرمىسىدىكى جىھادچىلارغا ۋە بىخەتەرلىك جىنايەتلىرىگە چېتىشلىق بارلىق مەھكۇملارنى قويۇۋەتكەن. بۇلارنىڭ ئىچىدە ئەبۇ لوقمان دەپ ئاتالغان ئەلىى مۇسا شەۋاخ بار بولۇپ، ئۇ باغدادىنىڭ رەققەگە تەيىنلىگەن ۋالىسى بولغان .

ئىراقلىق سىياسى تەھلىلچى ھىشام ئەلھاشىمى مۇنداق دەيدۇ : دائىشنىڭ 17 دىن 25 كىچە بولغان ئەڭ ئالى رەھبەرلىرى 2004 . يىلىدىن 2011 . يىلىغىچە بولغان ئارىلىقتا. ئامېرىكا تۈرمىسىدە تۇرغانلار. بۇلارنىڭ كۆپى ئىراق تۈرمىلىرىگە يۆتكەلگەندىن كېيىن قېچىپ كەتكەن.

بۇ ئۇچۇرنى گاردىيان گېزىتى 2014 يىلى تەكىتلىگەن .ھەربى ئىشلار  تورى ”زى لوڭ ۋور“ دا ئۇزۇن يېزىلغان بىر ماقالىدا، ئامېرىكا ”دەيلى بىيست“، ”نيويورك پوست“، گېرمانىيە ”دىر شىپىگل“ قاتارلىق ئىشەنچىلىكلىكى يۇقۇرى مېدىيالاردا يەر ئالغان .

ئۇنداقتا بىز كۆرۈۋاتقان بۇ ئۇرۇش، مېدىيا ئۇرۇشى. ھەقىقەتلەر ۋە رىئاللىق بۇ ئۇرۇشنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئالدىن پىلانلانغانلىقىنى ئېچىپ بەرمەكتە. بۇ تەشكىلاتنىڭ پەقەت  ۋەھشىيلىكنى ئەڭ چېكىگە يەتكۈزۈشى، كاللا كېسىپ، ياۋايىلىق قىلىشى يېتىپ ئاشاتتى. بۇلارنى ئاڭلىغان كىشىنىڭ قەلبىگە قورقۇنچ چۈشۈپ، مەدەنيەت ۋە مىراسلارنى ۋەيران قىلىپ، بەزى دۆلەتلەرنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە مۇقمىلىقىغا تەسىر يەتكۈزۈپ بېرىشى يېتىپ ئاشاتتى. سەھنىگە ئاياللارنى قوشۇپ قويىشمۇ خېلى ئۈنۈملۈك. ئايال كىشىنى ئېلىپ ساتىدىغان چۆرە دىدەك قىلىپ كۆرسىتىش. بۇ، ھەممىنى ھەرىكەتلەندۈرگەن،  ئىنسانىيەتنىڭ ئاجىز نۇقتىسى ئىدى.

ئەڭ مۇھىمى بۇ ئۇرۇشنىڭ سەھنىسى سۈننىيلەرنىڭ شەھەرلىرى بولغانلىقى. ئىسرائىلىيەگە بولسا بىر پاي ئوقى ئېتىلمىدى.

يۇقاردىكىلەر بۇ ھەقتىكى ئەڭ ئاخىرقى گېپىمىز ئەمەس. بۇ ۋەقەلەر خېلى ئۇزۇنغىچى بىر تېپىشماق بولۇپ قالىدۇ. لېكىن جىم تۇرغان سۇغا ”تاش ئېتىپ“ مىدىرلىتىپ باقتۇق.

تەرجىمە قىلغۇچى: ئۆچمەس

مەنبە: https://www.newlebanon.info/lebanon-now/323007/%D8%A3%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%81%D9%89-35-%D8%A3%D9%84%D9%81-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%AA%D9%84-%D9%85%D9%86-%D8%AA%D9%86%D8%B8%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9