مۇقهددىمه

. 1 ئاللاھ تائالا ئىنسانلارنى بىر ئاتا ۋه بىر ئانىدىن تۆرهلدۈرۈپ يهر يۈزىگه تارقاتقان . ئۇلارنى 2 ئۇلارنىڭ ئارىسىدا نهسهب، قۇدا-باجىلىق ۋه ئۇرۇق- تۇغقانلىق مۇناسىۋىتى ئورناتقان . ئۆزىنىڭ قۇدرىتىگه دالالهت قىلسۇن دهپ 3 ئۆزئارا تونۇشسۇن دهپ قهبىله ۋه مىللهتلهرگه ئايرىغان . ئۇلارنىڭ ھهر بىرى ئۈچۈن يهر يۈزىده بىر 4 ئۇلارنىڭ تىللىرىنى ۋه رهڭگىلىرىنى پهرقلىق قىلغان . بۇلار 5 قارارگاھ (ۋهتهن) ۋه تۇرمۇش لازىمهتلىكى (يهر ئاستى ۋه يهر ئۈستى بايلىقلار) ئاتا قىلغان ئىنسانلارنىڭ يهر يۈزىده، ئىجتىمائىي ھالدا ياشايدىغانلىقىغا دالالهت قىلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن يهر يۈزىدىكى ھهر ئىنساننىڭ تهبىئىي ھالدا بىر مىللىتى ۋه بىر يۇرتى (ۋهتىنى) بولىدۇ. شۇنىڭدهك، يهر يۈزىدىكى ھهر مىللهتنىڭ بىر خىل تىلى ۋه بىر تۈرلۈك بهدهن رهڭگى بولىدۇ. ھېچكىم ئۆزىنىڭ مىللىتىنى ۋه ۋهتىنىنى تاللىيالمايدۇ، شۇنداقلا بۇلارنىڭ ھېچبىرى بىلهن ئهيىبلهنمهيدۇ ياكى ماختالمايدۇ. چۈنكى ئهيىبلىنىش ئىختىيار بىلهن قىلىنغان . 6 يامانلىققا، ماختىلىش ئىختىيار بىلهن قىلىنغان ياخشىلىققا ئاساسهن بولىدۇ ۋهتهننى سۆيۈش، مىللهتكه يېقىنلىق ھېس قىلىش تهبىئىي بىر تۇيغۇدۇر. ئهگهر بىر ئىنسان ۋهتهن ۋه مىللىتىدىن ئايرىلسا، ئهقلى ئۇلارنى ئويلاشتا، كۆڭلى ئۇلارنى سېغىنىشتا، كۆزلىرى . چۈنكى ۋهتىنى ئۇنىڭ چوڭ ئۆيى، 7 ئۇلارغا تهلمۈرۈشته، قۇلىقى ئۇلارنىڭ خهۋىرىده بولىدۇ مىللىتى چوڭ ئائىلىسىدۇر. كىشى ئۆيىنى ۋه ئائىلىسىنى سۆيۈش بىلهن ئهيىبلهنمهيدۇ. لېكىن بۇ سۆيگۈنىڭ ئاللاھقا بولغان سۆيگۈدىن كۈچلۈك بولماسلىقى شهرت. ۋهتهن ۋه مىللهتكه بولغان . 8 مهنسۇپلۇق تۇيغۇسىنىڭ ئىسلامغا بولغان مهنسۇپلۇق تۇيغۇسىدىن ئۈستۈن بولماسلىقى لازىم . 10 ، مىللىتىگه مهنسۇپلۇق ئىپادىلىگهن 9 مۇھهممهد ئهلهيھىسسالام ۋهتىنىنى سۆيگهن ساھابىلارنىڭ ئىسىملىرىنىڭ ئاخىرىغا بىر مىللهتكه ياكى بىر قهبىلىگه مهنسۇپ ئىكهنلىكنى كۆرسىتدىغان ھهبهشىي، رۇمىي، فارىسىي، غىفارى… دېگهندهك سۆزلهر قوشۇلغان، ئۇلار . دېمهككى، 11 ۋهتهنلىرىنى سېغىنىپ شېئىرلار ئوقۇغان، لېكىن ئۇلار ئاللاھ رىزاسىنى ئۈستۈن تۇتقان ۋهتهننى سۆيۈش، ۋهتهننى سېغىنىش ۋه كۈيلهش، مىللهتكه مهنسۇپلۇق ھېس قىلىش، يېقىنلىق كۆرسىتىش ۋه ياخشىلىق قىلىش ۋه ياخشىلىق ئارزۇ قىلىش گۇناھ ئهمهس. .1/4 نىسا 1 .11/42 شۇرا ؛21/30 رۇم ؛54/25 فۇرقان ؛72/16 نهھل 2 .13/49 ھۇجۇرات 3 .22/30 رۇم 4 .24/7 ئهئراف، 36/2 بهقهره 5 .15/45 جاسىيه ؛46/41 فۇسسىلهت ؛124 -122/4 نىسا 6 7 بۇنى ئهمهلىيهت ئىسپاتلايدۇ، تهبىئىتى بۇزۇلمىغان ھهر ئىنسان بىلىدۇ. 8 تهۋبه سۈرىسىنىڭ 24 -ئايىتىده ئاتالار، ئوغۇللار، قېرىنداشلار، جۈپتىلار، ئۇرۇق- تۇغقانلار، ماللار، تىجارهت ۋه ئۆي-ئىمارهتلهرگه بولغان سۆيگۈنىڭ َ ئاللاھقا بولغان سۆيگۈدىن كۈچلۈك بولغىنى ئهيىبلهنگهن. ئۇ ئايهتتىكى ئهھهببه ئىلهيكۇم (﴿ أح ◌ب َ َ ◌ ّ إل ِ ◌ ◌ي َ ◌ك ْ ُ ◌م﴾) بۇنىڭغا دالالهت قىلىدۇ. چۈنكى بۇ سېلىشتۇرما ئىسىمدۇر. ئهرهبچىده سېلىشتۇرما ئىسىم (ئىسمى تهفدىل) مهۋجۇت ئىككى نهرسىنىڭ بىرىنىڭ كۆپرهك ياكى كۈچلۈكرهك بولغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. 9 بۇ تۆۋهنده ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇ. .30/25 فۇرقان 10 .8/59 ھهشر ؛72/8 ئهنفال 11 2 1 -قۇرئاندا ۋهتهن ۋه ئۇنىڭ 12 قۇرئان كهرىمده ۋهتهن، ئۇيغۇرچىغا يۇرت دهپ تهرجىمه قىلىنىدىغان «دار» دېگهن سۆزلهر بىلهن ئىپادىلىنىدۇ. دىن بىلهن 13 كۆپلۈك شهكلى (جهمئىسى) بولغان «دىيار» يۇرت، جان بىلهن يۇرت، ئۆلتۈرۈش بىلهن سۈرگۈن قىلىش بىلله زىكىر قىلىنىدۇ. يۇرتنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئۇرۇش قىلىش «ئاللاھ يولىدا ئۇرۇش قىلىش» ھېسابلىنىدۇ. بۇلارنىڭ ھهممىسى ئىنسانلارنىڭ ھاياتىدا يۇرت (ۋهتهن)نىڭ نهقهدهر مۇھىم ئىكهنلىكىگه دالالهت . 14 قىلىدۇ ِ ئاللاھ تائالا مۇنداق دهيدۇ: َُقات يـ ْ َلم َ ين َّذِ ِن ال ا َّɍ ُعَ ُ اُكم َ ْه نـ َ ْ ﴿َلا لُوُك ِفي ا يـ ْ م ُيخْ َلم َ ي ِن و ل أَن ّدِ ْ ِرُكم َ ʮ ن دِ ِ ّ ِرجُوُكم م ْ َبرَُّوهُم ت ُّب ُيحِ ِ َّن ا َّɍَ إ ْ ِهم ْ لَي ِ ُْق ِسطُوا إ تـ َ َين و ْق ِسطِ ُ الْم . ُ اُكم َ ْه نـ َ َِّنمَا يـ إ ا َّɍِ ن ُ َ َـلُ ع ا قَات َ ين َّذِ وُك ل َجُ ْخر أَ َ ي ِن و ّدِ ِفي ال ْ وُكم أَن ْ ُكم اجِ َ ْخر ِ لَى إ وا عَ ُ َر ظَاه َ و ْ ِرُكم َ ʮ ن دِ ِ ّ م م وَن﴾ ُ م ِ ال الظَّ ُ ُم َك ه ِ لَئ ْ فَأُو ْ ُم لهَّ َ َو تـ َ َن يـ م َ و ْ ُم ه ْ َّو ل َ َو تـ «ئاللاھ سىلهرنى دىن توغرىسىدا سىلهر بىلهن ئۇرۇشمىغان ۋه سىلهرنى يۇرتۇڭلاردىن ھهيدهپ چىقارمىغان كىشىلهرگه ياخشىلىق قىلىشتىن، ئۇلارغا ئادىللىق بىلهن مۇئامىله قىلىشتىن توسمايدۇ. ئاللاھ ئادىل بولغۇچىلارنى ياخشى كۆرىدۇ. ئاللاھ سىلهرنى پهقهت دىن توغرىسىدا سىلهر بىلهن ئۇرۇشقان، سىلهرنى يۇرتۇڭلاردىن ھهيدهپ چىقارغان ۋه چىقىرىشقا ياردهملهشكهن كىشىلهرنى دوست تۇتۇشتىن توسىدۇ. كىم ئۇلارنى دوست تۇتىدىكهن، ئهنه شۇلار ھهقىقهتهن .9-8/60 مۇمتهھىنه»- زالىملاردۇر ئاللاھ تائالا بۇ ئايهتلهرده دىن بىلهن يۇرتنى بىرلىكته زىكىر قىلغان، بىر كىشىنى يۇرتىدىن (ۋهتىنىدىن) ھهيدهپ چىقىرىۋېتىشنى، دىنى توغرىسىدا ئۇنىڭغا ئۇرۇش ئېچىش بىلهن تهڭ جىنايهت، شۇنداقلا دۈشمهن تۇتۇشنىڭ سهۋهبى ھېسابلىغان. ْذ قَا ِ وسَى إ ُ م ْدِ ع َ ن بـ ِ م َ يل ِ ائ َ ر ِسْ ِني إ َ ن ب ِ ِلإ م َ َلى الْم ِ إ َ َر تـ ْ ّ ﴿أََلم لُواْ ٍ ِبي َ ن ِ ل َ ع ْ ابـ ُ ُم لهَّ ْ ل ِ َقات ًكا نُّـ ِ ل َ ا م َ َ ْث لَن إ ِفي س ِن ْ ُم ت ْ يـ عَسَ ْ قَا َل هَل ِɍّ ي ِل ا بِ َُق ا أَلاَّ نـ َ ا لَن َ م َ لُواْ قَالُواْ و ِ َُقات ا ُل أَلاَّ تـ َ ت الْقِ ُ ُكم ْ لَي َب عَ ِ ُكت َ ل ِ ات بِ ِفي سَ قَ َ و ِɍّ ي ِل ا أَ َ ِرʭ َو َ ʮ ن دِ ِ ا م َ ن ْخِرجْ ْد أُ ِلاَّ اْ إ ْ و َّ ل َ َو ا ُل تـ َ ت الْقِ ُ ِهم ْ لَي َب عَ ِ ا فَـلََّما ُكت َ ن ِ آئ َ ن ْ بـ َين﴾ مِ ِ ال ِʪلظَّ ٌ يم ِ ل ّɍ ُعَ ا َ و ْ ُم ْه نـ ِ ّ يلاً م ِ قَل «ئىسرائىلنىڭ مۇسادىن كېيىنكى دهۋرده ياشىغان بالىلىرىنىڭ چوڭلىرىنى كۆرمىدىڭمۇ؟ ئۇلار ئۆز نهبىسىگه: <بىزگه بىر قوماندان تهيىنلهپ بهرگىن، ئۇنىڭ قوماندانلىقىدا ئاللاھ يولىدا ئۇرۇشايلى!> دېگهن ئىدى. ئۇ نهبى ئۇلارغا: <سىلهرگه ئۇرۇش پهرز قىلىنسا، ئۇرۇشمىساڭلارچۇ؟> دېدى. ئۇلار: <بىز ئاللاھ يولىدا نېمه ئۈچۈن ئۇرۇشمايلى؟ بىز يۇرتلىرىمىزدىن چىقىرىلغان، بالا- چاقىمىزدىن ئايرىۋېتىلگهن تۇرساق!> دېدى. لېكىن ئۇلارغا ئۇرۇش پهرز قىلىنغان ئىدى، ئازغىنىسىدىن باشقا ھهممىسى يۈز ئۆرۈدى. ئاللاھ زالىملارنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر»- بهقهره 2/246 . .37/29 ئهنكهبۇت ك31/13 رهئد ؛65/11 ھۇد ؛145 ،91 ،78/7 ئهئراف 12 ھهشر ؛27/33 ئهھزاب ؛40/22 ھهج ؛5/17 ئىسرا ؛94 ،67/11 ھۇد ؛47/8 ئهنفال ؛66/4 نىسا ؛195/3 ئىمران ئال ؛246 ،243 ،85 ،84/2 بهقهره 13 .9 ،8/60 مۇمتهھىنه ؛3 ،2/59 .9 ،8/60 مۇمتهھىنه ؛33/5 مائىده ؛66/4 نىسا ؛246/2 بهقهره: ئايهتلهر مۇناسىۋهتلىك 14 3 بۇ ئايهت يۇرتنى ئىستېلاچىلاردىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئۇرۇش قىلىشنىڭ «ئاللاھ يولىدا ئۇرۇش قىلىش» ھېسابلىنىدىغانلىقىغا، شۇنداقلا بۇ ئۇرۇشنىڭ پهرز ئىكهنلىكىگه ئېنىق دالالهت قىلىدۇ. ْ بـ َ أََّʭَ كتـ ْ لَو َ ُجُ ﴿و و ْخر أَ ِو ا ْ ُكم ُفسَ لُواْ أَن ُ اقْـتـ أَنِ ْ ِهم ْ لَي ا عَ َ ن ِ ِر اْ م َ ʮ ِ َ ن د لُ وه…﴾ ُ ُكم َّما فَـع «ئهگهر بىز ئۇلارغا: <ئۆزۈڭلارنى ئۆلتۈرۈڭلار ياكى يۇرتلىرىڭلاردىن چىقىپ كېتىڭلار> دهپ يازساق ئىدۇق، بۇنى ئۇلارنىڭ ئازغىنىسىدىن باشقىسى قىلمايتتى…» نىسا 4/66 . بۇ ئايهتته جان بىلهن يۇرت، ئۆلتۈرۈش بىلهن سۈرگۈن قىلىش بىرلىكته زىكىر قىلىنغان ۋه ئىنسانلارنىڭ جېنى بىلهن يۇرتىغا بولغان ئامراقلىقىغا ئىشارهت قىلىنغان، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنى ئۆلتۈرۈش بىلهن يۇرتلىرىدىن چىقىپ كېتىشنىڭ ئوخشاش دهرىجىده مۇسىبهت ئىكهنلىكى ئىپادىلهنگهن. َن ِفي ا ْ َو ع َسْ ي َ ُ و ولَه َسُ ر َ ّɍ َو وَن ا ُ اِرب ُيحَ َ ين َّذِ اء ال َ ز َِّنمَا جَ ْ ﴿إ ًد َُقتَّـلُ ِض فَسَ لأَر ا ا أَن يـ َُقطَّ تـ ْ واْ أَو ُ ب ُ َصلَّ ي ْ واْ أَو ْ لا ٍف أَو نْ خِ ِ ّ ُم م لُه ْجُ أَر َ و ْ ِهم ي ْدِ أَي َ ع ْ ِفي ال ُّدنـ ْيٌ ز ْ خِ ُم َك َله ِ ِض ذَل ْ الأَر َ ن ِ اْ م ْ نَفو ُ ي ِ ة َ ر ِفي الآخِ ْ ُم َله َ ا و َ ي َذ عَ ا ﴾ ٌب عَظِ ٌ يم «ئاللاھقا ۋه ئاللاھنىڭ رهسۇلىغا قارشى ئۇرۇشىدىغان ۋه زېمىندا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان كىشىلهرنىڭ جازاسى شۇكى، ئۇلارنىڭ ئۆلتۈرۈلۈشى ياكى دارغا ئېسىلىشى ياكى قوللىرىنىڭ ۋه پۇتلىرىنىڭ چاپراس شهكىلده كېسىلىشى ۋه ياكى سۈرگۈن قىلىنىشى كېرهك.

بۇ ئۇلار ئۈچۈن دۇنيادا رهسۋاچىلىقتۇر. ئۇلارغا ئاخىرهتته چوڭ ئازاب بار»- مائىده 5/33 . بۇ ئايهتته جهمئىيهت تهرتىپىنى بۇزغان ۋه ئهلنىڭ ئاسايىشلىقىغا دهخلى يهتكۈزگهن جىنايهتچىلهرگه بېرىلىدىغان جازالار ئوتتۇرىغا قويىلىدۇ. بۇ جازالارنىڭ ئۆلتۈرۈش ياكى دارغا ئېسىش ياكى قول- پۇتلىرىنى چاپراس كېسىش ۋه ياكى سۈرگۈن قىلىش دهپ بهلگىلىنىشى بىر ئىنساننى ۋهتىنىدىن چىقىرىۋېتىشنىڭ ئۇنى بىر شهكىلده ئولتۇرۇۋېتىش ياكى قول- پۇتىنى كېسىۋېتىشنىڭ قاتارىدا تۇرىدىغان جازا ئىكهنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. 2 -رهسۇلۇللاھ (ئه.س)نىڭ ۋهتهن سۆيگۈسى رهسۇلۇللاھ (ئه.س) مهدىنىگه قاراپ ھىجرهت قىلغان كېچىسى مهككىده ئېگىز بىر جايغا چىقىپ تۇرۇپ مۇنداق دېگهن: «ئاللاھ بىلهن قهسهمكى، مهن سېنىڭ ئاللاھنىڭ ئهڭ ياخشى زېمىنى، ئاللاھقا بهك سۆيۈملۈك زېمىن ئىكهنلىكىڭنى ئوبدان بىلىمهن. ئهگهر سېنىڭ ئاھالىڭ . 15 مېنى سهندىن چىقىرىۋهتمىگهن بولسا مهن چىقىپ كهتمهيتتىم» «سهن نېمىدېگهن بهلهن شهھهر! مهن سېنى نېمانچه ياخشى كۆرىدىغاندىمهن! ئهگهر . 16 قهۋمىم مېنى سهندىن چىقىرىۋهتمىگهن بولسا مهن سهندىن باشقا يهرده ياشىمايتتىم» .(1394) – 505 ،94 ھهج، سهھىھ، مۇسلىم 15 16 تىرمىزى، سۇنهن، مهناقىب 3926. 4 رهسۇلۇللاھ (ئه.س) مهدىنىگه يهرلىشىپ ئۇ يهرنى ئۆزىگه ۋهتهن قىلغاندىن كېيىن سهپهرگه ، ئۇ بىزنى ياخشى 17 چىقىپ مهدىنىگه قايتسا ۋه مهدىنىنىڭ تاغلىرىنى كۆرسه: «ئهنه ئۇھۇد تېغى . 18 كۆرىدۇ، بىز ئۇنى ياخشى كۆرىمىز» دهيتتى 3 -ساھابىلهرنىڭ ۋهتهن سۆيگۈسى رىۋايهت قىلىنىدۇكى، ئائىشه (ر.ئه) مۇنداق دهيدۇ: رهسۇلۇللاھ (ئه.س) مهدىنىگه كهلگهن چاغدا ئهبۇ بهكىر ۋه بىلال قىزىتما (تهپ) كېسىلىگه گىرىپتار بولغان ئىدى. مهن ئۇلارنىڭ يېنىغا كىرىپ ھال سورىدىم. ئهبۇ بهكىر قىزىتمىسى تۇتقاندا، «ئهھلىدىكى ھهر كىشى ئهتىگىنى دهيتتى. بىلال قىزىتمىسى خۇرسهندۇر، بىراق ئۆلۈم كهشىنىڭ تاسمىسىدىن يېقىندۇر»19 يانغاندا پهرياد قىلاتتى ۋه مۇنداق دهيتتى: «ئاھ، شۇئاندا كاشكى بىلگىلى بولغان بولسىمۇ! سايدا بىر كېچه قونارمهنمۇ، ، كۈرمهكلىك21 چىغلىق20 سۇ بويلىرىغا بىر كۈن كېلهرمهنمۇ، 22 مهجهننه . 24 دېگهن تاغلارنى بىر كۆرهرمهنمۇ؟!» 23 شامه، تهفىل ئائىشه (ر.ئه) ئېيتىدۇ: شۇنىڭ بىلهن رهسۇلۇللاھ (ئه.س)نىڭ يېنىغا كېلىپ ئهھۋالنى مهلۇم قىلسام، «ئى ئاللاھ! بىزگه مهدىنىنى بىز مهككىنى ياخشى كۆرگهندهك ياخشى كۆرسهتكىن ياكى تېخىمۇ بهك ياخشى كۆرسهتكىن…» دېدى 25 . بۇ بۇخارىنىڭ رىۋايىتىدۇر. نهسهئىينىڭ سۇنهنى كۇبرا ۋه ئهھمهد ئىبنى ھهنبهلنىڭ مۇسنهد ئىسىملىك ئهسهرلىرىده ئائىشه (ر.ئه)نىڭ ئهبۇ بهكرىدىن كېيىن ئهينى ئۆيده يېتىۋاتقان ئامىر ئىبنى فۇھهيره (ر.ئه)دىنمۇ ئهھۋال سورىغانلىقى، ئۇنىڭمۇ بىر بېيىت بىلهن جاۋاب بهرگهنلىكى رىۋايهت قىلىنىدۇ. رىۋايهتنىڭ مۇناسىۋهتلىك قىسمى مۇنداق: ئاندىن ئامىر ئىبنى فۇھهيرهگه: قانداق ئهھۋالىڭىز؟ دېسهم، «ھهقىقهتهن ئۆلۈمنى ھېس قىلدىم مهن ئۆلمهستىن، قورقۇنچاقنىڭ ئۆلۈمى بولىدۇ ئۆز ئوقىدىن»… دېدى 26 . بۇ ساھابىلهرنىڭ تهپ كېسىلىنىڭ دهردىنى تارتىۋېتىپ يۇقىرىدىكى بېيىتلارنى ئوقۇشى، ئۇلارنىڭ مهدىنىده تۇرۇپ ئانا ۋهتىنى مهككىنى سېغىنغانلىقىنى ۋه مهككىدىكى ئۆتمۈش خاتىرىلىرىنى ئهسلىگهنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئهگهر ئۇنداق بولمىسا ئىدى، رهسۇلۇللاھ (ئه.س) ئۇھۇد مهدىنه شهھىرىنى قورشاپ تۇرىدىغان تاغ تىزمىلىرىنى كۆرسىتىدۇ. 17 .3115 مهناسىك، سۇنهن، ماجه ئىبنى ؛ )1392 ) – 11 فهدائىل )، 1393 ) – 504 ،( 1392 ) – 503 ،( 1365 ) – 462 ھهج، سهھىھ، مۇسلىم 18 ْعِل ِه». ْدنَى ِم ْن ِشَرا ِك نَ َ ل َم ْو ُت أ ْهِل ِه، َواْ َ 19ُ » ك ُّل ا ْمِر ٍئ ُم َصبَّ ٌح فِي أ 20 چىغ مهككىنىڭ سايلىرىدا ئۆسىدىغان بىر خىل ئوت بولۇپ، ئهرهبچىده «ئىزخر» دهپ ئاتىلىدۇ. َ 21 كۈرمهكمۇ مهككىنىڭ سايلىرىدا ئۆسىدىغان بىر خىل ئوت بولۇپ، كۈنىمىز ئهرهبچىسىده سۇمامه « ة ُثمام » دهپ ئاتىلىدۇ. بىلال (ر.ئه) بۇنى «جهلىل» دهپ ئىپادىلىگهن- (لىسانۇلئهرهب، ج ل ل ماددىسى). 22 مهككىنىڭ تۆۋهن تهرىپىدىكى بىر جاي- (فهتھۇلبارى). 23 شامه، تهفىل مهككىدىكى ئىككى تاغنىڭ ئىسمى- (فهتھۇلبارى). َو َطِفي ُل». ٍة َو َه ْل يَ ْب ُدَو ْن ِلي َشا َمةٌ ِر َد ْن يَ ْو ًما ِميَاهَ َم َجنَّ ذ ِخٌر َو َجِلي ُل؛ َو َه ْل أَ ْ ِبَواٍد َو َحْوِلي إِ ِبيتَ َّن ل ْيلَةً ْي َت ِش ْعِري َه ْل أَ َلا لَ 24» أَ 25 بۇخارى، سهھىھ، ساھابىلهرنىڭ پهزىلهتلىرى، 75 ،3711 :مهدىنىنىڭ پهزىلهتلىرى، 11 ،1790؛ بىمارلار 8 ،5330؛ 22 ،5353. ْوقِ ِه»- نهسهئى، سۇنهنى كۇبرا، سىفهتى سالات 7476؛ ئهھمهد ئىبنى ھهنبهل، مۇسنهد 40/419 ،43/47، ل َجبَا َن َحتْفُهُ ِم ْن فُ َّن اْ ْو ِق ِه، إِ ْب َل ذَ ل َم ْو َت قَ ْي ُت اْ ْد َرأَ 26» قَ .154 5 ئۇلارنىڭ بۇ خهۋىرىنى ئاڭلاپ يۇقىرىدىكى دۇئانى قىلمىغان بولاتتى. شۇنىڭدهك، ئهگهر ۋهتهننى سېغىنىش ۋه كۈيلهش، ۋهتهندىكى خاتىرىلىرىنى ئهسلهش خاتالىق بولسا ئىدى، رهسۇلۇللاھ (ئه.س) بۇ دۇئانى قىلماستىن ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرغان بولاتتى. 4 -قۇرئاندا مىللهت . نهبىلهر كۆپىنچه 27 قۇرئان كهرىمده مىللهت قهۋم «قوم» كهلىمىسى بىلهن ئىپادىلىنىدۇ . بۇ ئۇلارنىڭ ئۆز مىللىتىگه تۇغقانچىلىق 28 تهبلىغلىرىنى يا قهۋمى (ئى مىللىتىم!) دهپ باشلىغان مۇناسىۋىتىنى ئهسلىتىپ، ئۇلارغا ياخشىلىق ئارزۇ قىلغانلىقىنى ۋه ئۇلارنىڭ بۇ تۇغقانچىلىققا رىئايه قىلىشىنى تهلهپ قىلغانلىقىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈندۇر. چۈنكى مىللهت چوڭ بىر ئائىلىدۇر، ئائىله ئهزالىرىنىڭ بىر-بىرىگه يېقىنلىق ھېس قىلىشى تهبىئىيدۇر. 5 -مىللىتىنى سۆيۈش مىللهتنى سۆيۈشمۇ خۇددى ۋهتهننى سۆيۈشكه ئوخشاش تهبىئىي تۇيغۇدۇر.

مىللىتىگه ياخشىلىق ئارزۇ قىلىش ۋه ئهمهلىيهتته ياخشىلىق قىلىش مىللىتىنى سۆيگهنلىك بولۇپ ئىسلام بۇنى قوللايدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دهيدۇ: َ َصى الْم أَقْ نْ ِ اء م َجَ ُ ﴿و ُوا الْم ع اتَّبِ ِ م ْ قَـو َ َى قَا َل ʮ ع َسْ ي ٌ َجُل ر َةِ ين ْسَ دِ َين ر ِ ل . ِ إ َ ي َ ين َّذِ َّن ال ُ ْقتـ َ يـ َ و ِɍّ ِت ا َ وَن ِʮϕ ُ ُ ْكُفر لُوَن ْقتـ َ يـ َ غَْيرِ حَ ّقٍ و ِ َين ب ِ ّ ي لُوَن النَّبِ يٍم ِ ٍب أَل َذا َ ع ِ ُم ب ه ْ ر َ ّشِ النَّا ِس فَـب َ ن ِ ِط م وَن ِʪلْقِسْ ُ ر ُ ْم َ ϩ َ ين ذِ ِ الّ . و ا ِلي َ م لاَ أَ ي َ َّذِ ُ ُد ال فَ وَن ْعب ُ ع ْجَ ُر تـ هِ ْ لَي ِ إ َ ِني و َ َّرْحمَ طَر . أَ ن ال ِردْنِ ُ ِن ي ةً إ َ آلهِ هِ ِ ن دُون ِ تخ ُذ م َِّ أَ ُذونِ نقِ ُ َلاَ ي ا و ً ئ ْ َشيـ ْ ُم ُه تـ َشَفاعَ ِن عَ ّنيِ ُغْ ٍ لاَّ تـ ّ ُضر ِ ذً ب . ا ِ ّني ِ إ ِ إ َّ ي َض ل ن ٍل ف ُّم ِ ّني آ وِ ِِ ُ لاَ بِ ٍين. إ فَا ْسمَع ْ ُكم ِ ّ ب َ ر ِ ُت ب ن َ م . ْ َت قِ لَي َ نَّةَ قَا َل ʮ ادْ ُخ ِل ا ْلجَ َ يل وَن ُ لَم ْ ع َ ي يـ ِ م َين قَـو . ﴾ ْ ِ م َ ْكر ُ الْم َ ن ِ لَِني م َ ع َجَ َّبي ِ و ِلي ر َ ا غََفر َ بمِ «شهھهرنىڭ ئهڭ يىراق تهرىپىدىن بىر كىشى يۈگۈرۈپ كېلىپ مۇنداق دېدى: ئى قهۋمىم! ئهلچىلهرگه ئهگىشىڭلار. سىلهردىن ھهق تهلهپ قىلمايدىغانلارغا ئهگىشىڭلار. ئۇلار توغرا يولدىدۇر. مهن نېمىشقا مېنى ياراتقان زاتقا ئىبادهت قىلماي! سىلهر ئۇنىڭ ھۇزۇرىغا قايتۇرۇلىسىلهر. مهن ئۇنى قويۇپ باشقا ئىلاھلارغا چوقۇنامدىم؟ ئهگهر رهھمان ماڭا بىرهر زىيان يهتكۈزۈشنى ئىراده قىلسا ئۇلارنىڭ شاپائىتى ماڭا قىلچه پايدا يهتكۈزهلمهيدۇ، ئۆزلىرىمۇ مېنى قۇتقۇزالمايدۇ. مهن ئۇ تهقدىرده ئوچۇق ئازغۇنلۇققا چۆمگهن بولىمهن. مهن سىلهرنىڭ رهببىڭلارغا . ئۇ كىشى مۇنداق دېدى: 29 ئىشهندىم. ماڭا قۇلاق سېلىڭلار. <جهننهتكه كىرگىن> دېيىلدى كاشكى قهۋمىم رهببىمنىڭ ماڭا مهغپىرهت قىلغانلىقىنى ۋه مېنى ھۆرمهتكه ئېرىشكۈچىلهردىن قىلغانلىقىنى بىلسه ئىدى!»- ياسىن 36/20-27 . ئىيسا (ئه.س) ئۆزى پهلهستىنده تۇرۇپ ئانتاكىيه (تۈركىيهنىڭ ھاتاي ۋىلايىتىنىڭ بىر ناھىيهسى)گه ئىككى ئهلچى ئهۋهتكهن، ئاندىن ئۇلارغا ياردهم قىلىش ئۈچۈن يهنه بىر ئهلچى ئهۋهتكهن، شۇنىڭ بىلهن ئهلچىلهر توپلام ئۈچ كىشى بولغان. ئۇلار ئانتاكىيهگه كىرىپ دهۋهت قىلغاندا كهنت ئاھالىسى ئۇلارغا قارشى چىققان. شهھهرنىڭ سىرتىدا مهزكۇر ئهلچىلهرنىڭ 27 قۇرئان كهرىمده قهۋم «قوم» كهلىمىسى 300 قېتىمدىن كۆپ ئۆتىدۇ ۋه ھهممىسى «مىللهت» دېگهن مهنىنى ئىپادىلهيدۇ. 28 بۇنى قۇرئان كهرىم بىلهن تونۇشلۇقى بولغان ھهر كىشى بىلىدۇ. 29 ئۇ كىشى قهۋمى تهرىپىدىن ئۆلتۈرۈلگهن ئىدى، ئاللاھ تهرىپىدىن ئۇنىڭغا: «جهننهتكه كىرگىن» دېيىلدى. 6 دهۋىتىنى قوبۇل قىلىپ ئىمان كهلتۈرگهن ھېلىقى كىشى مىللىتىنىڭ دهۋهتكه قارشى چىققانلىقىنى ئاڭلاپ يۈگۈرۈپ كهلگهن ۋه مىللىتىگه يۇقىرىدىكى نهسىھهتنى قىلغان. مىللىتى ئۇ كىشىنى ئۆلتۈرۈۋهتكهن، ئاندىن ئۇ كىشىگه ئاللاھ تائالا تهرپىدىن <جهننهتكه كىرگىن> دېيىلگهن. ئۇ كىشى بۇ ئهسنادا ئۆزىنىڭ قاتىللىرى بولغان مىللىتىگه «گېلى سىقىلغان». 6 -مىللىتىنى يېتهكلهش مىللهتنى ھهرقانداق ئهھۋالدا نىجاتلىق يولىغا يېتهكلهش پهرزدۇر. يهنى مىللىتىدىن مهيلى ۋاپا كۆرسۈن مهيلى جاپا كۆرسۈن ھېچ پهرۋا قىلماستىن ئۇلارنى دۇنيادا خارلىق ۋه زهبۇنلۇقتىن، ئاخىرهتته غهزهپ ۋه ئازابتىن قۇتۇلۇش يوللىرىنى كۆرسىتىش، سهۋهبلىرىنى ئۆگىتىش ۋه شهرتلىرىنى چۈشهندۈرۈش، ئۇ يوللاردا مېڭىشتا، ئۇ سهۋهبلهرنى قىلىشتا ۋه ئورۇنداشتا ئۈلگه بولۇش كېرهك. . كۈنىمىزده بۇ ۋهزىپه مىللهتنىڭ ئىچىدىن چىققان 30 ئۆز ۋاقتىدا پۈتۈن نهبىلهر مۇشۇنداق قىلغان ئۆلىما، زىيالىي ۋه سىياسىيون… لارنىڭ زىممىسىگه يۈكلهنمهكته. ئۆلىمالار توغرا ئهقىده ۋه سالىھ ئهمهلگه (كېرهكلىك ئىشقا)، زىيالىيلار ئىلىم- مهرىپهت ۋه توغرا پىكىرگه، سىياسىيونلار ئىتتىپاقلىق ۋه توغرا يۆنىلىشكه مىللهتنى يېتهكلىگهن، شۇنداقلا ئۆزلىرى سهپنىڭ ئالدىدا ماڭغان چاغدىلا 33 ، ۋه ئىنسانىي مهسئۇلىيهتنى ئادا قىلغان 32 ، مىللىي بۇرچىنى تۆلىگهن 31 دىنى ۋهزىپىنى ئۆتىگهن بولىدۇ. 7 -مىللهتنى قۇتقۇزۇش ئهگهر بىر مىللهت مۇستهملىكه ئاستىدا قالغان ياكى ئهسىرگه چۈشۈپ قالغان بولسا، شۇ مىللهتنىڭ ئىچىدىن چىققان يېتهكچىلهرنىڭ ئۆز مىللىتىنى قۇللۇق ۋه ئاسارهتتىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن پۈتۈن ئىمكانىيتى بىلهن تىرىشچانلىق كۆرسىتىشى كېرهك. ئۆز ۋاقتىدا زومىگهر فىرئهۋننىڭ زۇلۇمى ئاستىدا قالغان بهنى ئىسرائىلنى ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن نهبىلىككه تاللىغان مۇسا . زالىمنى زۇلۇمدىن مهنئى 34 ۋه ھارۇن (ئه.س) قۇتقۇزغان. ئهلچىلهرنىڭ ۋهزىپىسى تهبلىغدۇر قىلىش ۋه مهزلۇمنى قۇتۇلۇشقا دهۋهت قىلىشمۇ تهبلىغ قىلغانلىق ھېسابلىنىدۇ. مۇناسىۋهتلىك ئايهتلهر مۇنداق: هِ ِ لَئ َ م َ َن و ْ عَو ْ ر َلى فِ ِ ا إ َ ن ِ ت َ م ُّموسَى ِʮϕ هِ ْدِ ع َ ن بـ ِ ا م َ ن ْ ثـ َ ع َ ُ ﴿ُثمَّ بـ فَظَ واْ لَم ْ ا فَانظُر َ ْف ِس đِ ُ ةُ الْم َ ب اقِ ْ َف َكا َن عَ َكي َ ين ِ ّني د . ِ ِ ُن إ ْ عَو ْ ر فِ َ وسَى ʮ ُ قَا َل م َ و ّبِ ن َّر ِ ّ وٌل م َسُ َين ر الَمِ َ الْع . ِ إ ِɍّ لَى ا لَى أَن لاَّ أَقُوَل عَ ٌق عَ ي قِ َ ح لاَّ ا َّق َ ْلح قَ ِ ُكم ب ُ ت ْ ئـ ْد جِ ْ فَأَر ْ ُكم ِ ّ ن َّرب ِ ّ م َةٍ ن ِ ّ ي بـ ﴾ َ َ يل ِ ائ َ ر ِسْ ِني إ َ ب َ ي عِ َ م ْ ل س ِ «بىز ئۇلاردىن كېيىن مۇسانى فىرئهۋنگه ۋه ئۇنىڭ يۇقىرى دهرىجىلىك ئادهملىرىگه ئايهتلىرىمىز بىلهن ئهۋهتتۇق. لېكىن ئۇلار ئۇ ئايهتلىرىمىزگه زۇلۇم قىلدى. قارىغىنا، ئۇ 30 قۇرئان كهرىمده ئىسمى ئۆتكهن 25 پهيغهمبهرنىڭ ھهر بىرىنىڭ قۇرئان كهرىمدىكى قىسسهسى بۇنىڭغا دالالهت قىلىدۇ. .41/22 ھهج ؛112 ،71/9 تهۋبه ؛114 ،110 ،104/3 ئىمران ئال 31 32 بىر مىللهتكه مهنسۇپ بولۇش ئۇ مىللهتنىڭ ھهر ئهزاسى بىلهن تۇغقان بولغانلىقنى كۆرسىتىدۇ. تۇغقانلارغا سىيله-رهھىم قىلىش ئاللاھ تائالانىڭ ئهمرىدۇر- (نىسا 4/1 .( 33 ئاللاھ تائالا جانلىقلارنىڭ ئىچىده بىرى باشلىق بولۇپ باشقۇرىدىغان، قالغانلىرى ئۇنىڭ تهرىپىدىن باشقۇرۇلىدىغان، باشلىق يېتهكلهيدىغان، قالغانلار بويسۇنىدىغان بىر سىستېما بىكىتكهن. بۇنى قۇرئان كهرىمده بىر چىشى چۈمۈلىنىڭ (چىشى پادىشاھ چۈمۈلىنىڭ) باشقا چۈمۈلىلهرنى خهتهرگه قارشى ئاگاھلاندۇرغانلىقىنى بايان قىلىش ئارقىلىق بىلدۈرگهن (نهمل 27/18 .(ئىنسان جانلىقلارنىڭ ئهڭ چىرايلىقى ۋه ئهڭ ھۆرمهتلىكىدۇر (تىن 96/4؛ ئىسرا 17/70 .(شۇنىڭ ئۈچۈن ئىنسانلارنىڭ ئىچىده يېتهكلهش پائالىيىتىنىڭ ئىنسان بولغانلىققا يارىشا بولۇشى كېرهك. .12/64 تهغابۇن ؛48/42 شۇرا ؛18/29 ئهنكهبۇت ؛82/16 نهھل ؛40/13 رهئد ؛99 ،92/5 مائىده ؛20/3 ئىمران ئال ؛35/16 نهھل 34 7 بۇزغۇنچىلارنىڭ ئاقىۋىتى قانداق بولدى؟ مۇسا ئېيتتى: ئى فىرئهۋن! مهن ھهقىقهتهن ئالهملهرنىڭ رهببى تهرىپىدىن ئهۋهتىلگهن ئهلچىمهن. ئاللاھ نامىدىن ھهقتىن باشقىنى سۆزلىمهسلىكىم كېرهك. شۈبھىسىزكى، مهن سىلهرگه رهببىڭلاردىن روشهن دهلىل ئېلىپ كهلدىم. ئىسرائىلنىڭ بالىلىرىنى مهن بىلهن كهتكىلى قويغىن»- ئهئراف 7/103-105 . ﴿ ْك ِري ا ِفي ذِ َ ي ِ ن َ َلا ت َ ِتي و َ ُخوَك ِʮϕ أَ َ ْ َت و ا ْذه . َلى َ ْب أَن ِ ا إ َ ب ا ْذهَ ْ ر ِ ف ِ َن إ ْ ُ ع طَغَى َو نَّه . فَـُق َ ا لَع ً ن ِ ّ ًلا لَي ْ قَـو ُ ُ وَلا لَه ه َيخْ َش ل ى َّ ْ أَو ُ َذَّكر َ ت َ يـ . ا َ بـَّن َ قَاَلا ر َطْغَى أَ ْن ي ْ ا أَو َ ن ْ لَيـ َط عَ ُ ْفر َ ا ُف أَ ْن يـ ا َنخَ َ نَّـن إ . ِ ِ افَا إ قَا َل َلا نَِّني َتخَ َ ُكم َ ع َ م أَ َ و ُ ا أَ ى ْسمَع َ ر . َّʭ ِ ُ فَـُقوَلا إ اه َ ي فَأْت َلا ِ َ و َ يل ِ ائ َ ر ِسْ ِني إ َ ا ب َ ن َ ع َ م ْ ل ْسِ َك فَأَر ِ ّ ب َ وَلا ر َسُ ر ّذِ َ ُع تـ َ َع ِن اتَّـب َ لَى م ُ عَ َّسَلام ال َ َك و ِ ّ ب َ ر نْ ِ م ةٍ َ ا َك ِϕي َ ن ْ ئـ قَ ْد جِ ْ َد ا ْله ى ْđُ ُ م . ِ إ َ ي َّʭ قَ لَ ْد أُوحِ َب عَ َذا َ ا أَ َّن الْع َ ن ْ لَيـ ِ َّلى إ َ َو تـ َ َب و َك َّذ َنْ ى م ﴾ «سهن ۋه قېرىندىشىڭ مېنىڭ ئايهتلىرىمنى ئېلىپ يولغا چىقىڭلار، ئهمر- پهرمانلىرىمنى يهتكۈزۈشته بوشاڭلىق قىلماڭلار. ئىككىڭلار بىرلىكته فىرئهۋننىڭ يېنىغا بېرىڭلار. چۈنكى ئۇ بهك ھهددىدىن ئېشىپ كهتتى. ئۇنىڭغا يۇمشاق سۆز قىلىڭلار، نهسىھهت ئېلىشى ياكى ئۆزىنى تۈزىتىشى مۇمكىن. مۇسا بىلهن ھارۇن: <رهببىمىز! ئۇنىڭ دهۋىتىمىزنى تىڭشىمايلا بىزگه يامانلىق قىلىشىدىن ياكى تېخىمۇ ھهددىدىن ئېشىشىدىن قورقىمىز> دېدى. ئاللاھ مۇنداق دېدى: <قورقماڭلار، مهن سىلهر بىلهن بىلله. ئاڭلاپ تۇرىمهن، كۆرۈپ تۇرىمهن. ئۇنىڭ يېنىغا بېرىپ مۇنداق دهڭلار: ‹بىز ئىككىمىز رهببىڭنىڭ ئهلچىلىرى بولىمىز، ئىسرائىلنىڭ بالىلىرىنى بىز بىلهن كهتكىلى قويغىن، ئۇلارنى ئازابلىما. بىز ساڭا رهببىڭدىن بىر ئايهت ئېلىپ كهلدۇق. توغرا يولغا كىرگهنلهر ئامانلىققا ئېرىشىدۇ. بىزگه، راستنى يالغان دهپ ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈگهنلهرنىڭ ئازابقا دۇچار بولىدىغانلىقى ۋهھىي قىلىندى»- تاھا 20/42-48 . ا َ ن ِ َ ﴿ ت ا ِʮϕ َ ب قَا َل َك وَن َّلا فَا ْذهَ ُ ع َمِ ت ُسْ م ْ ُكم َ ع َ َّʭ م إ . ا ِ َ ي ِ فَأْت ِ ف عَ ْ ر َن فَـُق ْ و َ َّʭ ر ِ َين وَلا إ الَمِ َ الْع َ ّبِ وُل ر ُ س . أَ ْن أَ َ يل ِ ائ َ ر ِسْ ِني إ َ ا ب َ ن َ ع َ م ْ ل ْسِ ر ﴾ «ئاللاھ مۇنداق دېدى: ھهرگىز قورقما! ئىككىڭلار ئايهتلىرىمنى ئېلىپ بېرىڭلار، بىز سىلهر بىلهن بىللىدۇرمىز، ئاڭلاپ تۇرىمىز. فىرئهۋننىڭ يېنىغا بېرىپ مۇنداق دهڭلار: بىز ئالهملهرنىڭ رهببىنىڭ ئهلچىسىدۇرمىز. ئىسرائىل ئهۋلادىنى بىز بىلهن بىلله كهتكىلى قويغىن»- شۇئهرا .17-15/26 ئاللاھ تائالا مۇھهممهد (ئه.س)نى مهككه خهلقىدىن تاللاپ ئۇنى ھهر زامان، ھهر . 35 ماكانغا، شۇنداقلا قىيامهتكه قهدهر پۈتكۈل ئىنسانىيهتكه ئاخىرقى نهبى قىلىپ ئهۋهتكهن لېكىن ئۇنىڭ تهبلىغى ئاللاھ تائالانىڭ ئهمرى بويىچه ئالدى بىلهن ئۆز يېقىنلىرىغا ۋه ئۆز . ئۇ قىيامهتكه قهدهر پۈتۈن ئىنسانىيهتكه ئهۋهتىلگهن پهيغهمبهر تۇرۇقلۇق 36 مىللىتىگه بولغان ئۇنىڭغا نازىل قىلىنغان كىتابنىڭ «ئهرهبچه قۇرئان» بولۇشىمۇ بۇنىڭ مۇھىملىقىنى . ئۇ مهدىنىده ئۆزىنى ۋه تهرهپدارلىرىنى ئاسارهتتىن، ۋهتىنىنى ئىستېلادىن ساقلاش 37 تهكىتلهيدۇ . ھهر پۇرسهتته ئانا ۋهتىنى بولغان مهككىنى پهتىھ قىلىپ، ئۇ 38 ئۈچۈن مۇداپىئه ئۇرۇشى قىلغان 35» بىز سېنى ئالهملهرگه رهھمهت قىلىپ ئهۋهتتۇق» (ئهنبىيا 21/107 .ئوخشاش مهنىدىكى ئايهتلهر: ئهنئام 6/19 ،90 ،92 ،ئهئراف 7/158 ،يۇسۇف .(27/81 تهكۋىر، 52/68 قهلهم، 2/62 جۇمۇئه، 87/38 ساد، 28/34 سهبهئ، 1/25 فۇرقان،104/12 .7/42 شۇرا ؛214/26 شۇئهرا ؛92 ،19/6 ئهنئام 36 ئهھقاف ؛3/43 زۇخرۇف ؛7/42 شۇرا ؛44 ،3/41 فۇسسىلهت ؛28/39 زۇمهر ؛195/26 شۇئهرا ؛113/20 تاھا ؛103/16 نهھل ؛37/13 رهئد ؛1/12 يۇسۇف 37 .12/46 38 ئۆز ۋاقتىدا رهسۇلۇللاھ (ئه.س) مهدىنىده قىلغان پۈتۈن ئۇرۇشلار بۇنى كۆرسىتىدۇ. 8 يهردىكى مىللىتىنىڭ زالىملىرىنى زۇلۇمدىن توسۇش، مهزلۇملىرىنى زۇلۇمدىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن . ئاللاھ تائالا مۇھهممهد (ئه.س) باشچىلىقىدىكى مۇئمىنلارغا مۇنداق دهيدۇ: 39 كۈرهش قىلغان لُوَن ِ َُقات ْ لاَ تـ ا لَ ُكم َ م َ َ ﴿و ا ن ِ َين م فِ َ َ ْضع ت ُسْ الْم َ و ِɍّ ي ِل ا بِ ِفي سَ ِجَ ّ لر ال َ ا الْ ِو ِل و َ اء و ِسَ ّ ن بـَّ َ ُقولُوَن ر َ يـ َ ين َّذِ ال َدانِ لْ ةِ َ ي ْ َقر الْ ِ ه هَذِ نْ ِ ا م َ ن ْخ ِرجْ ا أَ َ ن َّ ن ل ِ ا م َ ن َّ َل ل ع اجْ َ يčا و ِ ل َ َك و ُدن َّ ن ل ِ ا م َ ن َّ َل ل ع اجْ َ ا و َ لُه ِ أَهْ ِ الم َك الظَّ ُدن ً ِصير ن ا﴾ َ «ئى مۇئمىنلار! سىلهر نېمىشقا ئاللاھنىڭ يولىدا ۋه ئهرلهردىن، ئاياللاردىن، بالىلاردىن بوزهك قىلىنغانلارنى قۇتقۇزۇش يولىدا ئۇرۇشمايسىلهر؟ ئۇلار شۇنداق چارىىسز كىشىلهركى: <رهببىمىز! بىزنى بۇ ئاھالىسى زالىم كهنتتىن چىقارغىن، بىزگه ئۆز تهرىپىڭدىن بىر دوست يوللىغىن ۋه بىزگه ئۆز تهرىپىڭدىن بىر ياردهمچى يوللىغىن> دهپ دۇئا قىلماقتىدۇر»- نىسا .75/4 ﴿َ َ ʮ ا أَيـُّه َ ين َّذِ ُواْ ال ن َ آم لُواْ ِ قَات َ ين َ ال ُكم َّذِ لُون َ يـ َ ن ِ ّ ِج م الْ ُكَّفاِر َ لْي َ ُد و واْ ي فِ ْ ُكم ْلظَةً ِ غ ا َ و واْ ُ أَ َّن ْعلَم َɍّ ا َ َع م تَّ ُ َين الْم ِ ق ﴾ «ئى مۇئمىنلار! سىلهر ئۆزۈڭلارغا يېقىن بولغان كاپىرلار بىلهن ئۇرۇشۇڭلار. ئۇلار سىلهرده بىر قوپاللىق ھېس قىلسۇن. بىلىڭلاركى، ئاللاھ تهقۋادارلار بىلهن بىللىدۇر»- تهۋبه 9/123 . 8 -مىللىي تىلنى ساقلاش ئاللاھ تائالا مۇنداق دهيدۇ: ن ذََك ِ ّ اُكم م َ َّʭَ خلَْقن ِ ُس إ ا النَّا َ أَيـُّه َ اُك َ َ ﴿ʮ لْن ع َجَ َى و أُنث َ ُش ٍر و ْ م َ و ً ُوʪ ع َ َع تـ ِ ل َ ل ِ ائ َ َد قَـب ن عِ ْ ُكم َ م َ ِ َّن أَ ْكر فُوا إ ار ﴾ َ ٌ َخبِيرٌ يم ِ ل ِ َّن ا َّɍ َعَ إ ْ َْقاُكم أَتـ ا َّɍِ «ئى ئىنسانلار! بىز سىلهرنى بىر ئهر ۋه بىر ئايالدىن ياراتتۇق، سىلهرنى ئۆزئارا تونۇشۇشۇڭلار ئۈچۈن مىللهتلهرگه ۋه قهبىلىلهرگه ئايرىدۇق. شۈبھىسىزكى، ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدا ئهڭ ھۆرمهتلىكىڭلار ئهڭ تهقۋادار بولغىنىڭلاردۇر. ئاللاھ بىلگۈچىدۇر، خهۋهرداردۇر»- ھۇجۇرات .13/49 ئاللاھ تائالانىڭ ئىنسانلارنى مىللهت ۋه قهبىلىلهرگه ئايرىشى، ھهر مىللهتنىڭ تىلىنى ۋه رهڭگىنى پهرقلىق يارىتىش بىلهن بولغان. مۇناسىۋهتلىك ئايهت مۇنداق: ْ ُكم ِ ت َ ِسن َلا ُف أَلْ ِ ْخت ا َ ِض و ْ اْلأَر َ ِت و ا َ او َ َّسم ُق ال َخلْ هِ ِ ت َ آʮ نْ ِ م َ َ ﴿و أَ و ُك ِ ان َ ِ َّن ِفي ذَ لْو إ َين م ﴾ ْ مِ ِ ال َ ْلع ِ ٍت لّ َ َك َلآʮ ِ ل «ئاللاھنىڭ ئايهتلىرىدىن بىرى ئاسمانلارنىڭ ۋه زېمىننىڭ يارىتىلىشى، تىللىرىڭلارنىڭ ۋه رهڭگىلىرىڭلارنىڭ خىلمۇخىل بولۇشىدۇر. شۈبھىسىزكى، بۇنىڭدا بىلىدىغانلار ئۈچۈن ئايهتلهر بار»- رۇم 30/22. بۇ پهرقنىڭ ئاللاھ تائالانىڭ ئايهتلىرىدىن بىرى بولۇشى ھهر مىللهتنىڭ ئۆز تىلىنى ساقلىشىنىڭ مۇھىملىقىغا دالالهت قىلىدۇ. چۈنكى تىل ساقلانمىسا ئۇ پهرق يوقاپ كېتىدۇ ۋه ئۆزئارا تونۇشۇش مۇمكىن بولمايدۇ. ھهر مىللهتنىڭ رهڭگى تهبىئىي شهكىلده ساقلىنىدۇ. ئهمما ئۇنىڭ تىلى، ئۇ ئۆزى دىققهت قىلمىسا ئهسلى ھالىتىنى يوقىتىپ قويىدۇ.

مۇھهممهد (ئه.س)نىڭ مهككىنىڭ پهتھى ھهرىكىتى ۋه ئالدى-كهينىده يۈرگۈزگهن سىياسهتلىرى بۇنى كۆرسىتىدۇ. خالىغان سىيهر ۋه تارىخ كىتابلىرىنىڭ 39 مۇناسىۋهتلىك بۆلۈملىرىنى ئوقۇپ باققاي. 9 مىللىي تىلنى ساقلاش ئۇ تىلدا سۆزلهش، يېزىش، ئوقۇش ۋه ئاڭلاش قاتارلىق قابىلىيهتلهرنى ساقلاشنى كۆرسىتدۇ. چۈنكى بۇلار چۈشىنىش ۋه چۈشهندۈرۈش شهكىللىرىدۇر. ئاللاھ تائالا مۇنداق دهيدۇ: ُɍّ ا َ َجَ ﴿و ُكم أَ ن ْخر ِ ّ م ُطُونِ ب ْ ُكم ِ ات َ ُ لاَ وَن أَُّمه لَم ْ َع ً تـ ئا ْ َجَ َشي و َ َل ع ُ لَ ُكم ا َ ْع َّسم لْ َ و َ ْ َصار الأَب ا َ َد و َة ِ ْ لأَفْئ ُكم لَّ َ وَن لَع ُ َ ْش ُكر ت ﴾ «ئاللاھ سىلهرنى ئانىلىرىڭلارنىڭ قورساقلىرىدىن چىقاردى، سىلهر ئۇ چاغدا ھېچ نهرسه بىلمهيتتىڭلار. سىلهر ئۈچۈن قۇلاق، كۆز ۋه دىللارنى بار قىلدى. شۈكۈر قىلغايسىلهر!»- نهھل 16/78 . ُ َن َّ ْحمَن ْ ﴿الر . آ الْقُر َ لَّم َن َ ع . ا َ ْس ن اْلإِ َ لَق َن﴾ َ َ خ . ا ي َ الْبـ ُ ه َ لَّم َ ع «رهھمان قۇرئاننى ئۆگهتتى، ئىنساننى ياراتتى، ئۇنىڭغا باياننى ئۆگهتتى»- رهھمان 55/1 -4 . ْ ُم َله َ َّين ِ ب ُ يـ ِ ل هِ ِ م ْ قَـو انِ سَ ِ ل ِ ِلاَّ ب وٍل إ ن َّرسُ ِ ا م َ ْلن ْسَ ا أَر َ م ﴿و …﴾ َ «بىز ھهر رهسۇلنى ئۆز قهۋمىنىڭ تىلى بىلهن ئهۋهتتۇق، بۇنى ئۇ رهسۇلنىڭ ئۇ قهۋمگه بايان قىلىشى ئۈچۈن شۇنداق قىلدۇق…»- ئىبراھىم 14/4 . ئاللاھ تائالا بىرىنچى ئايهتته ئىنساننىڭ تۇغۇلغان چېغىدا ھېچ نهرسه بىلمهيدىغانلىقىنى، ئىككىنچى ئايهتته ئۆزىنىڭ ئىنسانغا باياننى ئۆگهتكهنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. ئۈچىنچى ئايهتته بولسا، ھهر مىللهتنىڭ بىر تىلى بولىدىغانلىقىنى، ئۇ مىللهتكه ئۆزىنىڭ تىلى بىلهن دهۋهت قىلىدىغان ئهلچى ئهۋهتكهنلىكىنى، بۇنىڭ ئۇ ئهلچىنىڭ ئۇ مىللهتكه بايان قىلىشى (دهۋهتنى ئېنىق چۈشهندۈرۈشى) ئۈچۈن قىلغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. دېمهككى، ھهر ئىنساننىڭ بىر مىللىي تىلى بار. ئۇ بۇ تىل بىلهن مهقسىتىنى ئوبدان چۈشهندۈرىدۇ ۋه مهقسهتنى ئوبدان چۈشىنىدۇ. بۇ تىل ئۇنىڭ ئانسىدىن ھېچ نهرسه بىلمهيدىغان ھالهتته تۇغۇلغاندىن كېيىن ئۆزىنىڭ چۆرىسىدىكى كىشىلهردىن ئۆگهنگهن تىلىدۇر. تۇغۇلغان ھهر ئىنساننىڭ چۆرىسىدىكى كىشىلهر ئۇنىڭ ئاتا- ئانىسى، ئۇرۇق- ئايماقلىرى ۋه يۇرتداشلىرى يهنى ئۇنىڭ مىللىتىدۇر. ئاللاھ تائالانىڭ ئۇنىڭغا باياننى (يهنى مهقسىتىنى چۈشهندۈرۈشنى ۋه باشقىسىنىڭ مهقسىتىنى چۈشىنىشنى) ئۆگىتىشى ئۇنىڭ تۇغۇلۇپلا ئۆگىنىشكه باشلىغان تىلى ئارقىلىق بولغانلىقى ئۈچۈن، ئهسلىده ئۇ تىلنى ئۇنىڭغا ئاللاھ تائالا ئۇنىڭ مىللىتى ۋاسىتىسى بىلهن ئۆگهتكهن. ئۇنىڭ ھاياتى بويىچه بۇ تىلنى ساقلىشى مۇھىمدۇر. بىر مىللهتنىڭ مهدهنىيىتى، تۇرمۇش ئۇسۇلى ۋه ئۆرپ- ئادهتلىرىمۇ خۇددى ئۇنىڭ تىلىغا ئوخشاش ئۇنىڭ زوقى، چۈشهنچىسى، پىكرى ۋه كۆزقارىشى قاتارلىقلارنى ئىپادىلهيدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئىسلام تهلىماتلىرىغا خىلاپ كهلمهيدىغانلىرىنى ساقلاش ۋه داۋاملاشتۇرۇش لازىم. ئهمما ئۇلارنىڭ ئىچىدىن ئىسلام تهلىماتلىرىغا خىلاپ كېلىدىغانلىرى بولسا ئۇلارنى يوقىتىش شهرت. مهسىلهن: ئاللاھتىن غهيرىگه قۇربانلىق قىلىش، باتىل دىنلارنىڭ سىمۋولى بولغان كىيىم- كېچهك پاسونلىرىدا كىيىنىش، ئۇلارغا خاس بولغان شهكىللهرده ياسىنىش، ئۇلارنىڭ ئادهتلىرىنى 10 قىلىش ۋه قوللاش، كۇفرىنىڭ ۋه كافىرنىڭ سىمۋولىنى ئۆز ئىچىگه ئالغان زىننهت بۇيۇملىرىنى . 40 سېلىش قاتارلىقلارنى مۇسۇلمان بولغاندىن كېيىن تهرك ئېتىش لازىم باشقا مىللهتنىڭ تىلىنى ئۆگىنىش ياخشى خىسلهتتۇر، لېكىن ئۆزىنىڭ تىلىنى ئۇنۇتۇش يامان ئىللهتتۇر. چۈنكى ئۆز ئانا تىلىنى ئۇنۇتۇش ئاللاھ تائالا ياراتقان پهرقنى بىرلهشتۈرۈۋهتكهنلىك ۋه ئاللاھ ئۆگهتكهن باياننى ئۇنتۇغانلىق بولىدۇ. 9 -ئىرقچىلىق ۋه يۇرتۋازلىق ئۆز ئىرقىنى باشقا ئىرقلاردىن ئۈستۈن كۆرۈش، ئۆز ئىرقىنىڭ مهنپهئهتىنى باشقا ئىرقلارنىڭ مهنپهئهتى ئۈستىگه قويۇش، باشقا ئىرقلارنى كهمسىتىش ۋه ئىرقىي ئايرىمىچىلىق قىلىش قاتارلىقلار ئىرقچىلىق، ئۆز يۇرتىنى ۋه يۇرتداشلىرىنى ھهممىدىن ئهلا بىلىش، باشقا يۇرتلۇقلارنى يهكلهش، ياقتۇرماسلىق ۋه بۆلگۈنچىلىك پهيدا قىلىش قاتارلىقلار يۇرتۋازلىق بولۇپ، ئىسلام دىنى بۇنىڭغا قهتئىي قارشى تۇرىدۇ. ئۆز مىللىتىنى سۆيۈش باشقا، ئىرقچىلىق قىلىش باشقىدۇر. ئۆز ۋهتىنىنى سۆيۈش باشقا، يۇرتۋازلىق باشقىدۇر. مۇھهممهد ئهلهيھىسسىلامنىڭ دهۋىتى ئىرقچىلىق ۋه يۇرتۋازلىق ئهۋجىگه چىققان، قهبىلىۋازلىق ۋه مهھهللىۋازلىق كۈچهيگهن بىر دهۋرگه توغرا كهلگهن. ئۇ دهۋرده ئىنسانلارنىڭ يۈرهكلىرىده قىساس ئوتى كۆيمهكته، كۆزلىرى نهپرهت ئۇچقۇنلىرى چاچماقتا، قوللىرى قېرىنداش قانلىرى تۆكمهكته ئىدى. ھهر قهبىلىنىڭ يازغۇچىلىرى قارشى قهبىلىنى سۆكۈپ يازاتتى، شائىرلىرى كهمسىتىپ ئوقۇياتتى. ھهر گۇرۇھنىڭ ناتىقلىرى قارشى گۇرۇھقا تهنه قىلىپ سۆزلهيتتى، ھهزىلكهشلىرى مهسخىره قىلىپ چاقچاق قىلاتتى. قهبىلىلهر ئارىسىدا ئىنتىقام ئۇرۇشلىرى ۋه قىساس كۈرهشلىرى داۋاملاشماقتا ئىدى. رهسۇلۇللاھ (ئه.س)نىڭ دهۋىتى بىلهن ئهنه شۇ نهتىجىلهرگه سهۋهبچى بولغان ئىرقچىلىق تۇيغۇسىنىڭ ئورنىنى ئىمانىي قېرىنداشلىق ئېتىقادى، يۇرتۋازلىق خاھىشىنىڭ ئورنىنى ئىسلامىي بىرلىك چۈشهنچىسى ئالغان. ئۈستۈنلۈكنىڭ ئاساسى تهقۋادارلىق بولغان. شۇنىڭ بىلهن ئارىسىدا جىدهل- ماجىرا تۈگىمهيدىغان، بىر-بىرىگه دۈشمهن ئىنسانلار ئارىسىدا سۆيگۈ- مۇھهببهت، . چۈنكى ئىسلام ئۇلارغا 41 كۆيۈمچانلىق ۋه ھهمكارلىق ھۆكۈم سۈرىدىغان قېرىنداشلارغا ئايلانغان ئىرق، رهڭ ۋه تىل قاتارلىقلارنىڭ ئاللاھنىڭ قۇدرىتىگه دهلىل ئىكهنلىكىنى ئهسلىتىپ، بۇ . 42 ئالاھىدىلىكلهرنىڭ ئۈستۈنلۈك ئۆلچىمى بولالمايدىغانلىقىنى بىلدۈرگهن شۇنىڭ بىلهن ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئىرقچىلىق ۋه يۇرتۋازلىق تۈگىگهن، لېكىن قانداشلىق، تۇغقانلىق ۋه يۇرتداشلىققا ئوخشاش تهبىئىي ھاسىل بولىدىغان مۇناسىۋهتلهر ئهينهن داۋاملاشقان. شېرىكلىك، قۇدا-باجىلىق، ھهمكارلىق ۋه دوستلۇققا ئوخشاش ئىنسانلار ئۆزلىرى باغلايدىغان 40 ئهدىي ئىبنى ھاتهم مۇنداق دهيدۇ: «پهيغهمبهر ئهلهيھىسسالامنىڭ يېنىغا كهلدىم. بوينۇمدا ئالتۇندىن ئىشلهنگهن بىر كرېست بار ئىدى. ئۇ: «ئى ئهدىي! ئۇ بۇتنى تاشلىۋهت!» دېدى. … –(تىرمىزى، تهفسىرۇلقۇرئان، 10 -باب، ھهدىس نومۇرى: 3095 ،ئىستانبۇل، 1981/1401 ،5 -جىلد، 278 -بهت). ئهدىي خىرىستىيانلىقنى تاشلاپ مۇسۇلمان بولغان بىر كىشى ئىدى. بويۇنغا كرېست بهلگىسى ئېسىش ئۇلارنىڭ ئادىتى بولسا كېرهك. رهسۇلۇللاھ (ئه.) بۇ ئادهتكه قارشى چىققان، چۈنكى ئۇ شېرىك ئېتىقادنى تهمسىل قىلاتتى. .13 ،10/49 ھۇجۇرات ؛103 -102/3 ئىمران ئال 41 .22/30 رۇم 42 11 ئالاقىلهرنىڭ توغرا بولغانلىرى ئهينهن داۋاملاشقان، ئهگرى يهرلىرى رۇسلانغان. ئىسلام ئهنه شۇ مۇناسىۋهت ۋه ئالاقىلهرگه دىنى قېرىنداشلىقنىڭ بىرىنچى ئورۇنغا قويۇلۇش شهرتى بىلهن ھۆرمهت . 43 قىلغان خۇلاسه ھهر ئىنسان، ئۆز ۋهتىنىنى سۆيىدۇ، ئۆز ۋهتىنىده ياشاشنى خالايدۇ، مهجبۇر قالمىسا ئۆز ۋهتىنىدىن چىقىپ كهتمهيدۇ. جۈملىدىن مۇسۇلمان ئىنسانمۇ شۇنداق بولىدۇ: ۋهتىنىنى سۆيىدۇ، ۋهتىنىده ياشاشنى خالايدۇ، مهجبۇر قالمىسا ۋهتىنىدىن چىقىپ كهتمهيدۇ. مهجبۇر قالغاندا ۋهتىنىدىن چىقىدۇ ۋه بۇ چىقىشنى ئۆزىگه ساۋاب قازاندۇرىدىغان بىر «ياخشى ئهمهل» دهپ . شۇنىڭ 45 . چۈنكى مۇسۇلمان ئۈچۈن ئاللاھنىڭ رازىلىقى ئهڭ مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ 44 ھېسابلايدۇ ئۈچۈن رهسۇلۇللاھ (ئه.س) ۋه مۇھاجىر ساھابىلهر (ر.ئه) ئانا ۋهتىنى مهككىنى شۇنچه ياخشى كۆرۈپ تۇرۇقلۇق ئاللاھ رىزاسىنى ئهلا بىلگهن ۋه چىقىپ كهتكهن. مهدىنىگه بېرىپ يهرلهشكهندىن كېيىنمۇ مهككىنى ئۇنۇتالمىغان، لېكىن ئاللاھنىڭ رىزاسى مهدىنىده ياشاشتا بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇلار مهدىنىده ياشاۋهرگهن. ئۆز ۋهتىنىده تۇرۇپ دىنىغا بويسۇنۇپ ياشىيالمىغان ۋه دىنىغا بويسۇنۇپ ياشىغىلى بولىدىغان باشقا بىر يۇرت تاپالىغانلار ئۆز ۋهتىنىنى تاشلاپ شۇ يۇرتقا كېتىدۇ (ھىجرهت قىلىدۇ). ئۇنداق بىر يۇرت تاپالمىغان ياكى تاپقان تهقدىردىمۇ كېتىشكه قادىر بولالمىغانلار ئۆز ۋهتىنىده . مۇسۇلمانلىقى بىلىنىپ قېلىپ ئىمان بىلهن 47 . بۇلار مهجبۇر قالسا دىنىنى يوشۇرىدۇ 46 قېلىۋېرىدۇ ئۆلۈشنى ياكى كۇپۇر بىلهن ياشاشنى تاللاشقا مهجبۇر قىلىنغان مۇسۇلمانلار، ئىسلامنىڭ تۇنجى شېھىدى سۇمهييه (ر.ئه)گه ئوخشاش ئىمان بىلهن ئۆلۈشنى تاللىسىمۇ بولىدۇ، كۇپۇر سۆزنى . 48 ئېغىزىنىڭ ئۇچىدا ئېيتىپ قويۇپ، ياشىيالىسا شۇنداق قىلىپ ياشاشنى تاللىسىمۇ بولىدۇ ۋهتىنىدىن چىقىرىلغانلار ياشاۋاتقان يهرلىرىده ئۆز ئانا ۋهتهنلىرىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن قولىدىن كهلگهننى قىلىشلىرى پهرزدۇر. چۈنكى ئۆز ۋهتىنىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئۇرۇش قىلىش «ئاللاھ . 49 يولىدا ئۇرۇش قىلىش» ھېسابلىنىدۇ مۇسۇلماننىڭ ئۆز ئهقىدىسىگه بولغان سۆيگۈسى، ئۇنىڭ ئۆز ئائىلىسى، ئىرقى، مىللىتى، قهبىلىسى ۋه ۋهتىنى قاتارلىقلارغا بولغان سۆيگۈسىگه زىت كهلمهيدۇ. بۇنى رهسۇلۇللاھ (ئه.س)نىڭ مهككىدىن چىقىۋېتىپ قىلغان سۆزلىرى تهكىتلهيدۇ. يهنى مىللىتىنى سۆيۈش .24/9 تهۋبه 43 44 ئىبراھىم (ئه.س) بىلهن لۇت (ئه.س) (ئهنبىيا 21/68 -71 (ئاللاھنىڭ ئهمرى بىلهن چىققان، مۇسا (ئه.س)نىڭ قېچىپ چىققان (قهسهس 28/20 – 21(؛ يهقۇب (ئه.س) ئوغلى يۇسۇف (ئه.س) بىلهن دىدارلىشىش ئۈچۈن چىققان (يۇسۇف 12/99(؛ مۇھاجىرلار مهجبۇر قالغانلىقى ئۈچۈن ئۆز ۋهتىنى بولغان مهككىدىن چىقىپ مهدىنىگه كهتكهن. ئۇلار بۇ قىلمىشى تۈپهيلىدىن مهدھىيىلهنگهن- (بهقهره 2/213؛ ئال ئىمران 3/195؛ ئهنفال 8/72 ،74؛ تهۋبه 9/20 ، .(9/59 ھهشر ؛58/22 ھهج ؛110 ،41/16 نهھل ؛100 ِ 45 بهقهره سۈرىسىنىڭ 165 -ئايىتىدىكى ئهشهددۇ ھۇببهن ( ﴾ ّ ِ ّɍ اč ب ُ ْ ﴿أَ )، تهۋبه سۈرىسىنىڭ 24 -ئايىتىدىكى ئهھهببه ئىلهيكۇم ( ُكم﴾ َشُّد ح لَي ِ َّب إ َ ﴿أَح ) بۇنىڭغا دالالهت قىلىدۇ. چۈنكى بۇ يهرده ئاللاھ سۆيگۈسى سېلىشتۇرما ئىسىم بىلهن ئىپادىلهنگهن. .99 -97/4 نىسا 46 47 فىرئهن خانىدانىنىڭ ئىچىده ئىمانىنى يوشۇرۇپ ياشىغان مۇئمىن ئادهمگه ئوخشاش (غافىر 740/28 (ۋه مهككه فهتىھ قىلىنىشتىن ئىلگىرى مهككىده مۇشرىكلارنىڭ ئارىسىدا ئىمانىنى يوشۇرۇپ ياشىغان مۇئمىن-مۇئمىنهلهرگه ئوخشاش مهخپىي مۇسۇلمان بولۇپ ياشايدۇ (فهتىھ 48/25 .( .106/16 نهھل 48 .246/2 بهقهره 49 12 ئىرقچىلىق ئهمهس، ۋهتىنىنى سۆيۈش يۇرتۋازلىق ئهمهس. شۇنىڭ ئۈچۈن رهسۇلۇللاھ (ئه.س) «بىر كىشىنىڭ مىللىتىنى ياخشى كۆرگهنلىكى ئىرقچىلىققا كىرهمدۇ؟» دېگهن سوئالغا «ياق، . 50 ئىرقچىلىق كىشىنىڭ ئۆز مىللىتىنىڭ زۇلۇم قىلىشىغا ياردهملىشىشىدۇر» دهپ جاۋاب بهرگهن بىر مىللهتكه مهنسۇپ بولۇش ئارتۇقچىلىقمۇ ئهمهس كهمچىلىكمۇ ئهمهستۇر، چۈنكى بۇ يارىتىلىشتىن ھاسىل بولغان تهبىئىي ھالهتتۇر. بىر مىللهتكه مهنسۇپلۇق ھېس قىلىش ۋه ئۇنى سۆيۈش گۇناھ ئهمهس، چۈنكى بۇ تهبىئىي تۇيغۇدۇر. مىللىي كىملىكنى قوغداش مۇھىمدۇر، چۈنكى بۇ ئاللاھ ياراتقان تهبىئىي ھالهتنى ساقلىغانلىقتۇر. مىللهتنى توغرا يولغا يېتهكلهش پهرزدۇر، چۈنكى بۇ ئاللاھنىڭ ئهمرى ۋه پۈتۈن پهيغهمبهرلهرنىڭ ۋهزىپىسىدۇر. ئىرقچىلىقتىن ساقلىنىش لازىم، چۈنكى بۇ ئىسلام قهتئىي چهكلىگهن يامان ئىللهتتۇر. ۋهتهننى سۆيۈشنىڭ ئىپادىسى ۋهتهننى قوغداش ۋه گۈللىتىشتۇر، قولدىن كهتكهن بولسا قۇتقۇزۇش ۋه قۇتقۇزۇش ئۈچۈن قولدىن كهلگهننى قىلىشتۇر. مىللهتنى سۆيۈشنىڭ ئىپادىسى مىللهتنىڭ جاپا- مۇشهققهتتىن قۇتۇلۇپ، بهخت- سائادهتكه ئېرىشىشى ئۈچۈن غهيرهت كۆرسىتىشدۇر. بۇلارنىڭ ھهممىسى «ئاللاھ يولىدا جىھاد» قىلىغانلىقتۇر. تىرىشچانلىق بهندىدىن، مۇۋهپپهقىيهت ئاللاھتىندۇر.

تۇرسۇن كامال خوتهنى 21-11-2017 50 ئىبنى ماجه، سۇنهن، فىتهن 3949؛ ئهھمهد ئىبنى ھهنبهل، مۇسنهد 29/16 ،1