Tepki: “Kazakistan artık Uygur bölgesinden gelen göçmenler için tehlikeli bir yer haline gelecek”
Bazı Kazak aktivistlerin Facebook, “Vakıf”, “Vilast” gibi sosyal medyada yayınladığı açıklamalardan ve protesto çağrılarından. KZ vb.’nin haberine göre, 20 Eylül’de Kazak Parlamentosu Alt Meclisi “Kazakistan Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti hükümetleri arasında bilgi alışverişine ilişkin anlaşmanın onaylanmasına ilişkin yasa tasarısını kabul etti. “İki ülkenin vatandaşları” ve 4 Ekim’de Kazakistan Senatosu, Üst Konsey Onayladı.
Ancak bu anlaşma Uygur bölgesinden Kazakistan’a gelen bazı Kazaklar arasında gerginlik yarattı.
Kazakistan’ın insan hakları örgütü “Anavatan Gönüllüleri” örgütünün yetkilileri, anlaşmaya göre Uygur halkının Kazakistan’a göç ettikten sonra Kazak vatandaşı olmak istiyorsa Çin hükümetinin onayını alması gerektiğini söyledi.
Yani Çin tarafından verilen “vatandaşlıktan çıkma” sertifikalarını Kazak makamlarına ibraz etmeleri gerekiyor. Kazak hukuku çifte vatandaşlığı tanımadığından, Çin’in talep etmesi halinde Kazak hükümeti Doğu Türkistanlı göçmenleri “yasadışı göçmen” olarak Çin’e iade edecek.
Kazakistan’daki insan hakları örgütü Anavatan Gönüllüleri Örgütü’nün başkan yardımcısı ve sekreteri Gayret Baitoli, RFA’ya, Doğu Türkistan’daki Kazak halkının başlangıçta Kazakistan’ı güvenli sığınak olarak kullandığını söyledi. Ancak Kazakistan vatandaşlığını başarılı bir şekilde alıp alamayacaklarına karar vermenin şu anda Çin’e kalmış olması, onlarda büyük bir endişe ve kızgınlığa neden olmuyor.
Gayrat Baitoli, radyo istasyonumuza, Uygur bölgesinden Kazakistan’a göç edip ayrı ayrı Kazak vatandaşı olan bazı kişi ve aktivistlerin, Astana ve Almatı’daki Kazak hükümetine ve parlamentosuna başvuruda bulunarak, Kazak vatandaşlarına zarar veren böyle bir yasadan vazgeçmelerini istediklerini söyledi. Ayrıca protestolarını gerçekleştirmek için izin talebinde bulundular.
Kazak medyasında yer alan haberlere göre yetkililer, anlaşmanın Kazakistan Cumhuriyeti ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilgili kurumlarının yasadışı göç ve çifte vatandaşlık alanındaki eylemleri için yasal bir temel oluşturduğunu belirtti. Anlaşmada, her iki ülkenin de ülkeye giriş, kalış ve çıkış sırasında kanunu ihlal eden kişiler hakkında bilgi alışverişinde bulunacağı belirtildi.
Kazakistan İçişleri Bakanı Sadnov geçen hafta basına şunları söyledi: “Vatandaşların çifte vatandaşlığına ilişkin bilgiyi yalnızca vatandaşların rızasıyla veriyoruz.”
Ancak ilk yıllarında Uygur bölgesinden Kazakistan’a taşınan ve şu anda Kazakistan vatandaşı olarak Almatı’da yaşayan Bakhtali Noor, 2020 yılında Çin vatandaşlığından çıkmak için başvuruda bulunmuş ancak Çin tarafı bu talebi her zaman reddetmişti. .
Çin ile Kazakistan arasındaki yukarıdaki anlaşmaya göre kaderinin bile tehdit altında olacağını söyledi. Kendisi gibi Uygur topraklarından göç eden Kazaklar ve Uygurların, Kazak yetkililerinin Çin halkına yönelik zulme izin vermesi ve Kazakların Kazakistan’a göçünü engellemesinden endişe duyduğunu söyledi.
Kazakistan’daki insan hakları örgütü Atayurt Gönüllüleri Başkanı Erbol Devlatbek’e göre bu anlaşmanın amacı, Kazakistan’da yaşayan Uygur göçmenlerin Çin hükümetini eleştirmeye cesaret edememesini sağlamak.
Sayın Erbol’a göre Çin, sadece son yıllarda Uygur bölgesinden göç eden Kazakların ve Uygurların değil, 1991 yılından bu yana Doğu Türkistan’dan göç eden ve Kazak vatandaşı olarak yaşayan tüm insanların bilgilerine de sahip olabiliyor. Kazak hükümeti, Çin’in talebi üzerine, Kazakistan vatandaşı olsa bile herhangi bir kişiyi ülkesine geri göndermenin yasal dayanağına sahip.
Sayın Erbol’a göre anlaşmada bir takım maddeler var. Madde 1: İki taraf, bu anlaşma çerçevesinde aşağıdaki ana alanlarda işbirliği yapacaktır:
- Vizesiz giriş sayısı ve iki ülke vatandaşlarına iki ülkede kalmaları için verilen vize sayısı.
- Bir taraf, diğer tarafın vatandaşları hakkında bilgi verir ve o ülkenin vatandaşlığını kabul eder veya devam ettirir.
- Akit Devletin vatandaşı, Akit Devletin kanunlarına uyacaktır.
- Her iki taraf da diğer tarafın vatandaşlarının giriş, kalış ve çıkış düzenlemelerinin ihlallerini birbirlerine bildirecektir.
Sayın Erbol, öncelikle Kazakistan vatandaşlığına başvurabilmek için ilgili kişinin yalnızca başka bir ülke vatandaşlığından vazgeçtiğini beyan etmesi gerektiğini söyledi. Ancak gelecekte Çin vatandaşlığından çıkmak isteyen Kazakların Çin tarafından verilen bir sertifikayı ibraz etmeleri gerekiyor. Ancak Uygur bölgesindeki Kazaklar, Kazakistan Göç Bürosu’nun talebi üzerine Çin büyükelçiliği veya konsolosluğundan Çin vatandaşlığının iptal edildiğine dair kanıt talep etseler bile, Çin tarafı onların kayıtlarını silmeyi reddediyor ve bu da onların vatandaşlıktan geçmelerini zorlaştırıyor. Kazakistan’daki prosedürler Böylece istemeseler de “ikili ülke” olamayacaklardı.
Çin baskısı nedeniyle Uygur bölgesinden Kazakistan’a kaçan Uygurlar ve Kazaklar, halen hem Çin hem de Kazakistan’ın ulusal güvenlik birimleri tarafından taciz ediliyor. Özellikle Çin hükümetinin Uygurlara, Kazaklara ve diğer Türk halklarına karşı soykırım politikası başlatması nedeniyle, çeşitli riskleri göze alarak Kazakistan’a giden Uygurlar ve Kazaklar, Kazakistan tarafından yasadışı göçmen olarak Çin’e geri gönderilmenin tehlikeli sonuçlarıyla karşı karşıya kaldı.
Bunlardan biri de insan hakları örgütlerinin yardımıyla Çin’e geri gönderilme riskinden kaçınmak için İsveç’e sığınan Kazak kampının tanığı Sairagul Sautbai. Röportajımızı kabul ederek kamplar başladığında çok sayıda Kazak’ın Kazak vatandaşı oldukları veya Kazakistan’a gittikleri için kamplarda alıkonulduğunu ancak Kazakistan’ın Çin ceza kamplarının tanıklarını susturmak için çalıştığını anlattı.
Sayragül kaygısını şöyle dile getirdi: “Kazak hükümeti ile Çin hükümeti arasında vatandaşların bilgi alışverişine ilişkin anlaşmanın onaylanmasına ilişkin kanun tasarısının onaylanmasıyla birlikte, Kazakistan’da Doğu Türkistan’dan gelen herkesin bilgileri kontrol altına alınacak. Çin’e haber vermeleri veya Çin’i protesto etmeleri tamamen engellenecek.” Suskun kalıyor.’
