ABD’li Türk Tarihi Uzmanı  Profesör James Milward, Çin’in Uygur Bölgesindeki  “Polis devleti” hakkındaki görüşlerini  Hudson  Düşünce Merkezinde Açıklıyor  

On yıllardır alenen vurgulanan “Sincan her zaman Çin’in ayrılmaz bir parçası olmuştur” sloganı, Çin hükümeti politikacıları ve bilim adamları tarafından geniş çapta dolaştırıldı, ancak o zamandan beri giderek daha çıplak hale geldi. Bu nedenle Çin hükümeti buna ek olarak bir dizi tarihi ve yazılı delil üretmeye başlamıştır. Bunlardan belki de en ünlüsü, 1990’lı yıllara kadar popüler olan “Qamar” imzalı bir Uygur şairin, Tang İmparatorluğu (618-907) döneminde “Antik Çin Ustası” başlıklı bir şiir yazdığı ifadesidir. Çin’in en ünlü alimlerinden Guo Moro liderliğindeki Çin hükümeti, 1970’lerden beri olayı Uygurların eski çağlardan beri Çinlileri öğrendiği ve Çinlilere boyun eğdiğinin “sarsılmaz kanıtı” olarak yorumluyor. Bununla birlikte, bazı Çinli bilim adamları, o zamandan beri, “şiirsel belgenin”, 1960’larda Uygur Özerk Bölgesi Müzesi’ndeki bir dizi “alim” ve “lider” sınıf sloganları attığında Çin hükümetinin siyasi ihtiyaçları için gizlice yapıldığını ortaya çıkardılar. 2000’li yıllardan itibaren “Uygur şairi Qamar” ile ilgili açıklamalar tamamen ortadan kalktı.

2015 yılında Uygur Özerk Bölgesi’ndeki siyasi karışıklığın başlamasından bu yana, Çin hükümeti tarafından finanse edilen arkeolojik ekipler, kuyu kalıntıları da dahil olmak üzere Miran, Croran ve Lopnur Uygur Özerk Bölgesi’nde büyük ölçekli kazılar ve kazılar yürütüyor. Lopnur’da bahsedildi.

Çin hükümetinden en son haberler 7 Nisan’da Xinhua Haber Ajansı web sitesinde yayınlandı ve harabelerde Tang Hanedanlığına ait eski Çin dilindeki Tarsha belgelerinin bir kısmı bulundu.Maddi kanıtlar özel olarak yorumlandı. “Batı tarafından Tang Hanedanlığı’nın etkin kuralının kanıtı.”

Bilim adamlarına göre, eski Croran ve Lopnur toprakları, 15. yüzyılda yeni deniz yolunun açılmasından önce Doğu ve Batı arasındaki ekonomik ve kültürel alışverişin kilit bir yolu olan İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden biriydi. 11. yüzyıl Uygur dilbilimci Mahmud Kaşgari de Türk Dilleri Divanı’nda Turfan bölgesindeki Budist Uygurlar hakkında şunları yazmıştır: “Uygur dili saf Türkçedir. Ama aynı zamanda gerçeğe benzer başka bir dilleri var. Bu metni Uygurlar ve Çinliler dışında kimse okuyamaz.” Ayrıca bölgede eski Uygur yazısı dışında yazıların varlığına da işaret ediyor.

Örneğin, 1900’lerin başlarında, Urumçi’ye yaklaşık 150 km uzaklıktaki Turfan’daki Avrupalı ​​bilginler, Avrupa’daki Avrupalı ​​bilim adamları tarafından yapılan bir araştırma sırasında, Hıristiyan mektupları, Nasturi Suriye metinleri ve eski Uygurca Budist metinleri gibi çok sayıda yazılı metin keşfettiler. Turfan. Bu tür deneyler daha sonra Almanya, Rusya ve Japonya’dan bilim adamları tarafından tamamlandı. Bu metinlerin büyük çoğunluğu şu anda bu ülkelerde korunmaktadır. Bu metinlerin bu kadar çok sayıda ve içerik olarak bu kadar renkli olması şaşırtıcı.”

Bunu yorumlayan Profesör James Millward bir keresinde Çin’in antik İpek Yolu’nun en önemli bölümlerinden biri olan “Batı Ülkesini” fethetme rüyasının MS 2. yüzyılda Han Hanedanlığı’na kadar uzandığını ve Tang’a kadar uzandığını vurguladı. hanedan. Ona göre, Çin’in uzun süredir devam eden özlemleri, bölgede doğal olarak bazı izler bıraktı ki bu şaşırtıcı değil.

“Sadece o zaman dikkatimize geldi. İlk askeri tahkimatları Han Hanedanlığı döneminde ortaya çıktı ve Tang Hanedanlığı ile ikincisi arasında bir kopukluk vardı. Bu imparatorluğun askeri komutanları, bu tür askeri kalelerde Çince yazılı belgeler ve diğer metinler bıraktı. Ancak buranın Çin’in bir parçası olduğunu söylemek nadir değildir. Bu Çince metinler, New York City metro istasyonunda veya Chicago Uluslararası Havalimanı’nda başka dillerde talimat almış gibidir. Demek istediğim, insanların çok meşgul olduğu yerlerde farklı bir yazı türü olması şaşırtıcı değil. Bölgenin kurak iklimi, bu belgelerin hayatta kalmasını kolaylaştırdı.”

Tarihçilik alanındaki en yüzeysel literatürler, Tang İmparatorluğu’nun Muska’dan yükselmeye başladığı 7. yüzyılda Tang İmparatorluğu ile çatışan iki büyük gücün, kuzeylerindeki Ashina tohumlarından ve Mavi Türklerin ortaya çıktığını göstermektedir. Asya’daki en güçlü orta ve batı Türk gücü, Tibet İmparatorluğu vardı. Özellikle Tang İmparatorluğu’nun en eski hükümdarlarından Li Yuan ve oğlu Li Shimin (649-598), selefleri Suu Kyi’yi devirerek, orduya ihtiyaçları olduğu için Mavi Türklere teslim olacaklarını ilan ettiler. Çin’i yönetme mücadelesinde Mavi Türklerden yardım. Aralarında belli bir dayanıklılık da vardı. Aynı zamanda büyük miktarlarda olpan da Türklere teslim edildi. Dönemin Çin tarihçiliğinde Türk Kagani Taşpar’ın “Güneydeki iki oğlum (yani Qi ve Zhu hanedanları) bu kadar sadıkken para için endişelenmemize gerek yok” ifadesi onun kibiriyle örneklendirilir. Tarihçi Laszlo Montgomery, Mavi Türkler ile Tang İmparatorluğu arasındaki ilişkiyi tarihsel ilişkilerden farklı gördüğünü belirtir.

“Kuzey komşuları olan Mavi Türkler hakkında Ravrus anlayışları nedeniyle, Tang hanedanının onlarla ilişkisi, Han İmparatorluğunun kuzey komşuları olan Hunlarınkinden çok farklıydı.” Tang İmparatorluğu’nun hükümdarları bu kuzey komşunun dilini, geleneklerini, kültürel yapısını ve siyasi yapısını çok iyi anladıkları için, bundan en iyi şekilde kendi çıkarları için yararlandılar. Jim Milward bunu çok kısa ve öz bir şekilde ifade ediyor: “Çinli tarihçiler bu dönemin ilişkisini Mavi Türklerin Çinlileşmesi olarak yorumluyorlar. Bence tam tersi doğrudur. Yani o dönemde Tang Hanedanlığı’nın yönetici sınıfı Türkçülüğe yöneldi.” Bu sonucun daha gerçekçi olduğunu düşünüyorum. Örneğin Tang Hanedanlığı döneminde çalınan ezgiler, binicilik oyunu, Kuça ve Semerkant danslarının popülaritesi, Türk müziğinin popülaritesi, dönemin en çok aranan sosyal yenilikleri arasındaydı. Ayrıca Tang İmparatorluğu’nun saray kayıtlarında yönetici sınıfın Türkçülüğe hayran olduğuna dair birçok kayıt bulunmaktadır. Aynı şekilde 629 yılında Tang İmparatorluğu konumunu sağlamlaştırmak için Mavi Türkleri kullandığında kuzey komşusunu kendi içinde bölünmüş olarak görmüştür. Böylece Mavi Türklere karşı bir isyan planlamanın gizemini hızla üstlendiler ve çok sayıda Tang ordusu Doğu Mavi Türk Kağanı’na saldırdı. Aynı şekilde 629 yılında Tang İmparatorluğu konumunu sağlamlaştırmak için Mavi Türkleri kullandığında kuzey komşusunu kendi içinde bölünmüş olarak görmüştür. Böylece Mavi Türklere karşı bir isyan planlamanın gizemini hızla üstlendiler ve çok sayıda Tang ordusu Doğu Mavi Türk Kağanı’na saldırdı. Aynı şekilde 629 yılında Tang İmparatorluğu konumunu sağlamlaştırmak için Mavi Türkleri kullandığında kuzey komşusunu kendi içinde bölünmüş olarak görmüştür. Böylece Mavi Türklere karşı bir isyan planlamanın gizemini hızla üstlendiler ve çok sayıda Tang ordusu Doğu Mavi Türk Kağanı’na saldırdı.

Tang Hanedanlığını resmen konsolide edip siyasi ve askeri emellerini elde ettiğinde, Li Shimin kuzeydeki güçlü komşuları olan Mavi Türklerin “Doğu Türkleri” ve “Batı Türkleri” olarak ikiye ayrılmasından ve dolayısıyla büyük ölçüde zayıfladı Doğu Türk İmparatorluğu’na saldırı başladı. Doğu Türk İmparatorluğu bu iki yıllık savaşta yok oldu. İkinci adımda, Tang İmparatorluğu 641’de Batı Türk İmparatorluğu’nu işgal etti ve çok sayıda Doğu Türk süvarisini harekete geçirmek için “Okun On Halkı” olarak bilinen Batı Türk İmparatorluğu’nun iç bölünmüşlüğünden yararlandı. Bugünkü Dunhuang ve çevresindeki mezralardan batıda Tokmak şehrine ve Hazar Denizi’ne, güneyde uçsuz bucaksız Orta Asya topraklarına, Hotan ve Kaşgar’a kadar Batı Türk İmparatorluğu 17 yıldır savaş halindedir. Ancak Lazlo Montegomery, bu savaşta Tang İmparatorluğunun Türkleri Türkler aracılığıyla yenme yöntemini kullandığını ve savaşı beklenenden daha hızlı bitirdiğine inanıyor.

“Tang İmparatorluğu’nun yöneticileri, Batı olarak bilinen bu bölgede hangi kaynakların bulunduğunu ve stratejik değerinin çok iyi farkındaydı. Yani Tang Taizong (Li Shimin) çoktan batıya bakıyordu. Buna ek olarak, yakın zamanda yenilen Doğu Türk İmparatorluğu’ndan çok sayıda süvari, Tang İmparatorluğu için batı yürüyüşünde paralı asker olarak görev yaptı. Dolayısıyla, Tang Hanedanlığının “Batı Ülkesi” olarak bilinen bu geniş bölgeyi ve günümüz Xinjiang’ını ne kadar çabuk fethettiğine ve Çin ordusunun kullanılan asker oranındaki nispeten küçük oranına şaşırmadan edemiyorsunuz. onun için. Çünkü Batı Türklerine saldıran bu askerlerin büyük çoğunluğu Türk’tü.

Gerçek şu ki, Ebedi Taş’ın eski Türk yazıtlarında “Köle olan oğullarınız köle, kraliçe olan kızlarınız, kağanızdan ayrılıp hana (Tang İmparatorluğu) bağımlı olduğunuz için köle oldular.” Pek çok Türk, onların tatlı sözleri ve büyük hediyeleri yüzünden öldü. Türk halkını bu kadar çok çalışmasına, bu kadar uğraşmasına rağmen öldürmek istiyorum. “Tohumları kurutalım” dedi.

Bundan bahsetmişken Profesör James Milward, komşularını acilen ortadan kaldırmaya hazırlanan Tang İmparatorluğu’nun aslında bu halklarla bir tür akrabalık bağı olduğunu ancak “birleşme arzularının” sona ermediğini vurguluyor.

“Tang İmparatorluğu’nun kurucularının Çinlilerin kraliyet hanedanı olduğu söylenebilir. Ancak akrabaları ve ataları, kuzey Sırp (Xianpi) ve Çinli olmayan diğer kabilelerden oluşuyordu. Yine bu imparatorluk Hindistan’da Budizm ile çok ilgilendi. Bu nedenle imparatorlukta Türkler, Soğdlar, Hindular ve daha sonra Uygurlar ve Tibetliler dahil olmak üzere birçok kabile etkili olmuştur. Ancak bu süre zarfında Abbasi İmparatorluğu doğuya doğru genişliyordu ve bu genişlemeye katılanlar saf Araplar değildi. Çoğu işgal altındaki topraklarda yaşayan yerlilerdi. Sonuç olarak, yayılmaları İslam dalgalarını doğuya doğru hareket ettiriyordu.”

8. yüzyılın ortalarında, Tang İmparatorluğu sonunda Tibet İmparatorluğu’nu yenerek Mavi Türk İmparatorluğu’nun yerine geçerek Asya’nın en güçlü ülkesi haline geldi ve Aral Denizi üzerindeki kontrolünü genişletmeye çalıştı. O zaman, zamanının en güçlü siyasi güçlerinden biri olan Arap Abbasi İmparatorluğu, doğuya doğru genişlerken, Aral Denizi kıyılarına ulaştı ve Orta Asya’da dünyanın en büyük iki imparatorluğu arasında bir rekabet yarattı. Bu, 751 yılındaki dünyanın en büyük olaylarından biri olan Talas Savaşı’nın kapısını araladı. (Haber-Analizin 1.bölümünün sonu. Devam edecek)