Abdurehim Gheni Uygur( Hollanda)

KAFASI VURULARAK ŞEHİT EDİLEN ÖZGÜRLÜK SAVAŞÇISI VE  ŞAİRİ ABDULHALİK UYGUR’U RAHMET VE MİNNETLE ANIYORUM

Bugün 13 Mart 2022. Uygur Türklerinin  özgürlüğü için daha hayatının baharında(32 yaşında)  ülkesi ve halkı için kendisini feda eden Abdulhaluk Uygur’un şehit edilmesinin 89.yıldünümüdür.Merhum Şehidimizi  sonsuz rahmet ve çeksiz minnet ile bir kez daha anıyorum.Kabri nur,mekanı cennette olsun.

Şair Abdulhalik Uygur, 9 Şubat 1901’de, İdikut Uygur devletinin (MS 848-1369 yılları arası 521 yıl)  başkenti Turfan şehrinde doğdu. Ailesi, zamanın  bölgede marifetperverliği ile tanınmış aydın bir tücar  aile idi.    Abdulhalik Uygur, 5 yaşında ailesinden   okumu-yazma öğrendi. 1913 yılında  12 yaşında  iken Medrese eğitimine başladı. Merdese  öğrenimi esnasında Fars ve Arap dillerini öğrenmiş ve klasik Türk/Uygur şairlerinin eserlerini okumaya başladı.  1916 yılında  tücaar olan dedesi Mecit Hacı  ile birlikte Rusya’ya( Tataristan’a) gittiğinde  Kazan’da  modern eğitimle tanıştı ve Rusca öğrendi. Daha sonra Turfan’a döndü ve Şotang adı verilen  bir Okula devam ederek Çince öğrendi. Klasik ve çağdaş Çin edebiyatına ait kitaplar okuyarak kendisini geliştirdi.  Rusya’da gördükleri ile ülkesindeki durumu karşılaştırdı ve  cehalete karşı savaşmak ve  modern dünyadan çok geride  bulunan   Uygur  toplumunu  eğitim ve  bilim yoluyla reforme etmek  düşüncesi  şekillendi   ve bunun için derhal eğitim faaliyetlerine başladı ve bu konuda  bir çok ilklere imza attı.

Abdulhalik Uygur 1923’te  Turfan’in ileri gelen aydın ve Tüccarlarından Maksut Muhiti ile birlikte 2.kez Sovyetler Birliğine gitti ve burada 3 yıl süre ile bir okula devam etti. Rus edebiyatının ünlü  yazarları Tolstoy,Puşkin ve Maksim Gorki’nin eserlerini okur ve  Sovyet devriminden  çok etkilenir. 1926’da Turfan’a döner  ve derhal yayın faaliyetlerine girişir. Küçük bir matbaa kurar ve  mahalli gazete yayınlar ve kitaplar neşreder. Ancak, bunun bu eğitim ve aydınlanma faaliyetleri Urumçi’deki Çinli müstebit Vali Yang Zingşin’in  dikkatını çeker. Uygurları cahil bırakmak ve onları  karanlıkta ezerek  yönetmek fikrinin mücidi  olan bu Çinli genel Valı tarafından bütün bu faaliyetleri yasaklanarak engellenir.

1927 yılında Turfan Astana’deki  Maksut Muhiti ile Turfan’in İlçesi Piçan’daki İskender Hoca gibi cemaat  önderleri ile birlikte “Uygur Akartış Cemiyeti= Uygur Aydınlatma Derneği adı ile bir dernek kurar.Bölge halkının yardımları ile Turfan’in Yenişehir ilçesindeki Niyaz Tikküç(Çince Seyfung= Terzi)’ün  Çiftliğinde  modern bir okul açar. Daha sonra  sırası ile Turfan’in Yengişeher(Yenişehir) İlçesinin Aksaray semtinde Hürriyet Mektebini ve Konaşeher(Eskişehir) Cenubi Kovuk( Güney Kapısı) bölgesinde bir modern okul daha açar.

Genç şair Abdulhalik Uygur  Milletini cehaletten kurtarmak ve modern eğitimle  bölgede yaşayan çocukları eğitmek amacı ile peş peşe Okullan açarken,diğer yandan Milletini cehaletten ve esaretten uyandırmak için onlara cesaret veren ilk şiirlerini yazarak yayınlamaya başlar.  İşgal yönetimini onun şiirlerinin okunmasını  kendisinin tekrar şiirler yazmasını yasaklar.

Ancak Azatlık Şairi Abdulhalik Uygur bütün bu tehdit ve yasaklamalara rağmen yolunndan asla ayrılmaz ve 1932 yılının Kasım ayında halkını cehaletten  uyanmaya ve esaretten kurtulmaya  çağıran  ve Doğu Türkistan’da hala  çok sevilen ve bestelenerek  söylenen “Açıl” adlı  şiirini  büyük beyaz bezlere yazarak  sokaklara asar.  Böylece bölge halkını Çinli işgalcılara karşı  harekete geçmeye ve  koymaya çağırır

1930’lu yılların başında Çinli işgalcılara karşı Doğu Türkistan genelinde  arka arkadan milli ayaklanmalar başlar.1932 yılının sonlarında Turfan  ve Kumul halkı  birleşerek  Çinli işgalcılara karşı silahlı ayaklanma/Azatlık köreşini  başlatırlar.

Sovyet Kuklası Çinli  Terörist cellat General Şeng Sisey  bu ayaklanmayı bastırmak için işgal askerleri ile bölgeye saldırır. Bolşevik devriminden sonra Doğu Türkistan’a kaçan Seyaz Rusblardan kurulu Paralı askerleri de yanına alan Cellat General Şeng bölgeyi kuşatarak  bu milli ayaklanmayı bastırır. 32 yaşındaki Abdulhalit Uygur’un de içinde bulunduğu Turfan-Kumul Azatlık Cephesinin  liderleri   konumundaki 17 kişi Çinli işgalcıların işbirlikçisi Vatan haini milli Münafık Ruzi Molla’nın ihbarı ve yol göstermesi ile  tutuklarlar.  Çinli Cellat  General Şeng’in emri ile bu 17 kişi Turfan’nin meydanında halkın gözü önünde kafaları kılıçla kesilmek suretiyle şehit edilir.

Yüreği Vatan ve Millet aşkı ile yanan Azatlık şairi Abdulhalik Uygur idam sırası kendisine geldiğinde  asla korkmaz ve  cesur ve kahramanca  duruşunu da asla bozmaz. İdam edilmeden önce   İşgalcılari yüksek sesle  lanetler  ve halkını bu özgürlük savaşına devam ettirmeye davet eden sloganlar atar. Başı  kılıçla  vurulurken ” İşgalcılara Ölüm – Yasaşın Azatlık” sloganlarını   tekrarlar.

Şehit  özgürlük savaşçısı ve Milli Şair imiz Abdulhalik Uygur’un  özgürlük ve bağımsızlık özlemini dile getirmek için yazdığı  ” Oygan=Uyan” ve  ” Gül Açıl (Açıl açıl Gül açıl) adlı şiirleri daha sonra şarkı olarak bestelenir .Bu şarkılar  ve günümüzde  Doğu Türkistan Türklerine gururu ve özgürlük ve bağımsızlık sembolü olarak   halkımız tarafından sevilerek söylenmekte ve dinlenmektedir.

NOT :  Sayın Yazarın Uygur Türkçesi ile yazdığı bu  makale  tarafımdan Türkiye Türkçesine aktarılarak yayınlanmıştır. Yazara teşekkürler(HG) 

 Kaynak : https://iuyghur.com/posts/f0645de3-57c0-47ce-9573-9e561b1bfabe/abduxaliq-uyghurini-eslep?fbclid=