ÇİN,DOĞU TÜRKİSTAN’DA YÜZLERCE CAMİ VE TÜRBEYİ YERLE BİR ETTİ

A.Selim BABAOĞLU

İngiliz The Guardian gazetesi ve açık kaynak gazetecilik sitesi Bellingcat’in Doğu Türkistan’a dair beraber yürüttükleri araştırmanın son raporu yayınlandı.

Rapor, İmam Asım’ın türbesinin yok edildiğini gösteren uydu görüntüleri ile başlıyor.

Raporda tıpkı İmam Asım’ın türbesinin Çin hükümeti tarafından yok edilen 20’den fazla türbe ile aynı kaderi paylaştığı ifade ediliyor.

100 kadar caminin ve türbenin uydu görüntülerini inceleyen The Guardian ve Bellingcat’in analizcisi Nick Waters’ın, 2016 ile 2018 yılları arasında İmam Asım’ın türbesi dahil 31 camiye ve türbeye zarar verildiğini, bunlardan 15 caminin ve türbenin ise tamamen yok edildiğini bildiriyor.

Bunlar dışında yerli halk tarafından cami ya da türbe gösterilen ancak minare ve kubbelerine kadar imha edilen 9 adet yer bulunduğunu sözlerine ekliyor.

Raporda 1.5 milyon Uygur Türkünün toplama kamplarında tutulduğu bilgisi tekrarlanırken Çin hükümetinin aşırılıklarla mücadele adına belki de yüzlerce camiyi yok ettiğinin tahmin edildiği ancak yerel halk ve gazetecilerin devamlı izlenmesi ve Çin polisinin çıkardığı diğer güçlüklerden kaynaklanan bilgi yetersizliği sebebiyle doğrulanamadığı ifade ediliyor.

Araştırmacılar türbelerin, camilerin ve kutlu yerlerin bu şekilde yok edilmesini Çin’in Uygur Türklerinin kültürüne karşı ayrı bir saldırı türü olduğunu ilave ediyor.

Raporda 2018 yılının Mart ayında yıkılıncaya kadar Caferi Sadık türbesinin Uygur Türkleri için dinî ve kültürel bir toplantı yeri olduğu ancak bu tarihte bu türbenin etrafındaki diğer tarihi, dinî değeri olan binalarla birlikte yerle bir edildiği yine uydu görüntüleri vasıtasıyla gösteriliyor.

Doğu Türkistan’ın güneyinde yer alan ve bölgenin en büyük camisi olan Kargılık camisinin de yine 2018 yılında yıkılan dinî-tarihi binalardan bir tanesinin olduğu hem uydu görüntüleri hem de yerel halkın tanıklığına dayanılarak aktarılıyor.

Hotan şehrinin yakınlarında bulunan milattan önce 1200’lere dayanan, Uygur Türklerinin dinî bayramlarda bir araya geldiği önemli yerlerden biri olan Yutian Aitika camisinin de yine 2018 yılında yıkıldığı belirtiliyor.

Çin hükümetinin tarihi, kültürel ve dinî değeri olan türbeleri, camileri, mezarları yıkmakla gelecek nesillerin geçmişleri ile olan tarih, kültür ve din bağının kopmayı amaçladığı raporda ifade ediliyor.

Doğu Türkistan’da bir çok caminin kameralarla seyredildiğini yeni nesil çoğu Uygur’un artık buralara gitmediği, camilerin yıkılmadan çok öncesinde zaten ziyarete ve ibadete yasaklandığı yerli Uygur Türkü ve Çinli halkın ağzından aktarılıyor.

İslam’ın Çinlileştirilmesi

Öte yandan Çin bu iddiaların ve gerçeklerin hiç birini kabul etmiyor.

Araştırma kapsamında Guardian gazetesine beyanat veren Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Geng Shuang yukarıda bahsedilen olaylardan haberdar olmadıklarını, Çin hükümetinin dinî yaşayışları ve ibadetleri hür bıraktığını ancak aşırılıkla mücadele ettiğini dile getiriyor.

Ancak araştırmada Çin hükümetinin İslam ve diğer dinleri Çinlileştirme amacında olduğu belirtiliyor. Bu bağlamda Ocak 2019’da Çin hükümetinin İslam’ın sosyalizme uyumlu hale getirilmesi amacıyla beş yıllık bir plan yürürlüğe soktuğu ifade ediliyor.

Kaynak : https://millidusunce.com/cin-yuzlerce-cami-ve-turbeyi-yerle-bir-etti/?fbclid(www.theguardian.com/world/2019/may/07/revealed-new-evidence-of-chinas-mission-to-raze-the-mosques-of-xinjiang, Revealed: new evidence of China’s mission to raze the mosques of Xinjiang, 07/05/2019)

Etiketler: Çin » Din » Dünya » Eğitim » Ekonomi » etnik Çatışma » Genel » Gündem » Haber » insan hakları » Kültür Sanat » Orta Asya » Siyaset » Soykırım