ABD’deki bazı üniversitelerde Çağdaş TÜRK lehçeleri öğrenim gören  öğrenciler   kültürel soykırım ile yok edilmek  istenen Uygur  Türkçesinin yaşatılması ve öğrenilmesi için  çalışacaklarını açıkladı.

Özgür Asya radyosuna konuşan  Çağdaş Uygur Lehçesi öğrencileri Uygur  Türkçesinin  yurt dışında da yaşatılması  için  şunları söylediler : ” Uygur Türkçesi  kurslarının, Uygur dilini yurtdışında korumanın etkili yollarından biri olmakla kalmayıp, aynı zamanda yabancı öğrencilerin Uygurların karşı karşıya olduğu ulusal kimlik krizini anlamalarına da  imkan sağlamıştır.

¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬2017 yılından itibaren Uygur bölgesinde Çinli öğretmenlerin çoğalması ve Çinlileştirilmiş Uygurca eğitim Uygur dilinin varlığına ciddi krizler getirdi. Yurt dışında yaşayan Uygurlar, anavatanlarında bir krizle karşı karşıya kalan dillerini ve kimliklerini korumak için yaşadıkları ülkelerde çeşitli önlemler aramaktadır. Uygurlar için en sevindirici şey, Uygur dilinin ve yazısının korunması ve geliştirilmesi için güçlü bir temel sağlayan Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çeşitli üniversitelerde Uygur dil kurslarının açılmasıdır.

Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Indiana Üniversitesi’ndeki Orta Avrasya Çalışmaları Bölümü, Amerikalı öğrenciler için Uygur dili öğrenme üslerinden biri haline geldi. Bu fakültenin Uygurca öğretmeni Prof. Dr. Gulnisa ​​Nazarova, kendisinden Uygurca öğrenen öğrenci sayısının 100’den fazla olduğunu söyledi.

Bu bağlamda Uygurca okuyan birkaç Amerikalı öğrenciyle görüştük. Şu anda Indiana Üniversitesi’nde Gulnisa ​​Hanım’dan Uygurca dil dersleri almakta olan Stu McLaughlin, araştırmaları nedeniyle Uygurca öğrenmeye başladı. Daha sonra Uygurların dilini ve kültürünü sadece araştırma için kullanmak yerine derinlemesine incelemeye başladı. Hatta Uygur arkadaşları arasında “İlham” lakabıyla anılır.

İlham, şu anda Uygurların karşı karşıya olduğu soykırım ve diğer kimlik krizlerinin farkında olduğunu söylüyor. Bununla ilgili olarak şunları söyledi: “Uygurların kendi ülkelerinde kriz yaşayan ana dillerini ABD gibi başka ülkelerde de korumaları ve geliştirmeleri çok önemli.”

Başkan Dibble (Raisa Dibble), Kazakistan’ın Almuta kentindeki bir Uygur bölgesinde büyümüş ve Uygurca ve Uygur dilini tanıma konusunda uzun bir geçmişe sahip bir Amerikalıdır. Hatta ailesi ona, onları Kazakistan’daki evlerine yerleştiren Kazak büyükannesi Sayın Başkan’ın adını bile verdi.

Halen bir şirkette muhasebeci olarak çalışmasına rağmen, Uygurlar için çalışmaya devam etmek için Uygur meseleleri üzerine çeşitli kar amacı gütmeyen kuruluşlarla çalışmaktadır. En son Uygur Sağlık Girişimi Program Direktörü olarak görev yapmıştır.

ABD’de “İpek Yolu Barış Hareketi”nin kurucusu Sayın Nathan Dudles’a da bir saha yürüyüşü olan “Uygurlar İçin Özgürlük Yolculuğu”nda katıldı.

Görüşmelerimiz sırasında görüştüğümüz öğrenciler Uygurca öğrenirken her kesimden Uygurla tanıştıklarını söylediler. Uygurların gelenekleri onlar üzerinde derin bir etki bırakmıştır.

Başkan, Uygur toplumuyla uzun yıllar süren etkileşimi sırasında Uygurlara karşı derin bir saygı duygusu geliştirdiğini söyledi. Uygurların akrabalık anlayışından derinden etkilenmişti.

Indiana Üniversitesi Din Tarihi Doktorası Michael Krautkraemer, şu anda Profesör Gulnisa ​​​​Nazarova’dan Uygur dili dersi alıyor. Ayrıca İngilizce okuyan diğer yabancı öğrenciler gibi İngilizce bir isme sahiptir. Bize kendisini tanıtırken doğal olarak “Benim İngilizce adım Abdul Rehim” diye tanıttı. On yılı aşkın bir süre önce Amerikalı bir öğretmenden Uygurca öğrenmeye başladığını söyledi. Sadece İngilizce konuşmayı ve yazmayı öğrenmekle kalmadı, aynı zamanda Nasırdin Bey’in Uygurların aşina olduğu yüzden fazla mektubunu İngilizceye çevirdi. Ziyaretimiz sırasında Nasırdin Bey’in “Perijam Yesun” adlı fıkrasını anlattı.

Yukarıda belirtildiği gibi, Uygurca öğrenen ve eğitimleri sırasında Uygurca eserleri İngilizceye çeviren birçok Amerikalı öğrenci var. Radyomuza Prof. Gulnisa ​​Nazarova tarafından sağlanan materyaller arasında Nikolas Kontovas tarafından İngilizce eğitim gören yabancı öğrencilerin referansı için oluşturduğu “Uygur Şiir Okuyucusu” adlı 58 sayfalık çeviri materyali gerçekten takdire şayandır.

Bu materyal 2011 yılında hazırlanmış ve Abdurrehim Otkur, Teipjan Eliov, Muhammedjan Rashid gibi Uygurlarca bilinen ünlü şairlerin şiirleri İngilizceye çevrilmiştir. Şiirlerdeki temel söz varlığı ve mısraların grameri açıklanmıştır. Tüm şairlerin biyografileri sonunda verilmiştir.

Ayrıca Uygur dilini öğrenen yabancı öğrenciler için açık bir ansiklopedi olan Wikipedia’nın İngilizce bölümünde Uygur bölgesi tarihi, Uygur kültürü ve Uygur dilinde yazılmış eserlere yer vermek için herhangi bir çaba sarf etmedim.

Ziyaretimizin sonunda Uygur Devlet Başkanı Abdurrehim gibi Amerikalı öğrenciler radyo dalgalarıyla Uygurlara geçmiş olsun dileklerini ilettiler: “Uygur dilini ve kültürünü korumak gerçekten çok önemli. Bu konuda sizinle çalışmak istiyoruz.”