DOĞU TÜRKİSTAN’IN KALBİ ANTİK KAŞGAR ŞEHRİ İŞGALCİ ÇİN’İN DİJİTAL KISKACINDA !

2018’de Doğu Türkistan’ı ziyaret eder ABD’lı gazeteci Uygur Türklerinin binlerce yıllık kültür ve medeniyetinin merkezi antik Kaşgar kenti ile ilgili gözlemlerini The Newyork Times gazetesinde yayınladı. Gazeteci Dillon tarihi Kaşgar kentinin her adım başında Çin polislerinin fiziksel Kontrol noktaları, yüz tanıma sistemleri, yüzlerce güvenlik kameralarının adeta kıskacında olduğunu belirtiyor. Ayrıca tarihi antik Kaşgar kentine onlarca Çin tipi Toplama kamplarının omduğunu de bildiriyor.

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)
Kashgar, Çin ‘ in kuzeybatısında antik bir şehirdir. Bu bölgedeki yüz binlerce Uygur ve diğer etnik kökenleri kamplarda gözaltına alındı ve uluslararası kınama çekiyor. Fakat kampların dışında Uighurlar da sanal bir hücrede yaşıyor.
Çin, Komünist Parti ‘ nin otomatik otoriter vizyonunu gösteren büyük bir kontrol ağı kurdu. Komşular muhbir olur. Çocuklar sorgulanıyor. Camiler takip ediliyor.
Hayatın nasıl olduğunu görmek için birkaç kez Kashgar ‘ ı ziyaret ettik. Sakinlerle röportaj yapamadık – bu onlar için çok riskli olurdu çünkü sürekli polis tarafından takip edildik. Kısıtlamalar her yerdeydi.
Her 100 metrede bir polis silah, kalkan ve kulüplerle kontrol noktalarında duruyor. Çoğu Uighurs. Gözlem onlarsız işe yaramazdı.
Müslüman azınlıklar, resmi kimlik kartlarını zorlamak için taşlarla şekilleniyor. Geniş kontrol noktalarında makine fotoğraflarını çekerken çenelerini kaldırır ve devam edebilirlerse bildirilmesini bekliyorlar.
Polis bazen Uygur ‘ un telefonunu alır ve arama ve mesajları izleyen zorunlu yazılım yükleyip monte olup olmadığını kontrol ediyor.
Sinjiang uzak Çin ‘de, ancak Orta Asya’ nın bir parçası gibi hissediyor. Etnik azınlıklar – Uygurlar, Kazaklar ve Tacikler de dahil olmak üzere, Han ‘ ın Çinli çoğunluğundan daha fazladır. Çoğunlukla kendi kültürleri ve dilleri olan Sünni Müslümanları.

Ne zaman üniformalı bir polis memuru bizi durdurdu, telefonlarımızı aradı ve duyarlı olduğunu söyledikleri herkesi sildi.
Bazen tercihleri mantıklı gelmiyor. Bir çalışan devenin fotoğrafını yeniden inşa edebildiğim halde sildi. “Çin ‘ de hiç yok”, dedi.
Uighurs için gözetleme daha da yaygın. Yan komşu gözlemcilerin aile gruplarını gözlemlemelerine izin verilir. Milyonlarca polis memuru ve resmi gözlemci ordusu Uighurları sorgulayıp evlerini arayabilir. Güvenilirlik için sakinlerini takdir ediyorlar. Düşük sınıf daha fazla ziyaret getirir, belki de bekleme.
Bayan Dilnur üç yıl önce Kashgar ‘ dan Türkiye ‘ ye kaçtı ve ailesiyle Sinjiang ‘ da irtibatı kaybetti. Fakat arayışları hatırlıyor: ” Sabah veya akşam istedikleri zaman gelmeleri umurlarında değil.
Yetimhaneler tutukluların çocuklarını götürüyor. Kaç tane bilmiyoruz ama hükümet geçen yıl Kaşgar ‘ da yetimhanenin 7 çocuğu tuttuğunu iddia ediyor.
Güvenlik kameraları her yerde. Sokaklarda, kapılarda, dükkanlarda, camilerde. Sokağın bir bölümünde 20 kamera saydık.
Her gün onlarca yerel sakinimiz kendi, fırında kıymalı hamur işleri almak için küçük bir dükkana geliyorlar. Hem burada hem de hemen hemen her mağazada kameralar izliyor.
Kameralar ve kontrol noktaları insanlar hakkında bilgi okyanusları berbat. Ama tüm bu görüntülere kim bakıyor?
Çinli şirketler bu gözetleme teknolojisini satarak para kazanıyor. Polisin lazer doğruluğu ile insanları gözlemlemesini sağlayan bilim kurgu mucizesi gibi konuşuyorlar.
Ama zamanlarını Sinjiang ‘ da geçiriyorlar ve görüyorsunuz ki denetleyici devlet çekiç gibi hareket ediyor – temizleme kadar gözlem kadar gözdağı vericidir.
Tehdit işe yarıyor. Şehirde açık kalan birkaç camiden birini ziyaret ettik, ünlü kimlik ka camii Sadece birkaç düzine adam, İslam ibadet günü olan Cuma günü ana namaza geldi. Birkaç yıl önce binlerce hacı toplandı.
Camide hacılar giriş yapıp güvenlik kontrolünden geçiyorlar. İçeride polisin izleyebileceği güvenlik kameraları altında dua ediyorlar.
Çocuklar sorgulanıyor. – Anaokulunda genç çocuklar ” Ebeveynleriniz Kur ‘ an okuyor mu?” diye soracaklar Bayan. Dilun söyledi. – Kızımın “Annem bana Kuran öğretiyor” diyen bir sınıf arkadaşı vardı. Ertesi gün gittiler.
Kashgar ‘ ın mimarisinin kendisi şehri daha kolay yönetmek için değiştirildi.

Taş tuğla evlerinin labirent alanı olan eski şehir çoğunlukla yıkıldı. Hükümet güvenlik ve hijyen için olduğunu söyledi. Ancak iyileşme aynı zamanda izlenmesi ve devriye gezmesi daha kolay daha geniş sokaklar yarattı.
Bazı bölgeler hala yıkım ve yeniden yapılanmaya maruz kalıyor.
Yeni tuğla evler daha rahat gözüküyor ama Uighurlar eski mahallelerinin yasını tutuyor. Turistler yenilenmiş sokaklarda, çoğu zaman değiştirdikleri eski yollardan habersiz yürürler. Fakat ziyaretçiler şehrin kenarındaki indoktrinasyon kamplarından uzak tutuluyor.
Güney Kashgar ‘da bir parça toprak Ağustos 2016’ de boştu. Bugün yaklaşık 20 kişilik kapasiteli yeniden eğitim kampıdır. Hükümet mesleki eğitim merkezi olduğunu iddia ediyor. Son bir uydu görüntüsü kampın iki milyon metrekareden fazla olduğunu gösteriyor.
Bu kamp büyüyen tek kişi değil. Kashgar ‘ daki on üç kamp, geçen yıl 10 milyon metrekareden fazla büyüklükte atladı.
Turistler geri döndü. Ama birçok Uighur hala yiyen bir korku içinde yaşıyor. Gündelik yorum, intikam dolu bir komşu, korkmuş bir çocuk – tüm bunlar sorgulamaya, aramaya ve belki bir endoktrinasyon kampında zamana neden olabilir.