TÜRK-ABD İLİŞKİLERİNDE DOĞU TÜRKİSTAN FORMÜLÜ: ÇİN’E KARŞI İŞBİRLİĞİ KRİZİ ÇÖZEBİLİR

Türkiye ile ABD. arasında bir süredir soğuk olan ilişkilerin normalleşmesi ve iki ülke arasında mevcut  krizin  çözümü için Doğu Türkistan faktörünün önemli bir rol  oynayabileceği bildirildi.  Washington Enstitüsü Türkiye Uzmanı Çağaptay, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD Başkanı Biden’dan hala telefon beklediğini belirterek ” Türkiye ile ABD arasındaki S-400 krizinde Türkiye’nin Uygur Türklerinden yana  ve   Çin’e karşı tavır alması  formülü   krizin çözüm noktasında önemli bir etken  olabileceğini ” açıkladı.

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)

ABD’de başkanlık koltuğu değişeli 2,5 ay oldu fakat hala Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın beklediği telefon gelmedi. ABD Başkanı Joe Biden birçok ülkenin lideriyle telefon görüşmesi yaparken Türkiye’yi henüz aramadı. Bu durum Türkiye’de tartışıldığı gibi Washington’da da tartışılıyor.

Amerika’nin Sesi radyosuna (Voice of America-VOA) konuşan Washington Enstitüsü Türkiye Uzmanı Soner Çağaptay, Türkiye’nin Amerika’da göreve gelen başkanların ilk aradığı 10 ülke arasında yer aldığını, bu sayede iki lider arasında şahsi ilişki başlayıp, kimya oluştuğunu, ancak Biden döneminde çeşitli nedenlerle hükümetlerin arasının iyi olmadığını söylüyor.

“BIDEN’IN ELİ BİRAZ DAHA KUVVETLİ”

Çağaptay’a göre iki taraf da birbirinden kendi pozisyonuna yakınlaşmasını istiyor. Washington S-400’ler konusunda adım beklerken, Ankara YPG konusunda verilen sözlerin tutulmasını istiyor. Ancak Çağaptay’a göre ABD’nin acele etmediği bu görüşme için eli şu nedenlerle güçlü: “Biden’ın eli biraz daha kuvvetli. Çünkü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok istediği bir gelişme var. O da telefon görüşmesi. Özellikle piyasaların telkin edilmesi açısından çok önemli. Türkiye’ye tekrar yabancı yatırımcıların çekilmesi açısından çok önemli bir adım. Pandemi sonrasında sanırım Cumhurbaşkanı ekonominin katlanarak büyümesini istiyor, tabanını tekrar genişletmek için. Türkiye doğal kaynakları kıt olan, dışarıdan gelen yabancı sermayeyle büyüyen bir ülke olduğu için Biden-Erdoğan arasındaki görüşme özellikle piyasalara verilecek mesajlar açısından çok önemli. Yani sadece sembolik değil, ekonomik büyümenin geri dönmesi açısından önemli bir görüşme.”

S-400 KRİZİNE UYGUR TÜRKLERİ İLE ÇÖZÜM

Çağaptay, iki ülke ilişkilerinin bir numaralı çıkmazı S-400’lerin Rusya’ya iadesinin mümkün olmadığını hatırlatıyor. Bu nedenle krizi aşmanın formülü olmadığını ancak farklı işbirliği alanı açarak S-400’lerin unutturulabileceğini belirtiyor ve şunları söylüyor:

“Herhalde tek çözüm madem bunun iadesi mümkün değil. Bu sistem Türk toprakları dışına çıkmadıkça da Türk-Amerikan ilişkilerinde düzelme olması mümkün değil. Bu sorunu ileri ötelemek. Şu anda her iki tarafın diplomatları da son derece işin ehli insanlar, bunu yapabilecek durumdalar. Ya da yepyeni bir iş birliği alanı açıp ki Çin’in bence bunun zemini olabilir S-400 konusunu unutturmak. Washington’da Çin gerçekten önemli bir mesele. Türkiye’nin bu konudaki iradesinin en zayıf olduğunu düşünüyorum. Uygurlara yapılan zulme karşı Ankara Washington ile beraber durduğu takdirde işte o zaman Washington, Kongre, Savunma Bakanlığı S-400 meselesini unutabilir gibi geliyor. Aksi takdirde bu mesele herhalde ötelenecek, ileriye ertelenecek. Ama ne yazık ki sorun ortadan kalmayacak gibi görünüyor.”

“KUANTUM SIÇRAMASI YARATABİLİR”

Çin’in Amerika açısından kendisine karşı askeri, siyasi ve ekonomik olarak tehdit oluşturabileceğini düşündüğü tek ülke ve küresel tehdit olarak gördüğünü belirten Çağaptay, Çin konusunda Türkiye ile Amerika arasında işbirliği zemini oluşmasının diğer tüm sıkıntıların aşılmasına yol açabilecek bir “kuantum sıçraması” ortaya çıkartabileceğini savunuyor ve ekliyor:

“Ama soru şu. Ankara Çin’de ipleri atmak için hazır mı? Uygurlar konusunda Uygurlara yapılan zulmü kabul etmek mümkün değil. Fakat bu konuda Ankara’nın çok sessiz kaldığını görüyoruz. Önemli bir tartışma konusu.”

“İKİ TARAF DA İLİŞKİLERDE KIRILMA İSTEMİYOR”

Çağaptay, iki ülke ilişkilerinin her konuda olumsuz olmadığını da şöyle ifade ediyor: “Ben Türk-Amerikan ilişkilerinde bir kırılma beklemiyorum. Ne Ankara ne de Washington bir kırılma ya arzu ediyor. İlişkilerde Washington bir yandan farklılıkları idare etme yani S-400 meselesi ya da YPG gibi iki tarafın üzerinde hemfikir olmadığı konularda farklılıkları idare etme, bir yandan yeni işbirliği olanakları bulma üzerine odaklanmış durumda. Afganistan’daki barış görüşmelerine Türkiye’nin ev sahipliği yapmış olması, Suriye de işbirliği alanı olabilir. Esat rejimine karşı Libya ya da Güney Kafkaslarda Rusya’ya karşı işbirliği olabilir.”

KAYNAK : https://www.karar.com/washington-enstitusu-direktoru-cagaptay-cine-karsi-is-birligi-krizi-unutturabilir-1