Son Dakika
UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)
Çin işgal yönetimi Türklere yönelik kollektif soy kırım cinayetlerini son hızla sürdürürken, kültürel asimilasyon ile ülkenin kadim Türk-İslam kimliğine ait eserleri,tarihi Cami ,Medrese ve Mezarlıkları tahrip ederek yok ediyor. Doğu Türkistan’in kadim başkenti ve kültür merkezi olan Kaşgar ‘in sembolü tarihi Eyidgah camisini ibadete kapattığı ve sadece turistlerin gezebileceği bir Müze haline dönüştürdüğü bildirildi.
Ayrıca, geçmişi yüzlerce yıl öncesine dayanan ünlü Eyitgah Camii’nin Taç kapısı üzerinde yer alan İslami motifleri ile tazyin edilmiş ve el yapımı olduğu belirtilen tarihi levhanın de işgalci Çin yönetimi tarafından sökülerek ortadan kaldırıldığı bildriliyor. Ayrıca, sosyal medyaya yansıyan yeni vedeo görüntüler ile resimlerde tarihi bu Caminin taç kapısı ve ibadet edilen ön bülümüne ait kubbelerin üzerinde bulunan ve islamiyetin sembolü olana hilal alemlerin söküldüğü ve yerlerine Komünist Çin’in zulüm bayrağının asıldığı görülüyor, Kapının girişinde bulunan Kuran’dan yazılar hüsnühat Levhasnın 1908 yılına ait bir tarihi eser ve nerede olduğu henüz bilinmiyor
Heytgah Camii, Çin’in yıkım kampanyalarından kurtulmakla birlikte, endişe verici önemli gelişmeler yaşandı. 2018 yılında yetkililer kubbe ve minarelerdeki alemlerde bulunan ay yıldızları kaldırdı. Uygurlar bu durum nedeniyle camiiden geri sadece bir kabuğunun kalacağı endişesini taşıyorlar. .
Çin, Doğu Türkistan’ı işgal ettiği günden beri bölgedeki Türk-İslam eserlerine karşı yıkıcı bir tutum izliyor. 2016 yılından itibaren toplama kampları ile birlikte İslami eserlere ve mezarlıklara yönelik sistematik bir kültürel soykırım hamlesi başlatıldı. Uygur İnsan Hakları Projesi (UİHP) geçtiğimiz yıl “İnancın Yıkımı: Uygur Camiileri ve Türbelerinin Yıkımı” adlı bir rapor yayınlandı. Raporda uydu görüntüleri kullanılarak 2016-2019 yılları arasında 10 bin ila 15 bin civarında cami, türbe ve diğer dini yapının yıkıldığının tespit edildiği belirtildi.
ھېيىتگاھ جامەسىنىڭ ئاخىرقى 100 يىلى ۋە ئۇيغۇرلارThe last 100 years of the Id Kah Mosque in Kashgar and the Uyghursقەشقەر- ئۇيغۇرنىڭ يۈرىگى، ھېيىتگاھ جامەسى بولسا قەشقەرنىڭ يۈرىگىدۇر. چۈنكى، ھېيىتگاھ جامەسى بىنا بولغاندىن بۈگۈنگىچە بولغان 600 يىلغا يېقىن ئۇزۇن بىر تارىختا، قەشقەردىكى دىنىي، تىجارى، مەدەنىي ۋە باشقا تۈرلۈك پالىيەتلەر مۇشۇ جامەنى مەركەز قىلىپ داۋام قىلىپ كەلگەن. دەل مۇشۇ سەۋەپلىك، ھېيىتگاھ جامەسى ۋە ئۇنىڭ ئالىدىكى مەيداندا يۈز بەرگەن ئۆزگۈرۈشلەردىن، قەشقەردىكى ئۆزگىرىشنى، قەشقەردىكى ئۆزگىرىشتىن پۈتۈن ئۇيغۇر جەمىيىتىدىكى ئۆزگىرىشنى كۆرگىلى بولۇدۇ.ھېيىتگاھ جامىسى ئەڭ دەسلەپ تەخمىنەن 1442-يىلى قۇرۇلغان ۋە ئۈزلۈكسىز كېڭەيتىلىپ 1870- يىللىرى ياقۇپپەگ ھۆكىمىرانلىغى زامانىدا ھازىرقى ھالىغا كەلگەن. بۇ ئۇزۇن بىر تارىختا،ئۇيغۇر ۋەتىنىدە، جۈملىدىن قەشقەردە نۇرغۇن ھاكىميەتلەر ئالماشقان،نۇرغۇن نەرسىلەر ئۆزگەرگەن، ئەمما بىر نەرسە ئۆزگەرمىگەن،ئۇ بولسىمۇ، ھېيىتگاھ جامەسىنىڭ ئۇيغۇرنىڭ دىنىي ئىبادەت مەركىزى، يىغىلىش مەركىزى،سودا-تىجارەت مەركىزى ھەمدە ئۆملۈك ۋە جامائەتلىشىش مەركىزى بولۇشتەك ئورنى-قىممىتى ھىچ يوقالماي كەلگەن ئىدى. ئەمما، 2017-يىلدىن باشلاپ شەرقى تۈركىستاندا ھەممە نەرسە تارىختا ھىچ كۆرۈلۈپ باقمىغان دەرىجىدە تېز ۋە شىددەتلىك ئۆزگەردى! ئۇيغۇرنىڭ تەۋەررۈك دەرگاھى بولغان ھېيىتگاھ جامەسىمۇ بۇنىڭ سىرتىدا قالمىدى. دەسلەپ،جامەنىڭ ئىچى-سىرتىغا قاتمۇ-قات كامېرالار ئورنىتىلدى،جامەنىڭ قۇببىسىغا خىتاينىڭ بايرىقى، ئىمام ئولتۇرۇدىغان ئېتىكاپنىڭ ئۈستىگە شى جاللاتنىڭ رەسىملىرى ۋە خىتاينىڭ قىزىل تەشۋىقات لوزۇنكىلىرى ئېسىلدى، كىرىش ئىشىكىگە مېتال تەكشۈرۈش ئاپاراتى ئورنىتىلدى. جامە مۇزىغا ئۆزگەرتىلدى، ئەڭ ئاخىردا، يەنى 2018-يىلنىڭ باشلىرىدا جامەنىڭ دەرۋازىسى ئۈستىگە ئېسىلغان ئايەت يېزىلغان لەۋھە ئېلىپ تاشلاندى! قەشقەردىكى ئۇيغۇر ئەرلىرىنىڭ تولىسى لاگىرغا سولاقلىق بولغاچقا، جامەگە كېلىپ ناماز ئوقۇيدىغان ئادەم قالمىدى، بولسىمۇ، كامېراغا چۈشۈپ قېلىپ لاگېرغا سولۇنۇشتىن ئەنسىرەپ جامەگە ئاياق باسالمايدىغان بولدى،جامەنىڭ ئىچىلا ئەمەس، جامە ئالدى ۋە ئەتراپىمۇ چۆلدەرەپ كەتتى. بۇرۇنقىدەك ئۇيغۇر مىغىلداپ يۈرۈيدىغان قايناق مەنزىرىدىن ئەسەر قالمىدى. نەتىجىدە،ھېيىتكاھ جامەسىنىڭ 600 يىلغا يېقىن داۋام قىلغان،ئۇيغۇرنىڭ سوقۇپ تۇرغان يۈرىگى بولۇشتەك ئالاھىدە سالاھىتى ۋە قىممىتى يۇق قىلىندى!بۇ ئۈچ يىل ئىچىدە،مىڭلىغان مەسچىت، مازار ۋە ئابىدىلىرىمىزنى چېقىۋەتكەن خىتاي، ھېيىتكاھ جامەسىنىمۇ چېقىۋېتىشى مۈمكىن ئىدى،ۋەتەندە ئۇيغۇرلارنىڭ بۇنىڭغا نارازلىق بۈلدۈرگىدەك، قارشى چىققۇدەك ئىمكانى يوقتى. بەلكىم، ھېيىتكاھ جامەسى تارىخى ئۇزۇن، ۋەتەن ئىچى ۋە سىرتىدا داڭقى بار سىمۋوللۇق قۇرلۇش بولغانلىغى ئۈچۈن چاقمىغان بولۇشى مۈمكىن. ئەمما،چاقمىغان بىلەن، ئۇنىڭ ئەسلى ئۇيغۇرلار ئۈچۈن بولغان رولى، قىممىتىنى يۇق قىلىپ، پەقەت بىر بېزەك ئۇرنىغا چۈشۈردى.ھېيىتكاھ جامەسىنىڭ فوتو سۈرىتى ئەڭ دەسلەپ،ئالدىنقى ئەسىرنىڭ باشلىرىدا قەشقەرگە كەلگەن ياۋروپالىقلار تەرىپىدىن تارتىلغان ئىكەن. مەن نۇرغۇن ۋاقىت سەرىپ قىلىپ ھېيىتگاھ جامەسىنىڭ 100 يىل مابەينىدە تارتىلغان فوتو سۈرىتىنى توپلاپ يىل تەرتىۋى بويىچە رەتلەپ سىنغا ئايلاندۇردۇم. ئىنگىلىزچىدە كۆپ ئىشلىتىلىدىغان: "بىر پارچە رەسىم مىڭ ئېغىر گەپتىن ئارتۇق" دىگەن بىر سۆز بار. بۇ سۈرەتلەردىن، ھېيىتگاھ جامەسىنىڭ ئاخىرقى 100 يىللىق ئۆزگىرىشىنى ۋە ئۇنىڭدىن پۈتكۈل ئۇيغۇرلار ھاياتىنىڭ ئۆزگىرىشىنى كۆرۈپ ئالالايمىز.2020-يىل، ماي، نورۋېگىيە
Semet Abla paylaştı: 24 Mayıs 2020 Pazar
Bununla birlikte, şehir merkezlerindeki sembolik camiler ise uluslararası toplumun sert tepkilerinden kaçınmak için başka türlü tecavüzlere maruz kaldı. Camilerde yer alan hilal, yıldız, kubbe ve hat yazılarının bulunduğu motifler ve tablolar kaldırıldı. Çinli yetkililer özellikle yabancı ziyaretçileri Kaşgar’daki Heytgah Camii’ne getirerek bölgede dini özgürlüklerin bulunduğu izlenimi sunmaya çalışıyor. Heytgah Camii, Doğu Türkistan’daki camilerin en büyüğü ve Çin’in diğer bölgelerinde de bu cami kadar büyük bir İslami yapı bulunmuyor.
Dünya Uygur Kongresi (DUK) Diyanet İşleri Komitesi Başkanı Turğuncan Alavudun’un yaptığı açıklamada, “Heytgah Camii’ne yapılanlar Çin rejiminin şeytanca politikası olan Uygurları İslam inancına yönelik saldırıların bir parçası. Çin’in Uygur kültürüne ve Uygur halkının sembollerine yönelik saldırıları Uygurları ortadan kaldırma şeklindeki korkunç bir planın adımlarıdır.” dedi.
Kaynak : https://asasmedya.info/news/world/16767-cinin-dogu-turkistandaki-kulturel-soykirimi?fbclid=IwAR1d
BENZER HABERLER