UYGUR TÜRKLERİ – ÇİNLİ AKINI VE İSTANBUL

Nilhan Nur KIŞLALI

Bundan bir kaç ay önce, Istanbullu araç sürücüleri ilginç bir olaya tanıklık etti. Özellikle turistik bölgelerde yer alan yol tabelalarının yanlarına bir gecede Çince çevirilerinin de eklendiği görüldü. Çin’in Xinjiang eyaletinde Uygur Türklerine yapılan katliama tepkili olan vatandaşlar tabelaların bazılarını yerlerinden söktü, bazılarının üzerine ise “Katil Çin” ve “Doğu Türkistan için Özgürlük” yazdı. Yabancı basın, Türklerin tepkisini başlıklara “Müslüman Uygurlara yapılan Çin baskısına tepki” olarak taşıdı.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, tabelaları Çin Büyükelçiliği ve İstanbul arasında yapılan geçici bir anlaşmanın sonucu olarak asıldığını açıkladı. Açıklamalara rağmen Çince göstergeler asıldıkları hızla vatandaşlar tarafından söküldüler.

Economist’e göre Çin’in “ayak izleri” Türkiye’de büyümeye devam ediyor. 2010’ların başında 60,000 civarlarında olan Çinli turistler günümüzde 400.000’lere ulaştı. Çin, Türkiye’ye ilk hızlı trenini yapmakta yardım etmişti. Şimdi Çin teknoloji devi Huawei Türkiye’de 5G Mobil telekomünikasyon hizmetini etkinleştirmeye çalışıyor ve Çinli yatırımcılar Türk mermer ocaklarıyla evlerini süslemeye devam ediyor. Geçtiğimiz yıl, Çin’in Merkez Bankası Türkiye’ye “para takası anlaşması” kapsamında 1 milyar dolar sağladı. Söylentiler, yollar, demiryolları ve diğer benzeri altyapıları inşa ederek dünyayı Çin’e bağlayan bir proje olan “Belt and Road Initiative” kapsamında Türkiye’ye ve diğer ülkelere Yuan’ın yakında “yağacağını” söylüyor. Şimdiye kadar ise böyle bir durum söz konusu olmadı.

Uygur Türklerine yapılan baskı Çin’in planlarının önündeki ana engel. Geçen sene Türkiye, Çin’in bir milyonu aşkın Uyguru “Sakal bırakıyor” veya “Dindar olmak” gibi aşağılayıcı, yetersiz ve bir temele dayanmayan suçlamalardan dolayı hapise atmasına tepki gösteren tek büyük Müslüman ülkeydi. Türkiye’nin tepkisine yanıt olarak Çin geçici olarak İzmir’de bulunan başkonsoloğluğu’nu kapatmıştı. Şanghay Üniversitesi Türk Araştırmaları Merkezi’nden Guo Changgang, “Türkiye’nin Çin hükümetinin kırmızı çizgisini aştığını” söylüyor. Çin’in İzmir’de temsilciliğini kapatması sonrası, Türkiye geri adım atarak Çin’e karşı daha dikkatli ve ılıman adımlar atmaya başladı. Geçtiğimiz Haziran, muhalefet partisi milletvekilleri Uygurların baskısı hakkında soruşturma açılması çağrısında bulundu fakat meclise sundukları önerge iktidar partisinin oyları ile reddedildi. Bir sonraki Çin gezisi sırasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise, toplama kamplarında, eleştirmenlere göre, daha yumuşak bir duruş sergiledi.

Bunlara rağmen, Çin uzun süre Türkiye’den uzak kalmayacak. Türkiye günün sonunda 80 milyon insanın olduğu büyük bir market ve Orta Doğu’dan Avrupa’ya açılan bir kapı. Savaşın harabeye dönüştürdüğü Suriye’nin yakın zamanda yeniden inşasına katılmak isteyen Çinli müteahhitler, bir gün Türk limanlarından ve çimento üreticilerinden de yardım isteyecekler. Koç Üniversitesi’nden Altay Atlı, “Türkiye’nin kaynakları ve tedarikçileri var” diyor, “Çinliler buraya gelmek zorundalar.”

Türkiye son bir kaç yıldır yabancı yatırımcıları çekmekte güçlük çekiyor. Bunun en büyük sebeplerinin arasında kuşkusuz Rusya ile yakınlığı ve insan hakları ihlalleri sonucu, Amerika ve Avrupa’yla yaşanan gerginlikler var. Hükümetin içerisinde bir kesim, Rusya’nın yanı sıra Çin’e de yakınlaşmayı öneriyor. Fakat umulanın aksine Çin’in Türkiye ekonomisini kurtarması olası değil. 2002 ila 2018 yılları arasında Türkiye’ye yapılan dış yatırımın %75’i Avrupa’dan gelirken, Çin’in payı ise yalnızca %1 civarındaydı.

İstanbul’a yaklaşık 20 yıl önce gelen ve önce tekstil sektöründe çalışan Jackie Cheng, şimdi İstanbul’un ilk Çin otelinin sahibi. Cheng, işlerin iyi gittiğini söylüyor ve ülkenin dört bir yanına otel açma planlarının olduğunu vurguluyor. Çinli turistlerin artmasında hükümet politikaları ve vize işlemleri elbet önemli, fakat Cheng’e göre “Çince tabelalar olmazsa olmaz”.

Kaynak : https:www.gozlemgazetesi.com/HaberDetay/1121676/ cinli-akini-uygur-turkleri-istanbul.html