ÇİN ELÇİSİ WANG YEN Tİ’NİN SEYAHATHAMESİNE GÖRE TÜRKLER VE ONLARIN ÜLKESİ

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)

Göktürk devleti Döneminde Türk Ülkesini ziyaret eden Çin Elçisi Wang Yen Te’nin Seyahatnamesinden çarpıcı Başlıklar :

Bu topraklarda fakir insan yoktur. Onlar ihtiyacı olanlara yemek yardımı yapıyorlar .
İnsanlar genellikle uzun ömürlüdür ve çoğu yüz yaşının üstüne kadar yaşarlar.
Genç yaşta ölenler çok azdır veya hiç rastlanmaz.
Halk giyim kuşam için kıymetli ipek kumaş kullanıyor.
Onların mutfak eşyaları özellikle altın ve gümüşten yapılıyor.
Başkent Beşbalık’da evlerin çoğu iki katlıydı ve bütün evler tertemiz ve beyaz badanalıydı.
Türkler yoğun olarak tarım yapıyorlar. Suyu tarım ve değirmenlerde olmak üzere etkin bir şekilde kullanıyorlar.
“Chinling dağlarından çıkan nehir, başşehrin bütün çevresini dolaşır, tarlaları ve meyva bahçelerini sular ve su değirmenlerini işletir. Bu topraklarda Beş tür hububat (Wu-ku) yetişiriliyor.
Türkler güler yüzlü ve iyi huylu insanlardır ve aynı zamanda usta sanatkarlardır. Bu sanatkarlar Altın, gümüş, bakır ve diğer metallar üzerinde çalışırlar.
Zengin fakir her Türk mutlaka yemeklerinde et yerler. Halbuki Çinde fakirler hiç et yiyemezler.
Bir tür kimya sanayisi vardı. Ürettikleri amonyak dericilikte kullanılıyordu.
Başkent Beşbalık’in kuzeyindeki dağlardan amonyak çıkarılıyor ve işleniyor.
Altı gün sonra Chin-ling k’ou’ya(Şehir adı) vasıl olduk. Burada çok kıymetli mallar üretiliyor.
Türklerde müzik zevki çok yaygındır. Bunu toplu halde icra etmekten zevk alıyorlar.
Ayrıca tiyatro eserleri de sahneliyorlar ve bunu meslek edinmiş oyuncular vardır.
Müzik eğlenceleri ve tiyatro gösterileri gece yarısına kadar müzisyen ve artistler tarafından icra ediliyor. Ertesi gün ise şehir yakınlarındaki bir gölde bir kayıkla gezinti yaptık. Gölün dört bir tarafından davullar çalıyorlardı.
Türkler başka yerlere seyahat etmekten çok hoşlanıyorlar. Seyahat ederken çoğu müzik aletlerini yanlarında taşıyorlar.
Göktürklerin kralı, Arslan Han yemek için at ve koyun pişirtmişti. Çok lezzetli idi. Bu topraklarda de atlar çok boldur.
Han (kral), prensesler ve veliahtların her birisinin ayrı ayrı at sürüleri vardır. Onlar bin Li’den(Li Çince uzaklık ölçümü) daha fazla genişliğe sahip olan düz ovada sürülerini otlarırlar.
Onlar atlarının derisinin rengi ile kendi sürülerini ayırt ederler. Hiç kimse sürüsünün sayısını bilmez.

Çin Elçisinin bu yazdıklarından şu sonucu çıkarabiliriz :

Çin Elçisi Seyahat notlarında Göktürk Kağanının kendisini “7 gün ” beklettikten sonra huzura kabul ettiğini yazmaktadır.
Türklerin yaşadığı refah Çin elçisinin gözünden kaçmamıştı.
O devrin en büyük zenginliği otlak at ve hayvan sürüleri sayılamıyacak kadar çoktu.
Türkler Ne göçebe idiler ne yerleşik idiler. Sürekli yer değiştirler yanı göçerlerdi.
Türkler her özellikleri dünyanın gıptayla izlediği bir millet idi.

Kaynak : Sayın Özkan İzgi’nin “Çin Elçisi Wang-Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi” adlı eserinden Selim Sarısoy derlemesi