Çin yönetiminin işgalindeki Doğu Türkistan’da yaşayan Türklere yönelik  2017’de Türk Soykırımının bir an önce tamamlanabilmesi amacı ile  başlattığı “Aşırılıkçılar ve Terörcülere  Karşı Savaş ” kampanyası sonrasında  içlerinde din adamları, tanınmış bilim insanları, Akademisyenler, Şair ve yazarlar, Sanatçılar ve Sporcular başta Uygur aydınlarına karşı toplu tutuklama operasyonları başlatmış ve binlerce Uygur, Kazak ve diğer Türk halklarından aydınlar  toplu şekilde tutuknarak Çin tipi toplama kampları ile Çin zindanlarına hapsedilmişti.

Radyo Free Asia’ya konuşan tanınmış İnsan hakları Aktivisti Jin Bonin 2017 yılındaki bu toplu tutuklama kampanyasında  Uygur aydınlarından  55 yaş üstü çok sayıda kişinin  Çin İşgal yönetiminin  sözde “Yeniden Eğitim- Terör ve Terörcülerle Savaş – zorbalığa karşı mücadele”  sahte bahanelerle tutuklandıklarını bunların  büyük bir bölümünün Toplama kamplarında esir kalanlarının ise Çin zindanlarına hapsedildiği ,içlerinde bazı yaşlı aydınların geçtiğimiz yıllar içerisende hayatlarını kaybettiklerini kalanların hayatlarından  ise, ciddi olarak endişelendiğini  açıkladı.

İnsan hakları aktivisti Jin Bonin’in “Şahit Biz ” adlı  Tanık Ağı Sitesinde  ” 27 Mart’taki  yeni makalesinde  halen Çin toplama kampı ve Hapishanelerinde bulunan  60’tan fazla tanınmış Uygur aydını, din adamı,Şair ve yazar ile diğer  60’ten fazla Uygur aydınlarının isimleri ile birlikte  biyografilerini içeren bir liste yayınladığı bildirildi.  Yyayınlanan Listede bazı  Uygur aydınları hakkındaki bilgiler şöyle ;

1. “Sincan Üniversitesi”  başta diğer Yüksek öğretim Kurumlarında görevli Bilim adamlarından 15 yıldan fazla hapis cezasına çarptırılanlar 1- Prof.Dr.Rahile Davut (Tanınmış Antropolog) 2- prof.Dr. Arslan Abdullah(Dil-Edebiyat) 3- Gayretcan  Osman

Listenin ilk sırasında yer alan Prof. Rahile  Davut ile ilgili açıklamalar da, ABD’deyaşayan kızı Akide Davut  tarafından yapılıyor. 20 yıl hapis cezasına çarptırılan Ünlü halk Bilimci ve Türkolog  olan Annesinin tutuklanma süreci anlatarak ve tepkisini ortaya koyuyor ve Çin yönetiminin protesto ediyor. Annesinin  ve diğer haksız yere  tutuklanan Uygur Aydınlarının bir an önce serbest bırakılmasının ısrarla talep ediyor.  

1.  Listede yer alan diğer Uygur Aydınlarının isimleri ise şunlar :  Abdulkadır Celalettin, Abdulbesir  Şukuri  ve diğerleri.
2. Bunlardan Toplama Kampları ve  Çin zindanlarında  hayatını kaybedenler : Abdurrahman Ubey, Prof.Dr.  Abdulkerim  Rahman gibi  bilim insanları, gazeteci ve yazarların yanı sıra, üst düzey Uygur aydınları, din alimler

1. 93 yaşındaki din adamı Abidin Eyup geçtiğimiz günlerde  hayatını kaybetmiştir.Artuş ilçesi Üstün Artuş Kayrak kenti Caminin imam Hatibi  ve aynı zamanda  gibi tanınmış    Kuranı Kerim öğreticisi  ve din  adamı idi.

Tutuklanan Aydınların Hayatları Tehlikede 

Çin işgal yönetiminin tutuklayıp Toplama Kampları ile Çin Zindanlarına hapsettiği Uygur Aydınlarının Listesini hazırlayan ve 2018 yılından  beri sürekli olarak bu Listeyi güncelleyen Noveç’te yaşayan Uygur Aktivist Abdulveli Eyup konu ile ilgili yaptığı açıklamalarda  Çin’in tutukladığı Uygur aydınlarının çoğunun  yakından tanıdığını ve çoğunun    60 yaşın üzerinde olduğunu ve  Toplama Kampları ve Hapishane şartları nedeniyle hayatlarının sürekli tehlike altında olduğunun belirterek :”Onların hayatlarından ciddi olarak endişe ediyorum. ” dedi.

Abdulveli Eyup’un sürekli güncellediği  ve Tutuklanan   ve hapiste hayatlarını kaybeden Uygur Aydınların listesinde  şu kişiler de yer alıyor : 1- Halk Bilimci şair ve yazar  2- Yazar Abdullah Sabit 3- din alimi Muhammad Salih Damolla,   4- Abdulhamit  Damolla 6- Abdulahat Mahdum Hacım

Tutuklanma Sebebi Çocuklarının Türkiye’de Öğrenim Görmeleri

Listede yer alan  ve Çin’in esir tuttuğu  Uygur  aydınlarının arasında  60 yaş üstü bazı sıradan  onlarca Uygurların de bulunduğu  bu kişilerin tutuklanması nedeninın ise  çocuklarını Mısır ve Türkiye gibi ülkelere din eğitimi almaları için göndermek, normal dini faaliyetlere katılmak ve Suudi Arabistan ve Türkiye gibi ülkeleri ziyaret etmek de  olduğu ileri sürülüyor.  Çin’in bu kişileri  dini aşırılık suçlarından yargıladığını belirtiyor.

“Şahit Biz ” İnternet Portaıında yer alan   Uygur  Hükümlü ve Tutuklular

ABD’nın Bostos kentinde yaşayan  ve geçtiğimiz Şubat ayında hapiste hayatını kaybeden 93 yaşındaki Abidin Damolla’ın torunu Maria Muhammed Hanım ailesinden tutuklananların sayısının onlarca kişi olduğunu  içlerinde 55-60 yaşları arasında  olan  yakınlarının bulunduğunu   bunlardan  eşi Ali  Hacı’nın  cezaevinde  hayatını kaybettiğini  tutuklanan ailesi ve yakınlarından bir çoğunun ise  ağır cezalara çarptırıldıklarını de bildirdi.

“Shahit Biz” sitesinde adı geçen Gaffar Can Mehmet Ali’nin öz  amcası olduğunu,  onun geçtiğimiz yıl  20 yıl hapis cezasına çarptırıldığını, ancak hapishanede ağır derecede hastalandığı için   tedavi için hapishaneden çıkarıldığını duyduğunu bildirdi. Dedesi Abdin Eyup’un vefatından sonra  memleketi Artuş’taki tüm akrabaları ile ilitiminin tamamen kesildiğini  bu yüzden tutuklu ve  hükümlü  diğer yakınları hakkında   her hangi bir bilgiye ulaşamadığını de belirtti.