UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MEERKEZİ(UYHAM)

Merkezi Paris’te bulunan BM.’lere bağlı Eğitim Kültür ve Tarih   Teşkilatı (UNESCO)’nın  2024 yılını Ünlü Türk Dilcisi, Ansiklopedi Bilgini   Kaşgarlı Mahmut’un ünlü eseri ve  ve  yazılı ilk Türk  sözlüğünün   yazılışının  950 yılını(yazılı 1074-20024)  DİVANÜ LÜGAT’İT TÜRK yılı olarak ilan ettiği açıklandı.

Özgür Asya radyosu(rfa.org/Uyghur)’nun haberine göre  Kazakistanlı Bilim ve Sosyal İşler Bakanı, Türk Akademisi Başkanı ve  Prof. Dr. Darkhan Kadirali, 13 Kasım 2023’te  kişisel sosyal medya( Facebook) hesabından  yaptığı paylaşımda açıkladığını bildirdi. Prof.Dr. Darkhan Kadırali, açıklamasında  UNESCO’nun  bu kararının  Kaşgarlı  Mahmut’un  ünlü eseri “Türk Dilleri Divanı=DLT’) nin  yazılışının tamamlanmasının 950. yıl dönümü münasebetiyle alındığını   bildirdi. Prof.Dr.Kadirali  bu mesajini  kendisinin  Kaşgar’ın  Upal ilçesinde bulunan Kaşgarlı Mahmut’un Türbesi önünde çekildiği bir resmi  ile  birlikte paylaştı.

Prof. Dr. Kadiralı bu  açıklamasında  ayrıca, geçtiğimiz yıl Türklerin kadim başkenti   Moğolistan’daki Ötürken  Vadisi’nde  ” İlteriş Kağan Bengu Taşı (Abidesı) ‘in bulunduğu   haberini de paylaştı.   Onun  paylaştığı  bu her iki müjde yıl Türk dünyasını  ve bilim alemini de sevindirdi.

2008 Yılı De Kaşgarlı Mahmut Yılı İlan Edilmişti 

BM. UNESCO’nun 2008 yılını  de ” Kaşgarlı Mahmut Yılı” olarak ilan etmişti. aradan 16 yıl geçtikten sonra da 2024 yılını , Divan Lügatit Türki” yılı olarak  ilan etmiş buluyor. Kaşgarlı Mahmut’un adını  bu  ölümsüz eseri yazılışının 950.yılında  Türkiye’de Türk dünyasında ve Türklül Bilimi dünyasında çeşitli etkinliklerle anılması bekleniyor.  Kaşgarlı Mahmut bu ölümsüz eserini  11 yüzyılın ortalarında  Türk illerinin tamamına dolaşarak   gördüklerini    not etmiş ve aldığı bu notlardan yararlanarak 1071-1974 yılları arasında Bağdat’ta tamamlamış ve esenini adını de Divanü Lugat’it Türk adını vermiştir.   Kaşgarlı Mahmut   yazdığı bu eserini Abbasi Halifesi Mu’tesim Bemrullah’a takdim  ettikten sonra Kaşgar’a dönmüştür.  Kaşgar’in Pamir dağları eteklerindeki  Opal kentinde  kendi adını taşıyan Mahmudiye   Medresesini kurmuş ve yüzlerce öğrenci yetiştirmiştir.  Daha sonra 2008 yılında Kaşgar Opal’da vefat etmiş ve Hazreti Mollam  adı ile kendi adını taşıyan bir Kabristana defnedilmiştir.

İlk Türk Sözlüğü Divanü Lugat’it Türk’ün Bulunması 

Kaşgarlı Mahmut’un  günümüzde mevcut bu ölümsüz eseri Türk Dilleri Divanı  tek nüshası  yazılışından  192 yıl sonra  1266 yılında Şamlı hattat Muhammed Savayi tarafından orijinalinden kopyalanan el yazması  eserin bugüne kadar bulunan tek el yazması nüshasıdır.  Ünlü Türk bilgini Ali Emiri Efendi 1914 yılında  bir Sahaf’ta  tesadüfen gördüğü bu eseri  on altın vererek  satın almış ve    bu eşsiz eseri Fatih’te bulunan   ve kendi adını taşıyan Ali Emiri Efendi  Millet Kütüphanesine  teslim ederek Türk Milletine armağan etmiştir. Şimdiye kadar Ali Emiri Efendi Kütüphanesinde korunan bu eser  Temmuz/2023’te   Cumhurbaşkanı sayın  Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla  Ankara’daki Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde bulunan  Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesine nakledilmiştir.  Bir eşi daha bulunmayan bu nadide   eserin tek nüshası Türkiye Cumhuriyeti devletimizin kalbi  Ankara’da  korunmaktadır.

Kaşgarlı Mahmut ‘un Kabrinin  Yeniden Bulunması 

Doğu Türkistan’ın saldargan komşusu Çinlilerin işgalı sonrasında  meydana gelen sosyal ve siyasi karışıklar sonucunda  Kaşgarlı Mahmut’un kabrinin/Türbesinin   yeri zamanla bilinmez hale gelmişti. Çin Diktatörü Mao’nun ölümünden sonraki   uygun ortamdan  yararlanan Doğu Türkistanlı aydınlar y kabrin bulunması için derhal harekete geçmiş ve 3  Sosyal  Bilimler (İctimai Fenler)  Akadesi Başkanı Prof.Dr. İbrahim Muti’i’nin başkanlığında bur bilim heyeti kabrin yerini tesbit etmiş  ve 31 1 Mart 1983 tarihinde Kaşgarlı Mahmut’un kabrini bulunduğunu tüm dünyaya ilan ederek müjdelemiştir.  O yıllardaki tek kanallı Devlet Tv. TRT  31 Mart 1983 akşam ana haber bülteninde Kabrin bulunduğu bilgisini  flaş haber olarak tüm Türkiye’ye ve dünyaya ilan etmiştir. Daha sonra kabrin bulunduğu yere bir türbe ve Türbenin önüne Kaşgarlı Mahmut’un  büyük bir heykelini dikmişti.