UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)

Türk dilinin ilk sözlüğü olan Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan ve 1074 yılında  Türk dünyasına ve insanlık alemine armağan edilen Türk dilinin ilk yazılı sözlüğü  Dîvânu Lugâti’t-Türk,  yazılışının 950. yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) çerçevesinde  tüm kutlanacak.

UNESCO AZERBAYCAN MİLLİ KOMİSYONU DUYURDU

UNESCO Azerbaycan Milli Komisyonu, 24 Kasım 2023 tarihinde yaptığı açıklamasında Kaşgarlı Mahmud’un Türk lehçelerinden oluşan Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı  eserinin yazılışıhıh 950. yıl dönümünün 2024-2025 yılında UNESCO çerçevesinde kutlanacağını  açıkladı.

KAŞGARLI MAHMUD VE DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK

Dîvânu Lugâti’t-Türk, İstanbul Millet Kütüphanesinde bulunan elimizdeki tek nüshanın son sayfasında verilen bilgiden Kaşgarlı Mahmud’un şah eseri, 25 Ocak 1072 günü yazmaya başladığı, 10 Şubat 1074 günü tamamladığı açıkça anlaşılıyor.

MALAZGİRT ZAFERİNE YETİŞEN ESER

Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072’de kaleme alınan Dîvânu Lugâti’t-Türk (DLT) iki yılda tamamlandı. Kaşgarlı’nın bu şah eserini dönemin büyük Türk hükümdarı, Selçuklu Sultanı Muhammed Alparslan’a takdim edileceği çeşitli kaynaklarda zikrediliyordu. Ancak Sultan Alparslan’ın şehit edilmesi sebebiyle, 1075-1095 yılları arasında Bağdat’ta hüküm süren Abbasî halifesi Muhammed el-Muktedî bi-emri’llah’a sunuldu.

ESER, ARAPLARA TÜRKÇE’Yİ ÖĞRETMEK AMACIYLA YAZILDI

Eser, Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara Türkçe’yi öğretmek ve Türkçe’nin Arapça’dan daha zengin bir dil olduğunu göstermek maksadıyla yazılan ilk Türk dili sözlüğü niteliği taşıyor. Dîvânu Lugāti’t-Türk, Türk milletinin yüceliğini anlatmak, Türk dilinin Arapça’dan geri kalmadığını göstermek ve Araplara Türkçe’yi öğretmek maksadıyla kaleme alındığı için Türkçe’den Arapça’ya bir sözlük şeklinde tertip edilmiştir.

TÜRK DİLİNİN İLK SÖZLÜĞÜ

Türk dilinin ilk sözlüğü olan Dîvânu Lügāti’t-Türk, çeşitli Türk boylarından derlenmiş bir ağızlar sözlüğü karakterini taşımaktadır. Kaşgarlı Mahmud eserini yazarken o devrin Türk illerini bir bir dolaşmış ve doğrudan doğruya kendi derlediği dil malzemesine dayanmıştır. Bununla birlikte eser yalnızca bir sözlük olmayıp Türkçe’nin XI. yüzyıldaki dil özelliklerini belirten, ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir gramer kitabı; kişi, boy ve yer adları kaynağı; Türk tarihine, coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk edebiyatına dair zengin bilgiler ihtiva eden, aynı zamanda döneminin tıbbı ve tedavi usulleri hakkında bilgi veren ansiklopedik bir eser niteliği de taşımaktadır.

KAYNAK : https://www.qha.com.tr/turk-dunyasi/divanu-lugati-t-turk-un-950-yili-unesco-cercevesinde-kutlanacak-481935