İstanbul’da toplanan Doğu Türkistan Milli Kurultayı’nda Kurultay Başkanlığı’na seçilen Doğu Türkistanlı Uygur Türkü kıdemli Aktivist aynı zamanda Şair-Yazar Ahmet İgemberdi ” 10-12 Aralık 1992 tarihleri arasında İstanbul’da toplanan Uluslararası Doğu Türkistan Milli Kurultayı, Doğu Türkistan ve Uygur Türklerinin Milli özgürlük Mücadelesi tarihi bakımından 20. yüzyıldaki en önemli olay olduğunu” açıkladı.
Özgür Asya(rfa. org/Uyghur) radyosuna açıklamalarda bulunan Avustralya’da yaşayan 86 yaşındaki Kıdemli Aktivist ve Uygur aydını şair Yazar Ahmet İgemberdi” Uygurların Takdiri konusunda Tanık Olduklarım” başlığı ile anlattığı seri halindeki sözlü hatıralarının “Uygurları Ümide Gark Eden İstanbul Kurultayı ” başlıklı 17. bölümünde Doğu Türkistan Milli Kurultayı ile ilgili görüşleri ile tanık olduklarını şu sözlerle anlattı : “1992’de İstanbul’da toplanan Doğu Türkistan ve Uygur Türklerinin siyasi tarihindeki ilk Milli Kurultay vasfını taşıyan Doğu Türkistan Milli Kurultayı Doğu Türkistanlıların diasporada yürüttükleri özgürlük ve Milli Bağımsızlık mücadelesinde bir dönüm noktasıdır. Milli Kurultay’da Uygurların “Dünü- Bugünü ve geleceği ” konusunda takip edilecek milli ve siyasi mücadelenin yol, yöntemleri ile uygulanacak programlarını tesbit etmiş ve Doğu Türkistan Türklerinin Milli Bağımsızlık ve özgürlük arzu ve taleplerini bir kez daha tüm dünyaya ilan etmiştir. Kurultay başkanlığına seçilen benim başkanlığımda oluşturulan bir kurul Kurultay’da kabul edilen 12 maddelik Kurultay Hitapnamesini Türkiye başta Türk islam ülkeleri ile ABD.İngiltere,Fransa,Almanya başta batılı ülkelerin Devlet ve Hükümet Başkanlarına hitaben yazılan bir mektupla birlikte kendilerine iletilmiş ve bu konuda destek ve yardımları talep edilmiştir. Doğu Türkistan Milli Kurultayında oybirliği ile kabul edilen prensipler ve yöntemler ileride Doğu Türkistan meselesi ile ilgili kurulacak teşkilat, cemiyetler ile oluşumlar ve hareketler için bir temel ve yol gösterici bir belge olmuştur. En önemlisi ise, Doğu Türkistan özgürlük ve Milli Bağımsızlık mücadelesi yolunda faaliyet gösteren farklı görüşlere sahip insanların Kurultayda bir araya gelerek ortak bir hedef ve program belirlemesi olmuştur. Kurultayın kabul ettiği siyasi yol ve yöntemler ile çalışma prensip ve program Doğu Türkistan ve Uygur davasına yeni bir ruh, heyecan ve çalışma azmi katmıştır. ” şeklinde konuştu.
Kurultay Düzenleme Fikri ve Süreci
Sovyetler Birliği’nin dağılması ile Rus işgali altındaki Batı Türkistan bölgesinde 5 yeni bağımsız Türk Cumhuriyeti kurulmuştu. Ayrıca, Mao’nun ölümünden sonra Çin genelinde başlayan kısmı siyasi bahar ve ekonomide uygulanan liberalizm ve soğuk savaşın sona ermesi ile dünyadaki yeni gelişmeler Doğu Türkistan davası açısından yeni fırsatların doğmasına yol açmıştır. Ayrıca, uluslararası arenada yeni bir dünya düzeninin kurulduğu, demokratik değerlerin öne çıktığı bir ortam oluşmuştur. Ayrıca, Türkiye, Çin ile henüz güçlü bir işbirliği ilişkisi kurmamıştı. Rusya ise rejim arayışı ve geçiş sürecinde idi ve kendi iç problemleri ile uğraşıyordu. Türkistan Cumhuriyetleri BM.üyesi bağımsız devletler olarak dünya sahnesinde yerini alması Doğu Türkistan Türkleri arasında Türkiye’de büyük bir heyecan ve sevinç dalgasına yol açmıştı.
Nitekim Türk Cumhuriyetleri Sovyetlerin işgalinden kurtularak arda arda bağımsızlıklarını ilan etmelerinden sonra Doğu Türkistan Türklerinin Lideri İsa Yusuf Alptekin ” KURTULUŞ SIRASI DOĞU TÜRKİSTAN’DA !” sözleri ile tarihe not düşmüş ve Doğu Türkistanlıların heyecanlarını, ümit ve arzularını tüm dünyaya haykırmıştır. Türk halkı özellikle Türk Milliyetçileri arasında Türk devletleri ve halklarının yeniden ortak siyasi ve ulusal değerlere kavuşarak Türk birliğini kurulacağı inancı giderek güçleniyordu. Türk dünyası başta dünyadaki yeni gelişmeleri değerlendiren Suudi Arabistan’da yaşayan Doğu Türkistan Türklerinin ileri gelen Aydınlarından Rahmetullah Türkistan,Emin Abdulgafur Kaşgarı başta olmak üzere 1992 yılının başlarında bir toplantı için Suudi Arabistan’da bulunan Doğu Türkistan Vakfı Başkanı E.General Mehmet Rıza Bekin’in başkanlığında toplanarak Doğu Türkistan Milli Kurultayının İstanbul’da toplanmasını kararlaştırırlar.Bu arada dünyanın değişik ülkelerinde yaşayan Doğu Türkistanlı aydınlara mektuplar yazılarak bu konudaki düşünceleri ve katkıları talep edilir. Ağustos 1992’de Doğu Türkistan Vakfı Merkezinde Vakıf Başkanı M.Rıza Bekin Paşanın Başkanlığında Suudi Arabistan’dan gelen Rahmetullah Turkistanı,Abdulfettah Dervis Tokkuzak M.Salih Artış,Mehmut Emin Hazret, İsmail Hudaverdi, Abdulhekim Baki İltebir, Mehmet Tohti, Ferhat Kurban Tanrıdağlı ve Kayseri’den gelen Hamit Göktürk ve bazı Cemaat önderlerinin katılımı ile bir istişare Toplantısı düzenlenir. Toplantı’da Kurultaya davet edilecek delegelerin isimleri tesbit edilir. Mehmet Rıza Bekin Paşamızın başkanlığında Ruhmetullah Türkistani,Abdulgafur Emin Kaşgarı,Mehmet Emin Hazret,Arslan Alptekin ve Hamit Göktürk başta 12 kişilik Tertip Komitesi tesibet edilir ve çalışmalara hemen başlar.Kurultay’ın finansman kaynakları Suudi Arabistan’da yaşayan hamiyetperver Doğu Türkistanlılar tarafından karşılanmıştır. Doğu Türkistan Milli Kurultayı Türkiye başta olmak üzere Uygur diasporasında, Doğu Türkistan’da,Türkistan Cumhuriyetlerinde yaşayan ve sayılarının en az bir milyon civarında tahmin edilen Uygur Türkleri arasında büyük heyecan yaratmış ve ülkelerinin özgürlük ve bağımsızlığı için büyük ümit, cesaret ve yeni bir çalışma azmi ve mücadele ruhunun zirve yapmasına yol açmıştır.
Doğu Türkistan Milli Kurultayı
10-12 Aralık 1992 yılında İstanbul’da toplanan Uluslararası Doğu Türkistan Milli Kurultayı ilki 5-8 Eylül 1955 tarihlerinde Suudi Arabistan’in Taif kentinde toplanan Şerki Türkistan Kurultay’dan sonra düzenlenen 2. kurultay olarak tarihe geçmiştir.
Bu Kurultay tarihi önemi itibariyle Doğu Türkistan’in 1949’da Çin işgalinden sonrasında yurt dışında daha geniş katılımlı ve ilk büyük ölçekli ve bir toplantıdır. Dünyanın 14 değişik ülkesinde yaşayan 70 delege katılmıştır. Kurultayın katılımcılarının ülkelere göre dağılımı şöyledir ;
Türkiye : Doğu Türkistan Milli Lideri İsa Yusuf Alptekin, Doğu Türkistan Göçmenler Derneği Başkanı Abdulveli Can,Kayseri Doğu Türkistan Kültür ve Dayanışma derneği Başkanı Mehmet Cantürk Ankara’dan merhum Liderimiz Mehmet Emin Buğra’nın kızı Fatma Buğra,eşi Yunus Buğra, Prof.Dr.Ahmet Rıza Bekin, Dr.Yakup Buğra İstanbul’da yaşayan Doğu Türkistan Toplumunun kanaat ve Cemaat önderleri ; M.Salih Artış,İsmail Hüdaverdi, Mehmet Niyazı Turfan,Mehmet Emin Hazret, Abdulhekim Artış,Arslan Alptekin, İsmail Zerger Dursun Tarancı ve Erkin Sayram ve diğerleri
Kazakistan : 1944-Gulca Doğu Türkistan Cumhuriyeti Genel Sekreteri Abdurruaf Mahdum, bu Cumhuriyetimizin Emniyet Genel Müdürü ve daha sonra Kültür Bakanlığı görevini yürüten Ziya Samedi, Kazakistan’da yaşayan Uygur aktivistler ve Mücadele adamları ; Yusuf Bek Muhlisi, Aşir Vahidi,Kazakistan Uygurları İttifak Cemiyeti Başkanı E.Alb.Kahraman Hocamberdi, Şair-Yazar ve önde gelen Kanaat önderleri Batur Raşiddin, İbrahim Berat Mesumcan Zulfikarov ile ile bazı cemaat önderleri ve Doğu Türkistan Milli Ordusunun hayatta olan Subay ve Askerleri Ayrıca, Kazakistan’in önde gelen Kazak Türkü, ünlü aktivist, diplomat ve siyaset adamlarından Olcas Süleyman şeref Misafiri olarak katılmıştır.
Suudi Arabistan : Doğu Türkistan Cemaatinin önderlerinden Abdulgafur Emin Kaşgarı, Abdussettar Mevlevi Türkistani, Kurban Abdullah Kaşgarlı, Rahmetullah İnayetullah Ahmet Türkistani, Hüseyin Kari İslamı,Abdulkadir Ahmet Türkistanı, Emin Abdulgafur Kaşgarı Taş Hacım Hoteni, Dr. Abdulaziz Türkistanı başta bazı ileri gelen Aydınlar
Özbekistan : Özbekistan Uygur Kültür Merkezi Başkanı Doç.Dr.Abdullah Berayev, Cemaat Önderleri Turgan Davutov, Edhem Hüseynov ve diğerleri
Kırgizistan : Kırgizistan Uygurları İttifak Cemiyeti Başkanı Milletvekili Nurmuhammed Kenciev
Türkmenistan : Uygur Medeniyet Merkezi Başkanı Gesitov Muhammed
Rusya Federasyonu : Moskova Uygur Kültür Merkezi Başkanı Abdulahat Samedov
ABD : Kıdemlı Aktivisit mücadale insanı ve Doğu Türkistan Araştırmaları Merkezi Başkanı Gulamettin Pahta, ve Tarihçi-Arkeolog Kurban Veli
Almanya : Erkin Alptekin, Enver Can ve Ömer kanat
Avustralya : Ahmet İgemberdi
İsviçre : Kerim Şerif
Türkiye başta olmak üzere 14 ülkeden 70 Doğu Türkistanlı Temsilcinin katılımı ile açılış merasimi İstanbul Üniversitesi Bayezit Merkez Kampusunda bulunan Cemil Birlsel Kongre ve Toplantı salonunda açılmış ve daha sonraki 2 gün ise Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi Turan Kültür Merkezi(Daruzziyafe) kurulan 3 komisyon halinde devam etmişti. Kurultayın son günü olan 12 Aralık tarihinde ise Kurultay Sonuç Bildirisinin (Deklaresyonunun) ilk maddesinde yer alan ” Doğu Türkistan Milli Kurultayı ve Halkının Nihai Hedefi Özgür ve Tam Bağımsız Doğu Türkistan Devletini Kurmaktır !” tüm katılımcıların sevinç göz yaşları ve güçlü alkışları arasında oybirliği ile kabul ve tüm dünyaya ilan edilmişti.
Yapılan Seçimlerde Kurultay Başkanı olarak Ahmet İgemberdi Kurultay Yürütme Kurulu Başkanı olarak Mehmet Emin Hazret seçilmiş ve her ülke için Kurultay Temsilcileri tesbit edilerek onaylanmıştır.
