UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)
İşgalci Çin,Doğu Türkistan’da işlemekte olduğu soykırım suçlarına bir yenisi daha ekledi. BM.UNECO’nun insanlığı Ortak Meddi Mirası olarak ayıt altına aldığı Turfan’daki 2.500 bin yıllık yeraltı Sulama sistemleri Karizları tahrip ederek yok etmeye başladığı açıklandı.
Bir süredir sosyal medyada dolaşan paylamışlarda 23 Mart tarihinde Turfan’in Yar adlı bir köyünde faaliyet gösteren Çinli bir inşaat Şirketinin bir karız kanalının 4 kuyusunu doldurarak kapattığı bunun üzerine bölge halkının Çinli Şirkete tepki gösterdiği ve tahrip olayını Polis Merkezine şikayet ve yetkililere ilettiği ancak tahribatın durdurulması ve tekrarlanmaması için Çinli Şirkete her hangi bir işlem yapılmadığı ve şikayetlerinin sonuç kaldığı yapılmadığı bilgisi yer alıyordu.
Uygurların 2,5 bin yıllık ve tarihi ve kültürel varlığının tahrip edildiği haberini teyit için harekete geçen Washington merkezli Özgür Asya radyosu bu haberin doğruluğunu resmi kanallardan doğrulamak amacı ile ile tahrip edilen bölgenin bağlı olduğu Turfan’a bağlı Çatkal İlçesi Polis Merkezi ile Turfan karız Yönetim ve Turizm İdaresine telefonla ulaşmış, ancak bu her iki Karızlarla yetkili birim böyle bir tahrip olayı olmadığını iddia ederek olayı inkar etmişlerdir.
İşgalci Çin’in Karız Tahrip Olayı Doğrulandı
Ancak. radyo muhabirleri Turfan Su İşleri İdaresinde çalışan ve ismi açıklanmayan bir görevlinin konu hakkında konuştuğunu ” Karızların tahribine yönelik bu tür olayların bir kaç yıldan beri sürdürüldüğünü, gerekli işlem için müracaat ettikleri yetkili makamların bu tahribat konusu ile pek ilgilenmek istemediğini söylediğini açıkladı.
Radyonun edindiği bilgilere göre, Turfan ve bağlı toksun ilçesindeki hayvancılık ve tarım ile geçimini sağlayan Uygur sakinleri devlete ait bölgede faaliyet gösteren Çin merkezli Şirkete bir kaz kez dilekçe verdiklerini ancak devlet sermayesi ile faaliyet yürüten bu Şirket hakkında hiç bir işlem yapmadıklarını bildirdiler.
Çin’in devlete ait Şin Çing adlı Şirketin birkaç yıldır bölgede çeşitli Fabrika, Baraj ve su sistemleri inşa eden bu şerketin bölge halkına “Bölge halkının Çıkarlarının Korunacğı – Karızlara zarar verilmeyeceği ” yolunda güvence vermişse de bu vaatlarının hiç birini yerine getirmediğini bildirdi. Ayrıca, Karızların tahrip edilmesi olayını Turfan Valiliğine bildiren şikayetçilerin yerel bazı görevlilerce dilekçelerini geri çekmesi için baskı yapıldığı ve kabul etmeyinve kapı dışı edildikleri bilgisini de paylaştı.
Kariz Sistemleri Binlerce Yıllık Geçmişe Sahip Teknolojik Bir Harika
Turfan -Kumul Bostanlığının sulama ve içme suyunu sağlayan Karız Kanalları Sistemi tarihi kaynaklara göre 2 bin 50 yıl öncesine tarihleniyor. Bu sulama sistemi binlerce yıl öncesinin sulama ve içme suyu temini konusundaki Uygur Türklerinin keskin zekasını, geçmişteki araştırma, bilim ve teknoloji düzeyini ve üretim tecrübesini yansıtan mucizevi bir su mühendisliği projesidir.
Dünyanın 35 bin Km2 büyüklüğü ile önemli çöllerinden olan Teklemakan çölünün Tanrı dağlarının güney bölgesinde yer alan Turfan ve bağlı bölgeler iç yağış almıyor ve yaz aylarında sıcaklıklar 40-50C dereceye kadar çıkabiliyor.Atalarımız bu kurak bölgede yaşamlarını sürdürebilmek için Tanri dağlarının buzullarından sızan yer altı sularını bu Karız kanal sistemi ile toplayarak yer yüzüne çıkararak içme suyu ve tarımda sulama suyu olarak kullanılıyor. Bölgenin verimli topraklarında her türlü tarım ürünleri yetiştiriliyor. Bölge dünyaca ünlü çekirdeksiz yeşil renkli ve şeker oranı çok yüksek üzümleri ile tanınıyor.
Turfan Karız Kanalları Sistemi 2008 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültürel Mirasın Korunması Komitesi (UNESCO) tarafından Dünya Mirası listesine ve koruma altına alınmıştır. İnsanlığın ortak maddi Mirası Listesine alınan Turfan Kariz kanalları , 4.000’den fazla kuyu ve 5.000 kilometreden daha fazla kanallar sisteminden oluşuyor. Karız sistemi 5 bir km. uzunluğu ile dünyanın 7 harikasından biri sayılan Çin Seddinden daha uzun olduğu biliniyor.
Çin işgal yönetimi son yıllarda Karız kanal sisteminin reklam ve tanıtımını yaparak Çin’den ve çeşitli ülkelerden gelen turistler için yer altından geçen kanal sisteminin bazı yerlerini “Karız Bahçeleri” adı ile düzenleyerek turizmden de önemli gelirler elde ettiği bildiriliyor.
