Türkistan’da 1916 yılında İşgalcilere karşı başlatılan isyanın acımasız bir biçimde bastırılınca 1930 yılında Doğu Türkistan’ın Kaşgar şehrine göç etti  daha sonra Gulca kentine giderek yerleşti.  Doğu Türkistan’ın batıya; Türkistan’a  açılan kapısı  konumundaki Gulca’da   halka  toplantı ve vaazlarında  hürriyet ve istiklal düşüncelerini  teşvik ve telkin ettiği   için 1937 yılında Çinli işgalcılarca  tutuklanarak, ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

1941 yılındaki genel  aftan yararlanarak    hürriyetine  kavuştu. Önce Rus sonra da Çin ordusunun Doğu Türkistan’ı işgaline karşı organize olan Doğu Türkistanlıların  kurduğu Azatlık Teşkilatının önderliğini yaptı ve bu uğurda mücadele etti. Pek çok askerî operasyonda komutanlık yaptı. 1944 yılındaki Gulca Zaferi’nden sonra kurulan Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti’nin (12 Kasım 1944) ilk Cumhurbaşkanı  olarak seçildi. Millî orduya  başkomutanı olduve  Mareşal unvanı aldı. 1946 yılının haziran ayında  Sovyet gizi Servisi KGB  casusları tarafından gizlice  kaçırılarak Taşkent’e  götürüldü. Hayatının sonuna kadar bir evde polis gözetimi altında tutuldu.

Askerî ve siyasî kimliğinin yanında Sağunî’nin ilmî yönü de dikkat çekicidir. O, çeşitli eserler kaleme alarak  bilime  da ciddi katkılarda bulunmuştur. O, “Tarih-i Muhammedî”, “Türkistan Kaygısı”, “Şifaü’l-ilel” gibi kitapları  yazdı.   Emir Timur’un “Timur Tüzükleri”, Derviş Ali Çengi’nin “Musiki Risalesi”, Ahmet Dâniş’in “Nevadirü’l-Vakayi’” adlı eserlerini Farsça’dan, Herman Vambery’nin “Buhara veya Maveraünnehir Tarihi” eserlerini de Osmanlıca’dan Özbekçe’ye tercüme etmiştir.

Şairlik yönü de olan Sağunî’nin basılmamış bir de divanı mevcuttur. Alihan Töre tarihi mimarlık abideleri (anıtları) ve eski el yazmalarını saklamada fedakarlık gösterdi. 1976 yılında Taşkent’de vefat etti. Taşkent’deki Şeyh Zeyniddin Baba kabristanına defnedildi.

Merhum Cumhurbaşkanımızı Ölümünün 47.yıl dönümünde  rahmet, minnet ve şükranla yad ediyoruz.