UZMAN NİVA YAU : ÇİN-ORTA ASYA İLİŞKİLERİNDE UYGUR BÖLGESİ HAYATİ ÖNEME SAHİP

Orta Asya-Çin ilişkileri akademisyeni Niva Yao, ABD Temsilciler Meclisi önünde ifade veriyor, Mayıs 2022, Washington, D.C.

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)

Türkistan(Orta Asya)-Çin ilişkileri araştırmacısı Niva Yau, Çin’in Türkistan devletleri ile olan ilişkilerinde Uygur bölgesinin(Doğu Türkistan’in) hayatı önemi sahip olduğunu açıkladı.

Çin-Türkistan ilişkileri uzmanı Niva. ABD Kongresi’nde düzenlenen “Çin’in Güney Asya ve Orta Asya Üzerindeki Etkisi” başlıklı özel oturumdaki konuşmasında şunları söyledi : ” Orta Asya ile Çin arasındaki tarihi ve siyasi ilişkilerin 2 bin öncesine kadar uzanmaktadır. Orta Asya ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmak Çin Komünist Partisi için stratejik öneme sahiptir. Orta Asya ülkeleri artık Çin’in yalnızca uzak komşuları değil, aynı zamanda Çin’in ekonomik olarak yararlandıkları bir coğrafya haline gelmiştir. Çin yönetimlerinin tarihsel olarak kendileri için tehdit oluşturdukları iddiası ile bölgeleri kontrol etmek uygulamalarını günümüzde , Çin Komünist Partisi devam ettirmekte ve Çin’in gelişmesi ve modernleşmesi için bu bölge hayati önem taşıyor. Yaklaşık 35 milyonluk nüfusuyla Uygur Özerk Bölgesi, tarihsel olarak Doğu Türkistan olarak biliniyor. Rusya dahil 3320 km uzunluğundaki bir sınıra sahip olan Çin hükümeti, Uygur bölgesinde istikrarı sağlamak için 1991’den beri Orta Asya’ya yatırım yapıyor. 1991 yılında bağımsızlığını yeni kazanmış Orta Asya Türk ülkeleri ile Çin’in karşılıklı ticaret cirosu 1991 yılında 463 milyon dolar, 2002 yılında 2,3 milyar ve 2013 yılında ise 50,2 milyar dolara ulaşmıştır.

Çin’in Orta Asya Ülkelerine Yeni Atılımı

Çin basınında yer alan haberlere göre, geçtiğimiz günlerde Uygur Özerk Bölgesi hükümetinden ticaret temsilcilerinden oluşan bir heyet, bir dizi ticari işbirliği faaliyeti yürütmek üzere Orta Asya ülkelerine gitti. “Yeni İpek Yolu’nu ortaklaşa inşa etmek ve yeni bir kalkınma yolu aramak” amacıyla 10 gün sürecek bu ziyarette Çin tarafı , Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve diğer ülkelerle ticaret, ulaştırma, enerji, diplomasi, finans, gümrük ve havacılık başta 18 alanda işbirliği anlaşmaları imzaladı. ,

Çin’in “sıfır covid ” Salgın Karantinası politikasının yol açtığı ekonomik durgunluğun ardından gerçekleştirilen iş ziyaretinde, Çin’in ambargoyu bir an önce kaldırıp ekonomiyi canlandırması gerektiği ifade edildi.

Orta Asya Cumhuriyetleri Öz Kaynaklarını Kendileri Kullanmalı

Günümüzde, Çin’in Orta Asya’ya taşma, yayılma ve hakim olma rüyasını “Tek Kuşak, Tek Yol” girişimiyle gerçekleşmek istemektedir. Orta Asya ülkelerinin kalkınma ihtiyaçları ve büyük ülkelerle ortak güçlenme hedefi Çin’in bu hedefini mümkün kılabilecektir. Başta Kazakistan olmak üzere Orta Asya ülkelerinin kendilerini güçlendirmek için çok kutuplu bir dış politika benimsemeleri ve öz kaynaklarını iyi kullanmaları gerekir. Orta Asya ülkelerinin Çin ve Rusya’nın yanı sıra ABD ve Avrupa Birliği ile de işbirliği yaparak siyasi dengelerini sağlamaları durumunda Çin’e olan bağımlılıklarından kurtulabileceklerdir.” dedi.