Avrupa Parlamentosu’nun çeşitli AB.Ülkelerine mensup  38 üyesi, Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı  Müslüman asıllı İngiliz  Hukukçu  Kerim Han’a ortak bir mektup yazarak, Çin’in işgalindeki Doğu Türkistan yaşayan  Uygurlar başta diğer Türklere yönelik insanlık ve soykırım suçları için  hakkında dava açılmasını ve Uluslararası Ceza mahkemesinde yargılanması  çağrısında bulundular.

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcılığına yazılan Ortak  mektup, Fransa, Almanya, İsveç, Hollanda, Letonya, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti de dahil olmak üzere 12 ülkeden 38 Avrupa Parlamentosu üyesi tarafından imzalandı. İmzacılar, arasında  Uygur meseleleriyle  sürekli olarak ilgilenen Rafael Glucksman, Peter von Dalen, Miriam Lexman, Michael Gahler, Fabio Massimo ve Türk asıllı Parlamenter Engin Eroğlu da bulunuyor.

Avrupa Parlamentosu üyelerinin ortak mektubunda şu hususlar yer alıyor :

1.  Temmuz 2020’de  diasporada faaliyet gösteren  Uygur oluşumlarından “Sürgündeki Doğu Türkistan Hükümeti-“Doğu Türkistan Ulusal Uyanış Hareketi”  adına Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcılığına  bir ön şikayette bulunmuş  ve şikayet dilekçesinde ” Çin’in insanlık suçlarına maruz kalan  Uygur tanıkları olduğunu belirtmiştir. Başsavcılığın  soruşturma yürütmesi ve  adaletin tecellisi için dava açılmasının önemli olduğunu  ve Çin yönetiminin  Uygurlara karşı daha fazla suç işlemesinin önlenebileceğini  dile getirmiştir.
2. Ancak Çin, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne üye olmak için “Roma Sözleşmesini” henüz imzalamayan ülkelerden biridir. Uluslararası Ceza Mahkemesi üyesi Tacikistan’ı  Uygurları Çin’e  geri verme suçu  işlediği için hakkında  dava açmıştır. Tacikistan’i Uygurlara soykırım yapan  tutuklu Uygurlara  her türlü  insanlık dışı vahşeti yapan  Çin’e bu insanlık suçlarına  yardım etmekle suçlamıştır.
3.  Çin’in Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne üye olmadığı biliniyorsa dahi,  kendisine yöneltilen  suçlamalar, özellikle Çinli yetkililerin Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargı yetkisi altında Tacikistan’da ciddi uluslararası suçlar işlemesine dayanak yapıldığı ve bu suçlarını sürdürdüğü de belirtiliyor.
4. Uluslararası Ceza Mahkemesine İlk şikayetin sunulmasından bu yana, Çin makamlarının Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargı yetkisi altındaki alanlardaki eylemlerini daha somut olarak ortaya koyan üç önemli kanıt daha mahkemeye sunulduğu bildiriliyor.
5. Uluslararası  Ceza  avukatları,  Myanmar’da devam eden Arakanlı Müslümanlara  yönelik ( Burma-Bengal davası)  açılan  davanın Uygurlar konusunda da model olabileceği  ifade ediliyor.

Uluslararası Ceza Avukatları Hukukçuların Görüşleri 

McDoland Laureate College’da kıdemli bir araştırmacı olan Kanadalı uluslararası hukuk avukatı Sarah Taich Özgür Asya radyosuna yaptığı açıklamasında şunları söyledi :  ” Bildiğim kadarıyla, bu dava Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Burma-Bengal(Arakan Müslüman soykırımı) davasından birkaç yıl sonra modellenmiş  ve gündeme gelmiş bulunuyor. Bu davada da  insanlığa karşı suçlar ve zorla  kaçtığı ülkeye teslim edilmesi olayı  birden fazla ülkenin topraklarında gerçekleşmiş olmaktadır. Çünkü, bu durumda kişi  sığındığı bir ülkeden geldiği diğer ülkeye teslim edilmeş olmaktadır.  Aslında, böyle bir sınır dışı etme bağlamında, insanlar bir ülkeden diğerine geri gönderildiği için suç birden fazla ülkede gerçekleşmiş olabilir. Sanırım bu davanın temeli ve  itiraz gerekçesi  bu benzer hususa dayanmaktadır.  2010 yılında bu ülkede yaşayan Uygurlar  Roma Anlaşmasısna üye Tacikistan gibi bir ülkeden Çin’e teslim edilmiştir. Bu durum bu konuda açılacak davanın esas gerekçesini  teşkil etmektetdir. Bu davanın hangı yasal dayanağa dayandırıldığı hakkında bilgim yoktur. Ancak, bu  dava Arakan davasına dayandırıldığı takdirde su cinayet davasının kabul edilmesi gerekir.” şeklinde değerlendirdi.

ABD’lı  Uygur avukat ve Amerikan “Atlantik Konseyi”nin kıdemli misafir araştırmacısı Dr.Reyhan  Esat, bu gibi durumlarda Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kendisine üye olmayan ülkeleri yargılayabileceğine dair yeni hukuk teorileri önerildiğini söyledi ve şöyle konuştu :  “Hukuk teorisi açısından, Uluslararası Ceza Mahkemesi Uygurların Kamboçya ve Tacikistan’dan Çin’e iadesine ilişkin bir soruşturma yürütmeyi değerlendirecektir. Ancak Çin, Uluslararası Ceza Mahkemesi üyesi değildir. Normalde dava açılabilmesi için  Çin’in Roma Sözleşmesi’ne taraf olması  gerekir, ancak Çin  taraf değildir. Ancak, Uluslararası Adalet Divanı’nın üye olmayan ülkeler hakkında da dava açılabileceği konusunda   yeni hukuk  yorum ve teorileri var. Dolayısıyla Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne üye devletlerin dahil olduğu bu dava, mahkemenin soruşturma yürütme olasılığını artıracaktır. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Avrupa Parlamentosu üyelerinden gelen mektuba acilen bakması ve sadece Burma gibi ülkeleri değil, Çin gibi güçlü ülkeleri de  soykırım konusunda sorumlu tutması gerekir. Mahkemenin bu mektubu ve ifadeyi ciddiye alacağını ve destekleyeceğini umuyorum. Çin günümüzde Doğu Türkistan’da  insanlığa karşı  çok  rahatsız edici bir suçlar  işlemektedir.

Bu durum,  sadece insan hakları örgütlerinin   ilgi alanında olmamalı , Uluslararası Ceza Mahkemesi de ister Burma gibi bir ülke olsun, ister Çin gibi güçlü bir ülke olsun, yetkilerini eşit şekilde kullanmalıdır. Avrupa Parlamentosu üyelerinin bu ortak mektubunu   memnuniyetle karşılıyorum. ve bunun Uygurlar konusunda  bir ilk adım olduğunu düşünüyorum, ancak nasıl olacağını  zamanla göreceğiz.” şeklinde değerlendirdi.