TAYVAN’I KONUŞURKEN,DOĞU TÜRKİSTAN’İ HATIRLAMAK

Çin kaynaklarında Tayvan tarihine ilişkin bilgiler  M.S.3. yüzyıla kadar gitmesine rağmen aynı   Çin kaynaklarında Doğu Türkistan’da  M.Ö binlerce yıl öncesine uzanan  derinlikte Türk varlığından söz edilmektedir.

Güngör YAVUZASLAN

Çin kaynaklarında Tayvan tarihine ilişkin bilgiler 3. yüzyıla kadar gitmesine rağmen aynı kaynaklarda M.Ö binlerce yıllık derinlikte Türk varlığından söz edilmektedir. Doğu Türkistan yüzölçümü itibariyle 1.828.418 kilometrekaredir. Doğu Türkistan; Tibet, İç Moğolistan ve Mançurya gibi Kızıl Çin müstemlekeleri dâhil, bütün Çin topraklarının beşte birini teşkil etmektedir Tayvan 1624’te Hollanda tarafından sömürgeleştirilmesiyle dikkat çekse de daha öncesinde adada birçok unsurun varlığı biliniyor.1683 yılından itibaren ise ada Çin İmparatorluğu’nun yönetimine girmiş ve Çin’in bir parçası hâline gelmiş. Ama aynı tarihte bugün doğu kısmı Çin işgalinde olan kadim Türk topraklarında Türklerin kurduğu devletler varlıklarını sürdürüyordu. Doğu Türkistan, Türklerin eski yerleşme alanlarından biridir. Bölgeye ilk hâkim olan Türk Devleti, Hunlardır. M.Ö. 300 yıllarından itibaren Türk birliğini kurma çabalarına giren Hun Devleti, Doğu Türkistan’ı kendisine bağlamıştır. Doğu Türkistan coğrafyası bu tarihten sonra sırasıyla; Hun (M.Ö. 220-M.S. 386), Tabgaç (386–534) ve Göktürk (550–840) hâkimiyetinde kalmıştır. Uygur Türkleri 840 yılında bölgeye yerleşmiştir.

ÇİN İŞGALİ VE MÜCADELE

1750’de Çin işgali başlamış ve 1862 tarihine kadar sürmüştür. Bu süre içinde Doğu Türkistan’da 42 mücadele hareketi olmuştur. 1863’teYakup Bey, Kaşgar merkez olmak üzere devlet kurmayı başarmıştır. Yakup Bey’in 1877 yılında vefat etmesi üzerine Çin hemen Doğu Türkistan’a saldırmıştır. 18 Mayıs 1878’de Doğu Türkistan’ın tamamını işgal etmiştir. 18 Kasım 1884’te Çin imparatorunun emriyle 19. eyalet olarak Şin-cang (“Yeni Toprak”) adıyla doğrudan İmparatorluğa bağlanmıştır.

1931 yılında Kumul kentinde bağımsızlık mücadelesi neticesinde bölgedeki Çinlilere karşı zafer kazanılmış ve 12 Kasım 1933’te Kaşgar’da Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kurulmuştur. Hoca Hacı Niyaz cumhurbaşkanı ilan edilmiştir.

Rus-Çin rekabetinden dolayı isyana destek veren Rusya ve İngiltere daha sonra kendi egemenliklerindeki halklara (Batı Türkistan, Hindistan, Pakistan, Keşmir) kötü örnek olacağı korkusuyla isyan sonrasında Çin’e destek vererek kurulan devletin yıkılmasına yardımcı olmuştur.

Mücadele devam etmiş, 1944 yılında Gulca’da Çinlilere karşı yine galip gelinmiştir. Ayaklanmaya destekleyen Rusya, Gulca’da 1944 yılı Ekim ayında Şarkî Türkistan Cumhuriyeti’nin kurulmasına yardımcı olmuştur. Gulca, Tarbagatay ve İli şehirlerini içine alan bu cumhuriyet bölgedeki Çin kuvvetlerini yenmiştir. Ancak Rusya bu hızlı gelişmelerden korkup bu Cumhuriyetin yöneticilerini Çinliler ile anlaşmaya zorlamışlardır. 1946 yılında ise 11 maddelik bir metin imzalanıp Nankin’e bağlı birleşik “Eyalet Hükümeti” kuruldu. Böylece bağımsız Doğu Türkistan ortadan kalkmıştır.

Bu arada Mao Çin’e hâkim olmayı başarmıştır. 1949 Eylül’ünde Doğu Türkistan’daki Çin birliklerinin komünist Çin hükümetine bağlılıklarını bildirmelerine üzerine Çin hiçbir askeri güç kullanmadan Doğu Türkistan’ı işgal etmiştir.

Bunun yanında Tayvan ise 1895 yılındaki Japonya-Çin Savaşı sonunda Çin’in yenilmesi ile adanın hâkimiyeti Japonya’ya geçti. Ancak 2. Dünya Savaşı’nda yenilen Japonya, Tayvan’ı Çin’e iade etmek zorunda kalmış. Bu dönemde Çin’de iktidarda olan Milliyetçi Parti 1949’da gerçekleşen devrim ile iktidarı Komünist Parti’ye devretmiş.

Komünist Parti’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ni ilan etmesiyle Tayvan’a geçen Milliyetçi Parti, adada 1912 yılında kurulmuş olan Çin Cumhuriyeti’nin devam ettiğini ilan etmiş. Ancak Pekin Hükümeti Tayvan’ı kendi yönetimi altındaki bir eyalet olarak görmeye ve o topraklar üzerinde hak iddiasında bulunmaya devam etmiş.

Özetle 1949 devrimiyle Çin ana karasında ve Tayvan Adası’nda ortaya çıkan iki siyasal otoritenin varlığı ve izlediği politikalar, günümüz Tayvan sorununun kökenini oluşturuyor. Çin Tayvan’ı bir ülke olarak tanıyan ülkelere ambargo uyguluyor. Türkiye ise Tayvan’ı resmen tanımayan ülkeler arasında yer alıyor.

TAYVAN’I 13 ÜLKE TANIYOR

Orta Amerika ülkeleri Guatemala, Honduras ve Belize, Güney Amerika ülkesi Paraguay, Karayip ülkeleri Haiti, Saint Vincent ve Grenadinler, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Pasifik ülkeleri Tuvalu, Nauru, Palau ve Marshall Adaları ile Afrika ülkesi Esvatini olmak üzere toplam 13 BM üyesi ülke Tayvan’ı diplomatik olarak tanımayı sürdürüyor.

Tayvan Mao’dan kaçan Çin yönetiminin olduğu ve gerçek Çin’in kendilerini temsil ettiğini siyasi ve diplomatik olarak devam ettiren bir ülke. Doğu Türkistan ise 1946 yılından itibaren Çin işgali altında olan bir ülke. Tayvan 1971’ e kadar BM’de Çin devleti olarak kabul edildi.  Bu tarihte yine BM’de ihraç edildi…

Tayvan’ı konuşurken Doğu Türkistan’ı hatta Tibet’i  de  unutmamak lazım..

KAYNAK : ttps://www.gazetebirlik.com/yazarlar/tayvani-konusurken-dogu-turkistani-animsamak/