Ben böyleyim de onlar değil… Hayır. Soran ve bulduğu cevapları yazan epey bir insan var çok şükür. Fakat kendi doğrusundan hiç şüphe etmeyen kesin inançlılar bizden fazla. Onlar daha kalabalık.
DOĞRU MU OLSUN YARALI MI?
Vaazcılarınadı bir takım sorulara cevap bulmak değil, inandığı “hakikatlere” karşı tarafı da inandırmak.
Ve ezberlerindeki cevaplar o kadar kesin ve vazıh ki Bu görmeyenler ya cahil yahut maksatlı olmalı. Onlar vaaz ettiklerinden o kadar eminler ki, anlatırken verdikleri örneklerin tamamının doğru olması da. Tezlerine yararlı olması yetiyor.
Buna karşılık, yararsız gerçeklerin söylenmemesinde fayda var. Ben çoklukla sağlık haberlerini izlediğim için sayın bakanımızdan özür dileyerek ondan iki örnek vereyim.
Birisi, şu lebalep Ak Parti kongrelerinin, imtiyazlı cenaze törenlerinin salgını azdıracağı konusu gündeme getirildiğinde sarf ettiği, “Bunları konuşmanın kimseye bir yararı yok” sözüdür. Ben farklı düşünüyorum. Toplum hafızası yanlışları bilmeli ki tekrarlanmasına karşı hassas olsun; aynı felaket bir daha tekrarlanmasın.
Çin ile Aramızı Bozacak Konuları Kaşımayınız
İkincisi “Çin’le aramızı bozacak konuları kaşımayınız” idi. Burada da yarar, nasıl da doğrunun önüne geçiveriyor. Medeniyetimizin ilk yazılı temel taşlarının atıldığı, Yusuf Has Hacip ve Kutadgu Bilig’in, Kaşgarlı Mahmut ve Divan-ı Lügat-it Türk’ün yazıldığı toprakların, onların soyunun kırıldığı sırada bu doğruları dillendirmememiz tavsiye ediliyordu. Galiba bu sözü söylettiren Uygur katliamı değil de aşının alınış süreciydi. Fakat benim kafamda Has Hacip ve Kaşgarlı daha önde.
Aydınlanma sonrası, bilim devrimi sonrası o günkü cevaplar yıkıldı, sorular üstünde yeni bir dünya yükseldi. Bilim devrimi, sorarak, sorgulayarak ilerledi. Yuval Noah Harari’nin ünlendiği ilk kitabı Sapiens’te bir tespiti var:
Bilim Devrimi bilgi devrimi değildir. Her şeyden önce bir cehalet devrimidir. Bilim Devrimi’ni tetikleyen büyük keşif, insanların en önemli sorularının cevaplarını bilmedikleriydi. … Bilim devrimi aslında bilmiyorum devrimidir.
İGNORAMUS DEVRİMİ
Gerçi bilim adamı da o güne kadar öğrenilmiş bilgileri toplar. Ama maksadı, bilgi koleksiyonu yapmak değildir. Bilinmeyeni öğrenmektir.
Avrupa Orta Çağı’ndaki papazlara göre her şey biliniyordu. Bulunacak veya keşfedilecek yeni bir bilgi yoktu. Bir şeyi bilmiyorsanız, sizin üstünüzde mutlaka onu bilen biri vardı. Eğer yoksa, o şey, bilmeyi gerektirmeyecek kadar değersizdi. Harari gösteriyor ki, 16. asra kadar çizilen dünya haritalarında boş yer yoktur. Her yerin bir ismi vardır. Her yer tıklım tıklım adı sanı belli memleketlerle doludur. Velhasıl dünya üzerinde bilinmeyen yer yoktur. 15. asır tam biterken ve 16. asır boyunca art arda yapılan keşiflerden sonra çizilen dünya haritaları bambaşkadır. Bir sürü boşluk ve “bilinmeyen bölge” vardır. O her şeyi bilen papazların hiç bilmedikleri yeni dünyalar keşfedilmiştir.
Harari’ye göre bilim devrimini başlatan düşünce, “Ignoramus”, yani “Ben bilmiyorum” itirafıdır. (Benim, Alt Akıl: Aptallar ve Diktatörler, Panama Yayınları 20, sayfa 239-240 ve oradaki atıflara bakınız.)
Kafamdaki ayrım sağ-sol veya muhafazakâr-yenilikçi ayrımından ziyade bir tarafta vaaz verenlerle diğer tarafta merak edip soru soranlar ayrımıdır. Bizler, cevaplarımızı değil, sorularımızı anlatıyoruz. En iyimser tahminle, zor sorulara arayıp tarayıp bulduğumuz tahminî cevapları, “şimdilik” kaydıyla aktarıyoruz.
Bazı insanlar bizim sorularımızı beğenmeyebilir. Zararı yok. Ama soru sorulmasına bütün bütün engel olmaya kalkmasınlar. Bizimkileri beğenmiyorlarsa bizimkiler yerine kendi sorularını sorsunlar. Ama sorsunlar.
KAYNAK https://www.karar.com/yazarlar/iskender-oksuz/vaaz-verenlerle-soru-soranlar-1589531
