BM.İNSAN HAKLARI TOPLANTISINDA UYGUR SORUNU GÜNDEME GETİRİLDİ.

Hamit Göktürk

Her yılın Mart ayında İsviçre’nın Cenevre kentinde toplanan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesinin bu  yıldaki  toplantısında  Uygur sorunu bir kez daha gündeme geldi.

Bu yıl 28.si yapılan bu  toplantı’ya Washington merkezli Dünya Uygur Kurultayı başkanı Rabia Kadir ile Yardımcısı Ömer Kanat ve  Yürütme Komitesi Başkanı Dolkun İsa katıldı. 18.Mart’ta yapılan ve Çinli delegelerin de hazır bulunduğu   genel oturumda söz alan DUK.Başkan Yrd.cısı Ömer Kanat  Uygurlara karşı uygulanan insan hakları ihlalleri  hakkında ayrıntılı bilgiler sundu. Çin işgal Yönetiminin, Uygurların ana dillerini kullanma özgürlüğünü gasbettiğini, Dr.İlham Tohtı, Abdulveli Eyyup ve diğer bir çok Uygur aydınlarının bu yasal hakları talep ettikleri için tutuklandığını ve Çin’in Uygurlara karşı siyasi baskı politikası yürütmekte olduğunu dile getirdi.

Genel Kurulu’un Çin özel oturumunda da  Uluslar arazı İnsan Hakları  Teskilatları ile Sivil Toplum Kuruluşları Temsilcileri de konuşmalarında  Doğu Türkistan ve Uygur problemini de sürekli gündeme getirdiler.Konuşmacıların  dile getirdikleri ortak  görüş, Çin’in tahakkümündeki  altında tuttuğu  Müslüman Uygurlar  ve Tibet gibi azınlık milletlerin  insanı hak ve hukuklarının ihlallerinin şiddetinin arttırarak sürdürdüğü,İnsan Hakları aktivistlerini tehdit ettiği,  ve korkutup susturduğu ve ve cezalandırdığını   dile getirip,Çin yönetimini  bu tutumundan dolayı eleştirdiler.

20 Mart’taki oturumda ABD. Kanada ve Fransa Delegeleri konuşmalarında Uygurların insan hakları sorununu dile getirdiler ve  15 Ocak’ta tutuklanan Uygur Demokrasi ve Hukuk aktivisti Dr.İlham Tohtı’nin haksız yere tutuklandığını ve bir an önce serbest bırakılmasını istediler.Delegeler Ülke olarak Çin yönetiminin Doğu Türkistan ve Tibet bölgelerinde  hak ve hukuk ihlallerinin  şiddetini arttırarak sürdürdüğünü belirttiler.Çin’in bu ihlal politikalarının anılan bölgelerde etnik ve sosyal gerginliklere yol açtığını ölümle sonuçlanan istenmeyen olayların meydana gelmesine sebep olduğunu ifade ettiler.  ABD.Temsilcisi konuşmasında özellikle  Uygur aktivisti Dr.İlham Tohti  ile İç Moğolistan’lı  aktivist Hada’nın tutuklanmasını sert sözlerle eleştirdi.

Bu arada Genel Kurul’da Çin delegeleri ile diğer İnsan Hakları Kuruluşları  delegeleri arasında  Çin hapishanesinde hayatını kaybeden Çinli  muhelif  Sen Şun Ley  yüzünden sert tartışmalar yaşandı. İnsan Hakları  Örgütü temsilcileri Sen Şun Ley  anısına  bir dakikalık saygı duruşunda bulunulması teklifine  Çinli delegeleri itiraz etti. Ancak, Demokrasi yanlısı ülkeler ile STK.Temsilcileri saygı duruşuna katılarak  Çin’in itirazlarını dikkate almadılar. Bu arada Uluslar arası Af Örgütü Çin Yönetiminin  BM. İnsan Hakları Toplantısında bazı delegelerin konuşturmak istememesini sert ifadelerle eleştirdi.

ÇİNLİ DELEGELERİN  SIRADIŞI TUTUM VE DAVRANIŞLARI GENEL KURUL’U GÜLDÜRDÜ.

             Uluslar arası her toplantı’da Çinli delegelerin kendine özgü sıra dışı  tutum ve davranışları bu toplantı’da kendini gösterdi.  Çin delegeleri  bu toplantı’da de Dünya Uygur Kurultayı başta bazı STK.ların Genel Kurul’a katılması ve   konuşma yapmalarının doğru olmadığını ve buna yetkilerinin bulunmadığını iddia ettiler ve  bu delegelerin konuşmalarını kesmeye ve engel olmaya çalıştılar. Ancak, Çin’in  bu iddiaları ABD,AB.Kanada ve Demokrasi yanlısı ülkelerin sert itirazları ve bu delegelerin İnsan hakları konusunda konuşmaya yetkili olduklarını ifade etmeleri üzerine Çin Delegesinin bu yöndeki  önergesi reddedildi.

Bu arada Çinli Delegeler Genel Kurul Salonunda kendilerine ayrılan yere de itiraz ederek, değiştirilmesini talep ettiler. DUK. Delegelerinin yanında ayrılan yere  oturmak istemeyen ve canlı yayında Doğu Türkistan’ı Temsil eden DUK.Heyeti ile yan yana gözükmek istemediklerini bildiren  Çin delegelerinin sıra dışı  davranış ve itirazları  genel kurul’da istihza ve gülüşmelere sebep oldu.

Çin delegelerinin BM.İnsan Hakları Toplantısı esnasında sergiledikleri sıra dışı tutum ve devranışlarını gösteren görüntülerin kısa sürede sosyal medya’ya düştüğü görüldü. Bazı twetter kullanıcıları, twetter hesabından yolladığı mesajlarla DUK Başkanı Rabia Kadir’in Çin delegeleri ile yan yana görüntülerini    seyretmekten   mutlu olduklarını   ifade ettiler.

Kaynak  : rfa.org.Uyghur  Ve  Ajanslar