ÖZBEK DİLİ BAYRAMINDA DOĞU TÜRKİSTAN CUMHURBAŞKANI ALİ HAN TÖREM’E VEFA VE SAYGI

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)

Özbekistan Cumhuriyetinin bağımsızlığını ilen edilişinin 29. yıl kutlamalarında Özbek Türklerinin ana dilinin devlet dili olarak kabul edilişinin yıl dönümünü ile birlikte coşkulu tören ve etkinliklerle kutlandı.

Özbek dili Kutlama törenlerinde 1976 yılında Taşkent’te ev hapsinde iken, vefat eden Doğu Türkistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ali Han Törem’in dil ile ilgili sözlerine medyada caddelerdeki reklam ve duyuru (bilboardlarda) tahtalarında yer vererek büyük bir kadirşinaslık ve vefakarlık örneği gösterdi.

Doğu Türkistan(1944-1949) Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ali Han Törem’in Özbekistan’da yayınlanan XXI.ASIR adlı gazetede ana dil ile ilgili yayınlanan sözleri şöyle ;

” Bir Milletin kendi ana dili o Milletin Milli kimliğinin tapu senedidir. Öz ana diline sahip olamayan bir ulus başka milletler önünde diz çökmüş olur.Bu duruma düşen bir Milletin çok kısa zaman sonra insani haklarından mahrum halde hayat defteri üzerindeki İnkıraz kalemi çizilmiş demektir. Kendi ana dilini kaybeden Milletler önce vatanlarını sonra ise,tüm varlığı ile kendilerini ve daha sonra ise, tarih sahnesinden ebedi olarak yok olmaya mahkumdurlar ! “

Ali Han Törem Kimdir ?

Ali HanTörem 1885 yılında bugünkü Kırgizistan Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan Tokmak ( Karahanlı Türk devletinin yazlık başkenti Balasagun) şehrinde doğdu. İlk tahsilini bir din adamı olan babası Şakir Han Törem’den aldı.Daha sonda Taşkent ve Buhara’da medreselerde islami bilimler tahsil etti.Bolşeviklerin Türkistan’ı işgal etmesinden sonra ailesi ile birlikte Doğu Türkistan’a göç ederek Gulca şehrine yerleşti.Burada da Medresede Müderris olarak Türklere dini bilimler öğretti.Kısa zamanda bilimi,hitabeti ve kanaat önderi olması onu bölgenin en önemli ve güvenilir kişilerinden bir şahsiyet haline getirdi. 1940’lı yıllarda öğrencileri ve 3 vilayet olarak tabir edilen Kuzeydeki Cungarya bölgesi aydınları ile birlikte Azatlık Teşkilatı adında Doğu Türkistan’ın bağımsızlığı amaç olarak kabul eden bir gizli örgüt kurdu. 1944 yılının başlarında Doğu Türkistan bağımsızlık harekatini Gulca’ya bağlı Nilka ilçesinde başlattı ve daha sonra Gulca Çinli işgalcılardan temizlendi. 12 Kasim 1944’de Gulca başkentlı Doğu Türkistan Cumhuriyeti ilan edildi ve kendisi ilk Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Sovyetlerden askeri ve mali yardım alarak devletini güçlendirmeye çalıştı.Ancak, 2.Dünya savaşından sonra Yalta’da toplanan barış Konferansında Stalin’in ihaneti ve müttefik ülke başkanlarının gafleti sonucu Doğu Türkistan Çin’in nüfuz sahasına bırakıldı. Japonların teslim olması ile rahat bir nefes alan Cang Keyşek’in liderliğindeki Çin 100 bin kişilik Çin Ordusunu yine Rusların yardımı ile Doğu Türkistan’i işgal etti. Urumçi’de Türklerin de içinde yer aldığı Eyalet Hükümeti kuruldu. Bunun üzerine Stalin’in emri ile KGB,casusları Cumhurbaşkanı Ali Han Törem’i Gulca’dan kaçırarak Taşkent’e getirdi ve ölümüne kadar ev hapsinde tuttu. Doğu Türkistan Cumhuriyeti başsız bırakılarak Sovyetlerin güdümüne alındı.

Ali Han Törem, 1976 yılında 91 yaşında iken göz hapsinde tutulduğu Taşkent’teki evinde vefat etti. Allah rahmet ve mağfiret eylesin. Amin.