ÇİN’İN TÜRKİYE’DE YAŞAYAN UYGUR TÜRKLERİ İLE İLGİLİ GİZLİ BELGELERİ SIZDIRILDI

Çin Komünist Partisi ‘nin yabancı hükümetlere ülkelerinde yaşayan Uygur Türklerinin tutuklanması ve Çin’e iade iade etmeleri için yayınladıkları bir gizli belgenin sızdırıldığı açıklandı. Axios.com adlı bir internet sitesinde yayınlanan bu sızdırılmış belgelerde Türkiye’nin de içinde bulunduğu bir çok ülke yönetimine bu konuda nasıl baskılar yapılması gerektiğine ait talimatlar yer alıyor.

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)

Ülkelerindeki Çin yönetiminin günden güne artan baskı ve zulümlerinden kurtulmak için çeşitli ülkelere sığınan Uygur Türklerine Çin’ın takip,gözetleme ve baskıları yaşadıkları ülkelerde de devam ediyor. Diasporada ( Çin dışında ) yaşayan Uygurlar, uzun süredir Pekin’in büyüyen diplomatik ve ekonomik nüfuzunu yabancı hükümetlere karşı kullanarak ülkelerinde yaşayan Uygurların tutuklanarak sorgulanması ve kendilerine iade edilmek üzere sınır dışı etmeye zorladıkları öne sürülüyordu. Ancak sızdırılan ÇKP yönetiminin bu gizli belgeleri ile bu iddianın teyit edilmiş olduğu belirtiliyor.

Axios.com’nin açıkladığı ÇKP gizli belgeleri 2016 ve 2017 yıllarını kapsamakta ve daha ağırlıklı olarak Türkiye’de yaşayan Uygurları konu etmektedir. Ayrıca buna dair bir çok önemli kanıtları de sunmaktadır.

Uygur Sığınmacı Enver Turdi’nin Anlattıkları

Enver Turdi, kendisi ile yapılan söyleşide şunları söylüyor ;”Gecelerimin çoğunu korku içinde geçiriyorum. Genellikle sabah 1’den sonra uyumayamıyorum. Çünkü kendimin hayatından endişe ediyorum ve ve ailem için onların geleceğinden de çok korkuyorum. ” diyor Enver Turdi, Axios ile yaptığı röportajinda

Enver’in Hikayesi

Çin’in Suçluların iadesi talep belgesinde adı geçen Enver Turdi, 2014 yılının başından beri, Türkçe konuşan etnik bir azınlık olan Çin’in kuzeybatısındaki 10 milyon Uygur’un yaşadığı Uygur bölgesi ( Xinjiang’dan )kaçtığından beri Türkiye’de yaşamaktadır.

2012 ve 2013’te Enver, Çin hükümetinin ülkesi Doğu Türkistan’daki baskı ve zulümleri ve suistimalleri hakkında Washington’daki Özgür Asya Radyosuna konuştuğu ve bu konuda yine yurtdışındaki Uygur örgütlerine bilgi aktardı. Daha sonra İş arkadaşlarından biri gözaltına alındıktan sonra Çin’i turist vizesi ile terketti.

2015 yılında Türkiye’deki Çin Büyükelçiliği, kendisine geçici oturma iznini yenileyebilmesi için yeni bir pasaport verme talebini reddettiğini belirtiyor. Enver 2017 yılında, geçerli ikamet belgesi alamadığı için kaçak göçmen durumuna düştü ve tutuklanarak 12 ay boyunca bir sınır dışı etme tesisine (Geri Gönderme Merkezi’ne) yerleştirildi. Türk güvenlik görevlileri daha sonra onu sorguya çekti ve İslam Devleti ( DAİŞ) yanlısı bir web sitesi işlettiğini iddia etti.Ancak,Enver bu iddiaları reddetti. Bunun üzerine Türk Emniyeti Enver’in 2004 yılında aldığı mezuniyet fotoğrafının bir kopyasını gösterdi. Daha sonra Enver yargılnması için Göç mahkemesine değil, bir ceza mahkemesine gönderildi. Enver’in davası halen Türk mahkemelerinde devam ediyor.

Arka plan: Çin Komünist Partisi yönetiminin son yıllarda Çin’in batısındaki Uygur bölgesinde yaşayan Uygurlar ve diğer çoğunluk-Müslüman etnik gruplara ağır kısıtlamalar getirdiği biliniyor.

2017’nin başlarında, Çin hükümeti yüz binlerce Uygur’u tutukluların korkunç koşullarda tutulduğu ve yeniden eğitim sınıflarına katılmaya zorlandığı yargısız kitlesel gözaltı kamplarına koymaya başladı . Diğerleri ise adil yargılanmadan mahrum bir şekilre uzun hapis cezalarına çarptırıldı.
Çin hükümeti Sincan’daki tedbirlerinin terörizm ve aşırılıkçılıkla mücadele etmek olduğunu iddia ediyor. Ancak akademisyenler ve insan hakları grupları, yaşananların II. Dünya Savaşı’ndan bu yana görülmeyen bir ölçekte kültürel bir soykırım olduğunu söylüyorlar .

Belgeler: Dosya 92 sayfalı ve Mayıs 2016 tarihli olup, Çin hükümetinin Uygurların iadesi talebini, polis raporlarını destekleyen, Çin hükümeti tarafından sağlanan Türkçe çevirilerinden oluşuyor. 2017’den itibaren talebin Türk Adalet Bakanlığı tarafından kabul edildiğini gösteren Türk hükümet belgelerini de içeriyor ve mahkeme işlemlerinin de başlatıldığı bilgisi de yer alıyor.

Enver’in avukatı, 2020’nin başlarında, Enver’in Çin hükümetinin Türkiye’deki sorunlarının arkasında olduğunu kesin olarak bildiğini ilk kez söylediğinde dosyayı aldı.
Belgeleri doğrulamak için Axios, Çin ve Türk hukuku uzmanlarına, Türkiye ve Çin’deki vakalarda çalışan insan hakları gruplarına ve Sincan’a odaklanan araştırmacılara danıştı.

Ne diyorlar: Çin hükümeti Enver’i İslam Devleti yanlısı bir web sitesi oluşturmak ve bir terör örgütüne katılmakla suçladı. Enver bu suçlamaları reddediyor.

Pekin, Türk makamlarından Enver’in nerede olduğunu keşfetmesini, varlıklarını ele geçirmesini veya dondurmasını, onu tutuklamasını ve “onu Çin’e geri göndermesini” istedi.
Belgelerin kendileri resmi olarak sınıflandırılmış olarak işaretlenmedi, ancak Çin hükümeti Türk yetkililere davayı gizli tutmalarını talep etti. Çin, ” bu davanın detayları sınıflandırılmasını ve yerel yasalara uygun olarak gizli kalmasını Türk Makamlarından istiyoruz .” ifadesini de kullanıyor.

Washington DC’deki Çin Büyükelçiliği Axios’un bu belge konusundaki yorum talebine yanıt vermedi.

Bağlam: Binlerce Uygur, son on yıl içinde kötüleşen baskı karşısında Çin’den ayrıldıktan sonra Çin hükümeti Uygurları geri dönmeye zorlamak için sessiz bir küresel kampanya başlattı .

Mısır ve Tayland dahil bazı ülkeler yüzlerce Uygur’u Çin’e geri gönderdi. Geri dönenler genellikle kayboldu. Bazılarının ise, öldüğü bildirildi .
ABD merkezli bir İnsan Hakları odaklı bir örgüt olan Uygur İnsan Hakları Projesi’nde bir program memuru olan Elise Anderson, “Çin’in Uygurları kontrol ve gözetim altına alması için aldığı ve alacağı önlemler çok çarpıcı” dedi.
Az sayıda Uygur’un katıldığı İslam Devleti’nin(DAİŞ) yükselişinden sonra Çin hükümeti, Uygurların dini ve kültürel faaliyetlerini giderek tehlikeli bir aşırılık olarak tanımladı ve hedef olarak belirledi. Aşırılıkların ne olduğuna dair uzun maddeler içeren Bir resmi liste ” yayınladı. Dini aşırılık olarak belirtilen fiillerin başında Uygur gençlerinin sakal bırakmaları ve uzun kıyafetler giymeleri ve Ramazan’da restoranlar kapatmasi gelmektedir
İnsan Hakları İzleme Örgütü Türkiye direktörü Emma Sinclair-Webb, Axios ile yaptığı röportajina şöyle devam etti: “Çin Türkiye’ye baskı yapıyor. Ancak, Türkiye Çin’in bu baskı çemberlerinden atlamak zorundadır.” diyor.

2017 yılına kadar Türk hükümeti Çin’den kaçan ve kendilerine sığınmak isteyen Uygurları açıkça memnuniyetle karşılıyordu.Türk halkı de bu sığınmacı Uygurlara şafkat gösteriyordu.Ayrıca, birçok Türk halkı kendisinde Uygurlarla dayanışma duygusu hissediyordu.

Ancak, 2017 yılından sonra Çin ile Türkiye arasındaki ısınan ve gelişen ilişkiler bu iyi karşılamaların sonlanması ve zayıflaması sonucunu getirdi. Ankara’nın şimdi Uygurların terörizmle ilişkisi olduğu iddia ve suçlaması ileri sürerek Uygur mültecilerine karşı kardeşçe ve dostça desteğini geri çektiğini öne sürülen iddialar arasında.

Washington DC’deki Türkiye Büyükelçiliği bu konudaki açıklama veya yorum talebimize cevap vermedi.

Türkiye, Çin ile 2017 yılında suçluların karşılıklı iadesini öngören bir anlaşma imzaladı. Ancak Türk Parlamentosu’na onaylanması için böyle bir anlaşmanın henüz gelmediği bildiriliyor. Çin ile imzalanan bu anlaşma metni eğer TBMM’nce Tasarı kabul edildiği takdirde, Türkiye Çin hükümeti’nin bu ülkede yaşayan bazı Uygurların iade taleplerine uymaya, bazı istisnalar dışında kabul edebileceği iddia ediliyor.

Kaynak : https://www.axios.com/documents-chinas-secret-extradition-request-uighur-turkey-6d5ba886-c