İŞGALCI ÇİN’DEN KARIZ İTİRAFI : UYGURLARIN TARİHİ MİRASI TURFAN KARIZLARI YOK OLUYOR

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi(UYHAM)
İlk yerleşik hayata geçen ve keşif ve buluşları,  kültür ve medeniyet mirasları ile Türk-İslam dünyasına ve İnsanlık alemine  silinmez  izler bırakan  ve katkılar sağlayan Uygur Türklerinin harika bir icadi olan, Doğu Türkistan’ın Turfan çukurluğundaki Uygur Karizlarının yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bulunduğu açıklandı.
Özgür Asya radyosunun ÇKP.nın resmi XİNJİANG gazetesine dayanarak verdiği bir haberde Mart ayının başlarında sona eren sözde Çin Parlamentosu; “Çin Halk Kurultayı” toplantısında konuşan sözde Turfan Mililetvekili Rıdvangül Kemal Turfan Karizlarının aşırı  göçmen yerleşimi, çevre kirlenmesi ve olağandışı su kullanımı ve yeraltı madenleri için aşırı sondajlar nedeniyle kuruma tehlikesine  dikkat çekti ve  şöyle konuştu “ Turfan karizları bu şekilde kullanılmaya devam ederse birkaç yıl sonra tamamen yok olacak ve ve Turfan karizlarının var olduğunu tarih kitaplarından ancak, okuyabileceğiz.  Uygur insanlarının eli ve emeği ile yapılan binlerce yıllık bu maddi kültür mirası ve  harikasının tamamen yok olması başta Turfan –Kumul havzası olmak üzere Ülkemiz ve insanlık için telafisi imkansız  ve af  edilemez bir kayıp olacaktır. Bölge halkının yaşam  damarı olan ve binlerce yıldan beri bölge insanına katma değer sağlayan bu  su  sistemi büyük bir tehdit altındadır. Turfan karizlarının korunması ve gelecek nesillerimize sağlam ve çalışır durumda miras bırakılması bizler için  tarihi bir sorumluluk  ve vaz geçilmez bir görevdir.” Şeklinde konuştu.

Bu açıkılama,ilk kez işgalcı Çin yönetimii’nin en üst yasama Meclisi olduğu iddia edilen sözde “Çin halk Kurultayı’nda yine Uygur asıllı sözde bir Uygur Hanım Milletvekili Ridvangül Kemal tarafıından gündeme getirilmesi Çin’in karızlar hakkında ilk itirafı olarak değerlendiriliyor.

Uzmanlar ile Bölge’den gelen Uygur Türklerinin ifadelerine göre ,işgalcı Çin, son yıllarda  aşırı bir hırs ve aç gözlülükle bölge’de ard arda petrol ve doğal gaz sondaj kuyuları  açmaktadır. Çevre şartları ve bölge’de yaşayan insanların sağlığı  hiç düşünülmeden yapılan  bu  aşırı ve şiddetli bir şekilde, birkaç bin metre derinliklerde  petrol ve doğal gaz sondajlar sonucunda toprağın  doğal katmanlarında çökmeler ve deformeler meydana gelmiştir.Yer altı su kaynaklarının daha derinlere doğru akması ve yer altı su kanallarının bu şiddetli ve derin sondajlar sonucunda kapanması ile sonuçlanmıştır. Ayrıca bölge’ye özellikle Turfan-Kumul Oymanlığının doğusundaki tabiat harikası olan tarihi Rahatbağ doğal Parkı bölgesine merkezi Çin’den getirilip kurulan  demode Fabrikalar  ve bu fabrikalar için gerekli elektrik enerjisi için bölge’den çıkarılan düşük kaliteli kömürün yakılarak elektrik üretilmesi,bölgeyi çevre olarak tahrip etmesinin yanında,  toplu solunum yolu hastalıklarını de  beraberinde getirmiş ve  toplu ölümlerin artmasına yol açmıştır. Bu fabrikalarda çalıştırmak için Çin’den getirilen etnik Çinli göçmenler de çevrenin aşırı yerleşme  nedeniyle doğal dengeyi de  bozmuştur. Bu suretle Rahatbağ Doğal parkı Çinli işgalcıların  eli ile Cehennembağ veya Ölümbağ’a dönüştürülmüştür.
Ayrıca,Bölge’ye çok aşırı bir şekilde etnik Çinli göçmen yerleştirilmesi de zaten kısıtlı olan su kaynaklarınının tahribine ve tükenemesine   yol açmıştır. Aşırı su kullanımı,bölgenin hassas olan insan ve tabiat dengelerini bozmşutur.  Bölge’ye tamamen yabancı bu  istilacı etnik Çinli göçmenlerin kaynakları insafsızca ve hoyratça talan taraç etmeleri ve  aşırı kirletmeleri sonucunda yer altı kariz sistemi tahrip tehlikesi ile karşı karşıya  bulunmaktadır.

Turfan Karizları Hakkında Bilgi :
Turfan Kumul vadisi olarak adlandırılan bu bölge Doğu Türkistan’ın Çin sınırına yakın doğu bölgesinde yer alır. Bu vadi, doğu batı isitikametinde uzanan yaklaşık 600 km.uzunluğunda bir vadi’dir. Güney tarafı  ise, ünlü Teklemakan çölü ile sınırdır. Bu havza 2 bin 500 yıl öncesinde Uygur Türklerinin atalarının harika bir mühendislik örneği olarak icat ettiği ve toplam 5 bin km. uzunluğunda olan bir modern içme ve sulama sistemi ile bölge’ye hayat vermektedir.
Dünyanın ikinci en çukur bölgesi olan (-156 mt.) Turfan Oymanlığının kuzeyindeki yüksek Tanri dağlarının zirvesinden eriyip  yer altına inen taban sularının fizik kanunları kullanılarak yapılan bir komple bir sulama şebekesi ile, + 40-50oC.sıcaklığına ulaşan çöl sıcaklarında suların buharlaşmasını önlemektedir. Yer altında sızan suların kanallarla birleştirilerek uygun ortamda yer üstüne çıkarılarak akması temin edilmekte ve  bu kariz suları, içme  suyu olarak ve tarımda  kullanılmaktadır.

Kariz Suları Turfan-Kumul Oymanlığı için hayatı bir  Öneme  sahiptir.

Turfan karizları BM.UNESCO Teşkilatı tarafından geçtiğimiz yıllarda “İnsanlığın Ortak Maddi Mirası” olarak tescil ve kabul edilmiştir.
Ülkemizin  önde gelen su sistemleri araştırmacısı ve Çevre dostu ve gönüllüsü, Su Müh. Sayın Dursun Özden birkaç kez Turfa bölgesine giderek kariz sistemi üzerinde araştırmalar yapmıştır. Araştırma sonuçlarını “Turfan karizları” adı ile kitaplaştırmış ve aynı isimle belgesel film haline getirmiştir. Bu filmi,Sosyal platform ; Yutube’den “Turfan karizları “ adı  ile bulmak ve  izlemek mümkündür.