24 Kasım 2014

UYGUR TÜRKLERİNE ETNİK ŞİDDETİN KRONOLOJİSİ

Çin’in batısında yer alan ve Uygur Türklerinin ana yurdu olan Sincan Özerk Bölgesi, onlarca yıldır sorunlarla boğuşuyor. Al Jazeera, Uygurların maruz kaldığı etnik şiddet ve ağır baskıları başlıklar hâlinde derledi.

image (8)

Etnik şiddetin kronolojisi

26 Haziran 2009, Shaoguan(Çin’in Sanayi Merkezi)

Devlete ait medya organlarının haberine göre, bir oyuncak fabrikasında çalışan Han etnik unsuruna mensup iki kadına cinsel saldırı iddiaları üzerine çıkan kavgada 2 Uygur Türkü işçi öldü, 60 ila 140 kişi de yaralandı. Çıkan haberlerde polisin daha sonra tecavüz iddialarının doğru olmadığını tespit ederek, bu iddiaları yayan kişiyi yakaladığı da belirtildi. Söz konusu şiddet olaylarına tanık olan Uygur Türkleri, ölü sayısının çok daha fazla olduğunu söylediler.

5 Temmuz 2009, Urumçi

Çin yönetiminin açıklamasına göre, Uygur Türkleri ile çıkan çatışmalarda çoğunluğu Han Çinlisi en az 197 kişi öldü, 1.700′ den fazla kişi de yaralandı. Azınlık hakları savunucuları, hükümet güçlerinin, Haziran 2009’da Shaoguan’daki bir fabrikada meydana gelen şiddet olaylarını barışçıl bir şekilde protesto eden yüzlerce Uygur Türkünü öldürdüğünü söyledi. Olaydan sonra 1.000’den fazla erkek gözaltına alınırken, İnsan Hakları İzleme Örgütü, gözaltına alınanların onlarcasının hâlen kayıp olduğunu belirtti.

Ağustos-Eylül 2009, Urumçi

Çin yönetimi ve Urumçi’de yaşayan Han Çinlileri, 500’ü aşkın kişinin şırınga, çengelli iğne ve başka keskin cisimlerle işkence gördüğünü söyleyerek bu olaydan ayrılıkçı Uygur Türklerini sorumlu tuttu. Oysa yerel yetkililer, sadece 170 civarında kişide yara izi tespit edildiğini açıkladı. Olaylarla ilgili olarak en ağırı 15 yıl olmak üzere 3 Uygur Türkü hapis cezasına çarptırıldı.

18 Temmuz 2011, Hoten

Devlete ait medya organlarının haberine göre, el bombası ve başka patlayıcılarla bir polis karakoluna düzenlenen saldırıda 18 kişi öldü. Uygur Türkü hak savunucuları, polisin silahsız göstericilere ateş açtığını söylediler.

29 Haziran 2012, Hoten

Hoten’dan hareketle Urumçi’ye gitmekte olan bir uçağın yolcuları ve mürettebatı, kalkıştan kısa bir süre sonra 6 Uygur Türkü erkeği etkisiz hale getirdi. Devlete ait medya organlarında, bu kişilerin uçağı kaçırmaya kalkıştıkları ifade edildi. Uygur Türklerinin 2’si, uçakta çıkan arbedede yaralanarak hayatını kaybederken, Uygur Türkü hak savunucuları, bunun bir uçak kaçırma girişimi değil, koltuk yüzünden çıkan bir kavga olduğunu söyledi. Olaydan sağ kurtulan 4 Uygur Türkünden 3’ü idama mahkûm edilirken, biri de ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

22 Nisan 2013 – Maralbaşı(Kaşgar)

Çin devlet medyası, çıkan çatışmalarda, 15’i polis, 21 kişinin öldüğünü duyurdu. Saldırının, polisin bazı evlerde arama yaptığı sırada gerçekleştiği öne sürüldü. Fakat Uygur Amerikan Derneği’ne göre, bilgi eksikliği yüzünden olay hakkındaki ayrıntıları doğrulamak zordu. Olayla ilgili olarak 2 Uygur Türkü idama mahkûm edildi.

26 Haziran 2013 – Turfan

Çin devlet medyasının haberine göre, çıkan çatışmalarda 15’i polis 21 kişi hayatını kaybetti. Olayın, polisin bazı evlerde arama yaptığı esnada çıktığı iddia edildi. Ancak Uygur Amerikan Derneği, elde yeterince bilgi olmaması nedeniyle olayın ayrıntılarını doğrulamanın zor olduğunu ifade etti. Olayla ilgili olarak iki kişi idam cezasına çarptırıldı.

28 Ekim 2013- Pekin

Pekin’in Tiananmen Meydanı’nda bir aracın kalabalığın içine dalarak alev alması sonucu 5 kişi öldü, 40 kişi de yaralandı. Polis, araç içinde bulunan aynı aileden Sincanlı 3 kişi ile meydandaki 2 kişinin öldüğünü açıkladı. Devlete ait medya organlarının haberine göre, araç içinde gaz tenekeleri, palalar ve üzerinde dini sloganlar yazan afişler bulundu. Urumqi

15 Aralık 2013 – Yenişehir / Kaşgar

Polis ile Uygur Türklerinin çatışması sonucu en az 16 kişi öldü. Yerel medya kaynaklarına göre, ölenlerden 2’si polis memuru, diğerleri ise Uygur Türkü protestoculardı. Uygur Türkü eylemciler, olayın, düğün hazırlığı yapmakta olan bir ailenin evine polis tarafından baskın yapılması üzerine çıktığını söyledi.

11 Şubat 2014 – Üçturfan(Aksu)

Devlete ait medya organlarının haberine göre, devriye gezen polislere gaz tüplerinden yapılmış bombalarla saldıran en az 11 kişi öldü. Saldırganlardan 8’i vurularak öldürülürken, 3’ü patlamalar esnasında hayatını kaybetti. Dünya Uygur Kongresi, olayın sorumlusunun “baskıcı hükümet politikaları” olduğunu ifade etti.

1 Mart 2014 – Kunming/Yunnen Eyaleti

Çin devlet medyasının haberine göre, Kunming’de bir tren istasyonundaki yolculara düzenlenen saldırıda 31 kişi öldü, 141 kişi de yaraladı. Polis, ayrılıkçı Uygur Türkü gruplara mensup olduğunu öne sürdüğü saldırganlardan 4’ünü vurarak öldürdü. Olayı gerçekleştirenler arasında yer almakla suçlanan 3 kişi idama mahkum edilirken bir kadın ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

30 Nisan 2014 – Urumçi

Çin devlet medyasının haberine göre, Sincan’ın başkenti Urumçi’de bir tren istasyonuna atılan bomba sonucu 3 kişi öldü, 79 kişi yaralandı. Çin güvenlik birimleri tarafından yapılan açıklamada, saldırının sorumlusunun 2 “aşırı dinci” olduğunu öne sürdü. Uygur Türkü hak savunucuları, Çin’in bu açıklamalarına itiraz ettiler.

22 Mayıs 2014 – Urumçi

Devlete ait medya organlarının haberine göre, Sincan’ın başkenti Urumçi’de, iki aracın bir pazar yerine girmesi sonucu en az 31 kişi öldü. Saldırganların araçlardan patlayıcılar attığı olayda, çoğunluğunu yaşlı pazarcıların oluşturduğu 90’dan fazla kişi de yaralandı. Urumqi (AP Photo)

28 Temmuz 2014 – İlişku / Yarkent

Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki çatışmalarda yaklaşık 100 kişi öldü. Çin devlet medyasının haberine göre, çatışma, 2009 Temmuz ayında yaklaşık 200 kişinin ölümüyle sonuçlanan olaylardan bu yana yaşanan en yüksek ölümlü şiddet olayı. Sincan resmi haber ajansına göre, polis karakolu ve resmi daireleri hedef alan saldırıda 37 Han Çinlisi ile 59 Uygur Türkü hayatını kaybetti. Fakat ABD merkezli Uygur Amerikan Derneği, polisin protestocu gruba ateş açtığını öne sürdü.

31 Temmuz 2014 – Kaşgar

Çin’in en büyük Camisi’nin (Kaşgar Eyidgah Cami) imamı Cuma Tahir bıçaklanarak öldürüldü. Sincan resmi medyasının haberine göre, olay, imamı tanıyan ve düzenledikleri saldırılar nedeniyle kendilerini eleştirmesine kızan Uygur Türkleri tarafından gerçekleştirildi. Kashgar (Reuters Tv/Reuters)

22 Eylül 2014 – Bügür/ Korla

Bügürİlçesi (Luntay’da) ve çevre köylerde meydana gelen patlamalarda 2 kişi öldü, çok sayıda kişi de yaralandı. Saldırı, Temmuz 2014’te yaşanan, yaklaşık 100 kişinin öldüğü şiddet olaylarında sorumluluğu bulunan 17 bölge yetkilisi ve polisin cezalandırılması ile aynı dönemde meydana geldi.

23 Eylül 2014 – Urumçi

Bügür de ve çevre köylerde meydana gelen patlamalarda 2 kişi öldü, çok sayıda kişi de yaralandı. Saldırı, Temmuz 2014’te yaşanan, yaklaşık 100 kişinin öldüğü şiddet olaylarında sorumluluğu bulunan 17 bölge yetkilisi ve polisin cezalandırılması ile aynı dönemde meydana geldi.

Dini kısıtlamalar

Çin yönetimi, “aşırıcılığı önlemek” ve Han Çinlilerine entegre etmek için Uygur Türklerinin din ve kültürlerini ifade etme biçimlerine kısıtlamalar getirdi.

Bu kısıtlamalar hakkında daha fazla bilgi için imlecinizi resimlerin üzerinde dolaştırın.

Sakal

Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Karamay şehrinde, Ağustos 2014’te yapılan spor müsabakaları sırasında, sakallı erkeklerin ve başörtülü kadınların halk otobüslerine binmeleri yasaklandı.

Başörtüsü

Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde, Uygur kadınların hastane, banka ve okullar ile kontrol noktalarında saçlarını ve yüzlerini örtmeleri yasak. Çarşaflı ve peçeli kadınlar, polislerce durdurulup eğitim videoları izlemek zorunda bırakılıyor.”Güzellik Projesi” adı altında bir program başlatan bölge idaresi, kadınları yüz ve saçlarını kapatmamaya çağırıyor. Kaşgar’daki büyük reklam panolarında, “Bırakın saçlarınız omuzlarınıza dökülsün, güzel yüzünüz ortaya çıksın. Eski ve modası geçmiş alışkanlıkları bir kenara bırakın.” gibi mesajlar göze çarpıyor.

Dil

Bazı Uygur Türkleri, Sincan’daki okullarda artık esas olarak Mandarin Çincesi okutulduğundan ve anadillerini ancak yabancı dil derslerinde kullanabildiklerinden yakınıyor.

Kuran eğitimi

Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Kur’an-ı Kerim dersi, sadece idareye bağlı belirli okullarda verilebiliyor; özel dini eğitimin, öğrencinin anne-babasından bile verilmesi yasak.

Camiler

Uygur Türkü memurların, kadınların ve 18 yaşından küçüklerin camilere gitmeleri yasak.

Ramazan

Daha önceki yıllarda olduğu gibi 2014 yılında da kamu çalışanları ve öğrencilerin, Ramazan ayında oruç tutmaları yasaklandı. Los Angeles Times’ın haberine göre, Kaşgar’daki üniversite öğrencilerinin gün içinde yemek yiyip su içmeleri şart koşuldu.