RUS UZMAN SHLODYAKOVA : MERKEZİ ASYA, ÇİN’DEN KENDİLERİNİ KORUYABİLECEKLER Mİ ?

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi(UYHAM)
Rusya Federasyonu ile Türkistan Cumhuriyetlerinin uzmanları,Çin’in ortaya attığı “ Bir Yol-Bir Kuşak” ve “Yeni İpek Yolu “ adını verdiği projelerinin gerçekleştirilmesi ve sonrasında meydana gelebilecek değişimlere dikkat çekerek “ Merkezi Asya Ülkeleri Çin’in Uydusu Olmaktan Kendilerini nasıl koruyacakları” teması üzerinde kafa yordukları ve bu konudaki ileri’de Çin tarafından bölge ülkelerini kıskaç,ekonomik bağımlılık ve daha sonra siyasi olarak bu ülkenin uydusu haline gelebilecekleri uyarısında   bulundukları açıklandı.
Özgür Asya radyosunun Kazakistan’ın Sputnik Haber sitesinde 16 Ocak 2017’de yayınlanan Rusya,Kazakistan ve Kırgizistanlı uzmanların ortaklaşa hazırladığı “ Yeni İpek yolu : Bütün Yollar Pekin’e Çıkar.” Başlığı ile yayınladığı haber-analizine dayanarak  bir haber analiz yayınlandı. Bu makaleyi  (haber-Analizi) hazırlayan uzmanların ,bu projelerin gerçekleşmesi sonucu ortaya çıkacak yeni sosyal,ekonomik ve siyasal ortamın bölge ülkeleri için büyük tehlike oluşturacağına dikkat çekerek bölge ülkelerini uyardığı ve bu ülkelerin kendilerini Çin’in uydusu olmaktan koruyabilecekleri ihtimalının zor olduğuna  dikkat  çektiği  görülüyor.
Geçtiğimiz yılın son aylarında geleneksel olarak Moskova merkezli Rusya Halk Egemenliği ve Devlet Hizmetleri Akademisi tarafından ünlü Rus ekonomi bilgini İgor Gaydar anısına her yıl düzenlenen bir bilimsel toplantı’ya katılan ve bildiriler sunan Rusya,Kazakistan,Kirgizistan Tacikistan ve Belurus ülkelerinin oluşturduğu Avrasya Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’na üye devletlerden gelen uzmanların katıldığı  bir semepozyum  düzenlendi. Bu sempozyum’da sunulan bir birlerinden dikkat çekici bildiriler hakkında özellikle Kazakistan ve Kırgizistan komu oyunda tartışmaların halen sürdüğü belirtildi. Tartışmalarda Avrasya Ekonomik Örgütü üyesi ülkeler ile Çin’in yeni ipek yolu ve yeni bir yol ve yeni bir kuşak projesinin merkezi Asya ülkelerinin iktisadi hayatındaki rolü ve etkileri konusunda uzmanların görüş ve yorumlarının çok dikkat çekici bir şekilde sürdüğü  ifade ediliyor.

Kırgizistan Eski Başbakanı Oturbayev : Rusya ve Çin  ilişkileride Çok bilinçli ve Dikkat Edilmeli 
Sempozyuma bir bildiri ile katılan Kırgizistan’ın eski Başbakanı Jumart Oturbayev,  İpek yolu ekonomik kuşağının Merkezi Asya ülkelerinin ekonomik zorluklarının aşılması noktasında şimdilik çok büyük yararlar sağlayacağını,ancak ileride bu projelerden bu ülkelerin de pay olması bağlamında bir çok önemli sorunların halledilmesi gerektiğini belirterek,”Merkezi Asya’dan da geçecek olan bu projelerin ekonomik kalkınma ve gelişmeler için gerekli olduğunu anlamak zor değildir. Ancak, bu projenin ana sponsoru ve bizim karşı ortağımız Çin’dir. Bu projenin karşı taraf ortağı  Merkezi Asya’nın  5 ülkesi  ile Çin arasındakı görüşmelere başlanmış buluyor.Ancak,bu görüşmelerde geleneksel yöntemlerden bahsetmenin bir önemi  artık,  kalmamıştır.Günümüzde devlet garantılı  kredilerin fazla  önemi  kalmamıştır. Bu ganantiler bazen  ülkeler arasında sorunlar yaratmakta ve ilişkileri de etkilemektedir. Bu durumda merkezi Asya ülkeleri kendi aralarında birleşerek çalışmanın yeni yollarını bulmaları çok önemli hale gelmiştir. Aslında bizim ekonomik hayatımız ve tüketim ihtiyaçlarımızın karşılanması için imkanlarımız çok azdır. Çin için Merkezi Asya çok önemlidir ve büyük fırsatları barındırmaktadır. Ama,bütün bunların da kendine göre şartları vardır.Merkezi Asya devletleri iki büyük ve dev komşusu; Rusya ve Çini ile ilişkilerini düzenlerlerken,çok bilinçli olmalı ve çok de dikkat etmeleri  gerekir.”
Rus Uzman Mariya Shlodyakova : Merkezi Asya Ülkeleri Kendilerini Çin’in Uydusu olmaktan Koruyabilecekler mi ?
Söz konusu ortak makale-Analizin yazarlarından Rus ekonomik Uzmanı Mariya Shlodyakova, Çin’in bu projeleri imzalarken mutlaka kendi şartlarını kabul için karşı tarafı zorlayacağının kesin olduğunu belirterek şunları yazıyor ; “ Çin bu ve diğer kendisine ait projelere ait anlaşmaların imza aşamasında mutlaka kendi şartlarını mutlaka karşı tarafa dayatacak ve kesinlikle bu şartları kabul ettirecektir. Ayrıca Proje uygulayıcılarının Çinli uzmanlar ile Çinli işçilerden olmasını talep edecektir. Çin,bu proje için verdiği kredilerin de tam zamanında ödenmesi için katı kurallarını yine tekrarlayacaktır. Bu nedenlerle Merkezi Asya Ülkeleri için bu proje ve sonrasında Çin’in etki ve himayesi altına girme tehlikesi bulunmaktadır. Bu ülkeler bu proje sonunda Çin’e uydu olmaktan kendilerini koruyabilecekler mi ? Bunu şimdiden düşünmeleri gerekir.”
Kazakistan Maliye Merkezi Başkanı Kelimbetov : Çin’in bu projeleri,Bizim Gelecekte Çin İle Muhtemel İlişkilerimizin Sonucu ile yakından İlgilidir.
Kazakistan’ın “Astane Uluslar arası Maliye Merkezi”’nın Başkanı Kayrat Kilimbetv Kazakistan’ın devlet olarak kendi hesabına bazı projeleri kendi başına gerçekleştirmeye başladığın belirterek şunları ifade ediyor , “Çin’in bu projeleri,Bizim Gelecekte Çin İle Muhtemel İlişkilerimizin Sonucu ile yakından İlgilidir. Çin’in bahse konu bu iki projesinın birleştirilmesi için bazı şartlar yerine getirilmiştir. Biz kendi ulusal sermayemiz ile çok büyük işler başarmış bulunuyoruz. Bizim  gerçekleştirdiğimiz projeler şunlardır ;
1. Çin ve Kırgizistan’dan geçen demiryolu ağlarının inşaası,birleştirilerek ertegre edilmesi
2. Binlerce Km. uzunluğunda yeni demir yolu hatlarının  yeniden yapılması
3. Hazar denizi kıyısındaki Aktav limanının genişletilerek moderenize edilmesi ve diğerleri
Çin’in bu projeler için vermeyi taahhüt ettiği sermayeler Kazakistan’a ve diğer Merkezi Asya Ülkelerine suratle akmaktadır.Bunu hepimiz yakından görmekteyiz.Ancak,bu projelerini geleceği Çin ile bundan sonraki ilişkilerin nasıl yürütüleceğine ve seyrine bağlı bulunmaktadır.

Kazakistan Stratejik Araştırma Merkezi Başkanı : Merkezi Asya’ya Çin’in Yatırımları sürüyor
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Sarayı Akorda’ya bağlı ve Cumhurbaşkanı Nazarbayev için teknik ve danışma hizmetleri sunan Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Direktörü Yırlan Karın, Çin’in bu yıl içerisinde de Merkezi Asya ülkelerinde bu projeler için yatırımlarını son hızla devam ettireceğini  ifade ederek ; “ 2017’de genellikle Kazakistan – Çin  arasında ortak projelerinden toplam 12 proje ele alınacaktır. Kırgizistan Kuzey-güney yolu ile Bişkek Termik elektrik Santralının modernize edilmesi  ve kapasitesinin arttırılması projeleri gerçekleştirilecektir. Ayrıca Türkmenistan ,Özbekistan,Tacikistan, Kırgizistan ve Çin’in Doğu Türkistan bölgesinden geçecek “ Merkezi Asya Doğal gaz iletim ve Taşıma Hattı” nın 4. aşamasının inşasına başlanacaktır.

Turan Ün.Öğretim Üysi : Dr.Haciyeva : Bu projeler Kazakistan ile Doğu Türkistan ilişkilerini de güçlendirecektir.
Kazakistan’ın Turan Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Dr.Gulcihan Hayciyeva,Çin’in ortaya attığı bu projelerin gerçekleştirilmesi halinde Avraysa Ekonomik Birliği ülkeleri ve bu cümleden Kazakıstan’in mal ve hizmet üretimi ile tarım,ulaşım, ve diğer sektörlerde ve sosyal sorunların halledilmesi noktasında büyük yararlar sağlayacağını belirterek şunları ifade ediyor , ” Ekonomik projelerin  bir bir gerçekeleşemesi ile  Merkezi Asya  ülkeleri arasındaki ekonomi başta her   sahadaki  çeşitli  ilişkilerin gelişmesine de faydalar sağlayacak ve özellikle Kazakistan’ın güçlenip gelişmesine katkılarda bulunacaktır.  En önemli husus ise , Çin’in idaresindeki Uygur bölgesi yanı Doğu Türkistan ile Kazakistan arasındaki iktisadi,ticari ve kültürel ilişkiler bu ilişkilerin güçlenmesine paralel  olarak daha sıkı ve güçlü hale gelecektir.
Siyasetbilimci Cumalı : Rusya ve Çin tarihten beri birbirlerine Rakip İki Ülke
Kazakistanlı Siyaset bilimci ve tarih uzmanı Dr.Resul Vumalı,tarihten beri bir birleri ile rekabet eden Rusya ve Çin daha yakın tarihlere kadar bir birleri ile savaşan büyük devletler olduğunu belirterek şunları ifade ediyor ; “ Tarihten beri bir birleri ile  rekabet içinde bulunan bu iki ülke,günümüzde Çin’in ortaya attığı ekonomik projeler ile ilişkilerini canlandırarak geliştirmeye çalışıyorlar. Rusya ve Çin,hem bölgesel hem de küresel  çapta,  baştan beri rekabet içinde olan ülkelerdir. Şimdi ise,aralarında güven ortamı yaratılmıştır. Bu karşılıklı barış ve güven ortamına her iki ülke de muhtaç durumdadır. Özellikle ekonomik olarak işbirliği ve dayanışma her ülke için gerekli olduğu gibi Rusya ve Çin için de gerekli ve elzemdir. Bu nedenle özellikle Çin,günümüzde kendisini barış yanlısı ve geleceği parlak bir ülke olarak uluslara arası topluma lanse etmeye ve onları inandırmaya çalışmaktadır.Çin.Merkezi Asya ülkelerindeki ekonomik hükümranlığının güçlenmesine paralel olarak daha sonra siyasi baskısını güçlendirmeye çalışacaktır. Çin’in bu siyası baskılarının etkisini ileride dah da güçlü olarak görülecektir .
Rus ve Türkistan Cumhuriyetleri Uzmanlarının görüşlerinden de anlaşılacağı üzere ; Merkezi Asya Ülkeleri Çin’in bölgedeki etkisinin güçlenmesinden ve kendilerini baskı altına almalarından son derece endişeli olduğu görülmektedir.Ayrıca,Çin’in tarih ve ezeli rakibi Rusya’nın Çin’in Merkezi Asaya bölgesindeki muhtemel hegomonyasından ve daha sonra bu toprakları de Doğu Türkistan gibi işgal ve istila etmesinden son derece endişeli olduklarını kolayca görebilmek ve anlamak mümkündür.