Taslağın  içeriği ve  bu konudaki resmi açıklama  20 Temmuz’da Kazakistan’da yayın yapan “Inbusinesis” haber  sitesinde  yer aldı.  Habere göre   Kazakistan yönetiminin 21.yüz yılda Orta Asya bölgesinin gelişmesi ve kalkınmasını sağlamak amacı ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri;  Kırgizistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan Cumhuriyetleri Arasında  ” Dostluk, Barış içinde  İyi  Komşuluk ve İşbirliği Antlaşması” adlı yeni bir belgenin  hazırladığı bilgisi yer alıyor.

Özgür Asya(rfa.org/Uyghur) radyosunun Kazakistan merkezli İnbusinesis adlı haber sitesinde    ” Orta Asya Devletleri Yeni Bir  İşbirliği Teşkilatı Kurmak İçin görüşüyor ve    Eyleme Geçiyorlar” başlığı ile yayınlanan haber analizine dayanarak verdiği haberde   bu yeni girişime ait  bir çok özellikler ve yeniliklere vurgu yapılıyor ve  belgede yer alan hususlar şu başlıklar halinde özetleniyor ;

1.  Orta Asya Cumhuriyetlerinin yer aldığı  Merkezi Asya bölgesinde daha önce tarafsız  olduğunu ilan ederek  bu konudaki hiç bir bir oluşumun içinde yer almayan  Türkmenistan  ilk kez bu Teşkilatın içinde yer alıyor.
2. Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın üye olduğu örgütlere katılmamış olan Özbekistan  de bu örgüte üye olmayı kabul etmiştir.
3. Kazakistan  tarafından hazırlanan ve diğer  bölge ülkelerinin görüşlerine sunulan bu belge  ilk kez Merkezi Asya ülkeleri arasında  ekonomik ve kültürel konular başta olmak üzere her sahada işbirliği ve dayanışmasını sağlamayı  içeriyor.
4.  Belgenin bir diğer ve önemli amacı ise, Orta Asya Cumhuriyetleri  başta bölgede  tam  güvenliği sağlamaktır
5. Orta Asya Cumhuriyetleri arasındaki toprak ve su anlaşmazlıklarında   silahlı çatışmaların önlenmesi  için gerekli mekanizmaların kurulması  amaçlanıyor.
6. Günümüzün  mevcut karmaşık jeopolitik  ortamda ve özellikle Rusya’nın Ukrayna kriziyle gergin olduğu bir dönemde, Orta Asya Cumhuriyetleri arasında işbirliği ve dayanışmanın sağlanması hedefleniyor.

E. Tank Yarbay Hocamberdi :  Bu girişimi 20 yıl Önce  Kurucu Lider Nazarbayev  Gündeme Getirmişti

Özgür Asya radyosunun Kazakistan’ın Orta Asya Cumhuriyetlerini birleştirme fikrini önermesine nelerin  sebep olduğu  ve bu yeni girişime Rusya ve Çin’in tavrı   ve  Rusya ileride Ukrayna’ya olduğu gibi Orta Asya’ya da saldırabilir mi ? sorularını cevaplandıran  Sabık Sovyet Kızıl Ordusundan emekli E.Tank Yarbay ve Uygur Siyaset Bilimci  Kahraman Hocamberdi (Alma-Ata’da yaşıyor)  şöyle değerlendirdi :

” Buna benzer bir girişimi 20  yıl önce Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur  Sultan Nazarbayev  ilk kez gündeme getirdi. Ama  bu öneri cevapsız kalmıştı.  Bu yeni  teklif   elbette iyi bir gelişme. Ancak bu  önerilerin kabulü  ile  oluşabilecek  bir  yeni oluşumun,  Orta Asya Cumhuriyetleri arasında  daha büyük bir birliği sağlayabileceğini tahmin edemiyorum.

Bana göre, bu yeni girişimin ortaya atılmasının maz. İki olay bunun ön plana çıkmasına neden oldu. Birincisi, Corona virüsünün Orta Asya ülkeleri de dahil olmak üzere tüm dünyaya getirdiği çok ciddi durum. İkincisi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali. Orta Asya bütün bir bölgedir. Orada, su kaynaklarının kullanımı konusu çok önemlidir. “Burada çatışmalar var.”

Kahriman Ghojamberdi, Kırgızistan ile Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan arasındaki sınır, toprak ve su sorunlarının Sovyetler Birliği’nden bu yana çözülmediğini vurguladı. Orta Asya cumhuriyetlerinin birleşmesinden şüphe duyduğunu, çünkü her birinin otuz yıldır kendi çıkarlarını ön planda tuttuğunu söyledi.

Hero Gojamberdi şunları ekledi: “Artık Rusya’nın Orta Asya üzerindeki ekonomik etkisi bile ortadan kalkabilir. Bunun yerine, Çin’in ekonomik etkisi artıyor. Rusya’nın siyasi ve askeri etkisi Çin’den daha büyük. Ancak bundan sonra Rusya başka hiçbir yeri işgal edemeyecek.”

Victoria Panfilova’nın “bağımsız bir gazete” olan Rus “Nezavysamaya Gazeta” tarafından yayınlanan “Orta Asya ülkeleri birbirlerine saldırmama konusunda anlaştılar” başlıklı makalesine göre, bazı yetkililer bu ülkelerin birleşmesini umuyor, ancak tüm uzmanlar inanmıyor herhangi bir sonuç olacağını.. Bunun nedeni dış etkenlerden değil, iç, özellikle sınır çatışmaları, birbirine güvensizlik ve Rusya ile ABD ve müttefiklerinin tutumlarından kaynaklanmaktadır.

Şimdi Kırgız haber ajansı “24”te yayınlanan “Daria Podolskaya’nın 4. girişimi. “Orta Asya ülkeleri yeniden birleşmek istiyor” makalesi, Orta Asya’daki yeniden birleşme fikrinin Rusya’nın Ukrayna’daki özel askeri operasyonlarından kaynaklandığını gösteriyor. Planın Orta Asya ülkeleri arasındaki güçlü muhalefet ve diğer nedenlerle başarılı olamayacağını savunan analist Nursultan Akhilbek’in görüşüne yer verildi.

Röportajımızı alan siyaset bilimci Sayın Galim Agelyuov, Rusya’nın çeşitli kuruluşlarda Orta Asya ülkeleriyle müttefik iken, Ukrayna’daki durum nedeniyle artık Orta Asya’nın denetçisi haline geldiğini söyledi. Genel olarak, bu anlaşma tamamen Orta Asya’yı kontrol etmeyi ve derinleştirmeyi amaçlıyor. Yani sistem Orta Asya’daki her cumhuriyete karşı işleyecek. Bu elbette Orta Asya’nın güvenliği için çok tehlikeli bir olgudur. Bu nedenle Orta Asya ülkeleri Rusya ile askeri işbirliğini sınırlandırmalı, birbirleriyle güç birliği yapmalı ve askeri alanda işbirliğini güçlendirmelidir.

Galim Agelyuov, Rusya’nın Ukrayna’daki askeri eylemlerinin herhangi bir Orta Asya ülkesinde tekrarlanması tehlikesinin bulunmadığını, bu nedenle Orta Asya ülkelerinin birlik olup anlaşmalar yoluyla çatışmalarını bir an önce sona erdirmesi gerektiğini söyledi. Ona göre şu anda Orta Asya ülkelerinin dikkati Çin’den çok Rusya’ya odaklanmış durumda.

Orta Asya ülkeleri arasında Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan Avrasya Birliği, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü, Şanghay İşbirliği Örgütü gibi kuruluşlara üyedir. Otuz yıl önce, bu ülkeler Rusya ve Sovyetler Birliği’nin bir parçasıydı.

2007 yılında Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev, Orta Asya Birliği’nin kurulmasını önermiş ancak Özbekistan ve Türkmenistan’ın karşı çıkması nedeniyle bu öneri gerçekleştirilememiştir. Bundan önce Orta Asya Ekonomik Birliği kurulmuş olmasına rağmen sonuna kadar sonuç alamamıştı. Aralarında Çin ve Rusya’nın da bulunduğu bu ülkelerin Kazakistan’ın yeni önerisine nasıl tepki verecekleri henüz bilinmiyor.