JAPON TARİHİNDE DOĞU TÜRKİSTAN

Yücel TANAY
Japonya,bugün Doğu Türkistan bağımsızlık hareketini destekleyen ülkeler arasında tarihsel olarak Doğu Türkistan Japonya ilişkilerinin seyri Osmanlı Şehzadesi Sultan II. Abdülhamit Han’ın ilk erkek torunu olan Abdülkerim Efendi’ye dayandırılır.
Şehzade Abdülkerim Efendi saltanatın kaldırılıp sürgüne gönderilmesinden sonra babası ile beraber Lübnan Cünye’de yerleşmişlerdir. On sekiz yaşın olan genç şehzade kapı komşuları olan ve babasının sert bir şekilde karşı çıkmasına rağmen Marunî ( Lübnan ve Suriye’de oturan Katolik Süryani topluluğu) bir ailenin kızıyla evlenmek istemesi babasıyla aralarını açmıştır, bu dargınlık Şehzade Abdülkerim Efendi’nin ölümünden sonra da hanımının Müslüman olmuş ve de “Nimet” ismi almış ve iki erkek torunu dünyaya gelmiş olmasına rağmen devam etmiştir. Evlendikten sonra Beyrut’tan Şam’a geçmiş ve burada oturmaya devam etmişlerdir.

Japonya’nın Desteği İle Şarki Türkistan Macerasının Seyri

1868 yılından itibaren Meiji Restorasyonuyla beraber Batı’yı kendine örnek alarak modernleşen Japonya kısa sürede Asya’daki güç dengelerinden biri haline gelmiştir. Çin ve Çarlık Rusya ile yaptığı savaşları ( 1894-1895 Çin-Japon savaşı ve 1904-1905 Rus-Japon savaşı ) kazanması ile “Büyük Asyacılık” fikri ile bölgede işgal ve kukla yönetimler kurarak bölgeye hâkim olmak istemiştir. Nüfusu artan ve sanayi de bir hayli yol kat eden Japonya I.Dünya Savaşı sonrası Sibirya ve Moğolistan üzerindeki planları Rusya’daki Bolşevik İhtilali sarsıntılarını fırsat bilerek direniş faaliyetlerini destekleyen Japonya beklenmedik şekilde Amerika ve İngiltere’nin muhalefetiyle karşılaşmıştır. Bu işi siyasi yollar ile yapmayı düşünen Japonya kendilerinin Turani ( Büyük Asyacılık ) bir kavim olduklarını ve Orta Asya’daki kardeşler ile alakalanmayı vazife edinmişlerdi. Rusya ve Çin’e karşı ayaklanmalar başlatılmış, Türkistan İmparatorluğunun başına Şehzade Abdülkerim Efendi’nin geçeceği söylentilerin Türk esirleri üzerinde istiklal ateşini alevlendirmiştir.
Türkistan “tekâmülcüler” ve “cedidciler” olarak ikiye ayrılmıştır, Cedidciler Amerika, İngiltere ve Japonya’ya karşı Çin’in yanında yer alıyorlardı. Bu savaşta Rusya’da Japonya’ya karşı Çin’i desteklemekteydiler. Bunun üzerine Japonya’nın yanında yer almayı uygun gören Şehzade Abdülkerim Efendi Hindistan’dan Tokyo’ya geçmiş, yaptığı görüşmeleri Muhsin Çapanoğlu vasıtası ile gerçekleştirmiştir, görüşmeler sonunda Japonya ile de anlaşamamış oradan Türkistan’a geçmiştir.
Doğu Türkistan’da Rusya, Çin ve Japonya’nın oluşturduğu karşılıkları bitirmiştir. Rus esaretinde olan Türkistan’da Japonya’ya bağlı bir imparatorluk kurmak ve Japonya’nın gölgesinde kukla bir hükümdar olmak istemeyen Abdülkerim Efendi Türkistan’ın öz kaynaklarıyla yerli halkı kısa sürede teşkilatlandırmıştır. Fakat tabii olarak karşısındaki Rusya ve Çin gibi güçlü devletlere karşı başarı sağlayamamıştır. Emrindeki orduların geri çekilmeye mecbur kalması sonucunda gizlice ilk önce California’ya daha sonra New York’a giderek Amerika’ya siyasi iltica etmiştir.
03 Ağustos1935 tarihinde New York’ta kaldığı otel odasında elinde bir tabanca ile şakağından vurulmuş olarak bulunduğunda raporlarda her ne kadar intihar etti denilse de, Japonların Türkistan İmparatoru olması için uğraştıkları Şehzade Abdülkerim Efendi çıkan bazı anlaşmazlıklar yüzünden Japon gizli servisi tarafından katledildiğini ki Orhan Osmanoğlu bu konu ile ilgili “Bir Japon’un dedemin odasından çıktığı, kattaki temizlikçiler tarafından görülmüş. Biz hanedan üyeleri olarak inanıyoruz ki bu bir suikasttı. Dedem kukla bir kral olmak istemedi. Japonlar destekledi ama dedem kullanılmak istemedi.” şeklinde açıklamada bulunmuştur. Yılmaz Öztuna ise göre bu ölümü Sovyet Ajanları tarafından gerçekleştirildiğini söylemiştir.
Müslüman bir memlekete defnedilmesini vasiyet etmiş olmasına rağmen mezarı hala New York’ta olan Şehzadenin cenazesi Müslüman Gençler Cemiyeti tarafından kalabalık bir cemaatinde katılımıyla defnedilmiştir.
Bugün,Japonya Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin destekleyen bir ülke Doğu Türkistana bağlı Turfan Kentinde Çin ile Doğu Türkistanlılar arasında yaşanan çatışmalarda 11 Uygur Türk’ünün katledilmesi Japonya’yı ayağa kaldırmış.
Japon Devleti, Çin’e uyarı göndererek olayların son bulmasını istemişti. Başkent Tokyo’da bayraklar yarıya indirilerek olaylar protesto edilmişti.
Dünya Uygur kongresi lideri Rabia Kadir,birçok kez Japonyayı ziyaret edip, Japon parlamentosu milletvekilleriyle görüştü,Japonyada Doğu Türkistanın bağımsızlığını destekleyen toplantı ve yürüyüşlere katıldı.
Japonya, Osmanlı Şehzadesi Abdülkerim Efendi olayındaki gibi hataya düşmemeli, Doğu Türkistan olayını koşulsuz desteklemelidir.