İNSAN HAKLARI ORTAK BİLDİRİSİNDE ÇİN’İN İNSAN HAKLARI İHLLALLERİNE DİKKAT ÇEKİLDİ

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi(UYHAM)

Geçtiğimiz hafta İsviçre’nin Cenevre kenti’ndeki Birleşmiş Milletler Ofisi’nde toplanan ve Çin esaretindeki Doğu Türkistan,Tibet temsilcilerinin de yer aldığı “ Yüksek Düzeyli Yetkililer  Buluşması”’na katılan dünyanın önde gelen  uluslar arası İnsan Hakları ve Hukuk Kurum ve Kuruluşlarının temsilcileri ortak bir deklerasyon yayınladı ve Çin’de günden güne ağırlaşan insan hakları ihlallerine karşı ülkelerin ve uluslar arası toplumun dikkatini çektiği  bildirildi.

Özgür Asya radyosu’nun “Tibet Avazi” sitesinde 21 Şubat’ta yer alan bilgileri dayanarak  verdiği habere göre Almanya merkezli Dünya Uygur Kurultayı Genel Sekreteri Dolkun İsa’nın de aralarında bulunduğu Uluslar arası Af Örgütü, Özgürlük Evi(Freedoom House) Özgür Tibet Öğrenciler Hareketi başta  bir çok teşkilat ortak bir açıklama yayınlayarak BM.İnsan Hakları Konseyi üyesi ülkeler ile gözlemci statüsündeki devletlerin yetkilerini ,Çin’de gün geçtikçe ağırlaşan insan hakları ihlallerinin sona erdirilmesi için girişimlerde bulunmaya davet etti. Ayrıca,İlgili ülkelerden Çin yönetiminin kendi anayasası,ilgili yasaları,uluslar arası taahhütlerine uymasının sağlanmasını de  talep etti.
BM.Örgütüne bağlı Ülkelerin devlet ve Hükümet Başkanlarına gönderilen Ortak Açıklamanın  özet metni şöyle ;

Ekselansları

BM.İnsan Hakları Yüksek Konseyi’nin 34. oturumunda alınan kararların uygulanması için üye ülkelerin işbirliği.dayanışma ve koordinasyon halinde birlikte hareket ederek Çin’in hakimiyetindeki Doğu Türkistan(Uygur Özerk Bölgesi) Tibet başta Çin genelinde günden güne ağırlaşan ve küresel bir insanlık sorunu haline gelen insan hakları ihlallerinin önlenmesi için girişimlere başlamanızı talep ediyoruz. Çünkü,Çin’deki İnsan hakları ihlallerinden ve sorunlarından BM.başta olmak üzeri üye ülkelerin eşit şekilde sorumlu olduklarına inanıyoruz.
Bir yıl önce bugün 24 Şubat 2016’de ,BM.İnsan hakları Yüksek Komiserliği bir rapor yayımlayarak Çin’deki insan hakları sorunu ile hak ve hukuk ihlallerinin düzeltilmesi ve iyileştirilmesi için geniş bir yelpazede ele aldı ve bu konuda Çin’e çağrıda bulunmuştu. BM.İnsan Hakları Konseyi bu çağrıda üye ülkelerin bu konudaki kaygılarını bir kez daha ifade etmişti.

Bizler bu yılkı BM.İnsan Hakları Konseyi toplantısı’na katılan ve aşağıda imzaları bulunan insan hakları ve hukuk kuruluşları olarak geçtiğimiz yıl açıklanan deklerasyonnda  şikayet konusu olan   hususların hiç birinin bu bildirinin muhatabı olan Çin yönetimi itarafından yerine getirilmediğini esefle müşahede emekteyiz ; Çin yönetimi’nin geçtiğimiz yıldan beri bu ülke’de sürdüregeldiği insan hakları ihlalleri ile hak ve hukuk sorunlarını bir kez daha aşağıda bilgilerinize sunmak istiyoruz ;

1. Çin yönetimi, kendi yasaları çerçevesinde bu ülke’de insan hakları çalışmaları nedeniyle tutukladığı savunma avukatları ile diğer insan hakları savunucuları ile aydınlarını hapsetmeyi sürdürmektedir.Bunların bir an önce serbest bırakılmaları sağlanmalıdır.
2. İnsan hakları savunucuları, aileleri ve diğer aktivistler ile onların savunma avukatları güçlü bir şekilde uluslararası dayanışma mesajları ile devamlı hatırlanarak gündemde tutulmalı ve desteklenmelidir
3. Çin’de Keyfi tutuklamalar ve gözaltılar devam etmektedir. Geçtiğimiz yıllarda insan hakları ve hukuku savundukları için gözaltına alınan avukatlar ve diğer insan hakları savunucularından bir kısmı  serbest bırakılmış olmalarına rağmen,bunların üzerindeki baskılar ve takipler devam ettirilmektedir.Bunların büyük bir bölümünün ise çalışmaları engellenmekte ve gözetim, tehdit ve “yumuşak gözaltılar” ile susturulmaktadırlar.
4. Çin yönetiminin bilgisi dahilinde aydınların ortadan kaybolmaları devam etmektedir.Bunların akibetleri hakkında bilgi erişimi talepleri reddedilmekte ve hukuki destek talepleri kabul edilmemektedir.
5. Çinli aktivist ve insan hakları savunucularının savunma avukatı Jiang Tiyanyong geçtiğimiz yıllarda kaçırıldı ve halen kendisi hakkında tatmin edici bir bilgi verilmiş değil. Çin yetkilileri. Ailesini adı geçenin tutukluluk halinin yasal sınırın çok ötesinde olduğu konusunda bilgilendirdiği açıklandı. Özel Usuller ile hızlı bir şekilde işlemlerinin devam ettirildiği söylenmesine rağmen halen bilinmeyen bir yerde ev hapsinde  tutulduğu   söylenmektedir.
6. 2015 yılında Çin’de incelemelerde bulunan BM İşkenceyi Önleme Komitesi , Çin yönetimine  uyguladıkları  gözaltı yöntemlerinin   uluslar arası hukuk kurallarına  uymadığını ifade etmiş ve  kişinin “Fiili olarak dokunulmazlığını ortadan kaldıran ”  bu halin ortadan kaldırması çağrısında bulunmuştur.Ancak.bu tür tecrit ve Evde göz hapsi uygulamaları sürdürülmektedir.
7. Hong Kong’da Genel Durum : Demokratik kurumlar savunan Hong Kong vatandaşları ve gün geçtikçe zorlayıcı bir ortamda bırakılmakta ve insan hakları çalışmalarına saygı gösterilmemekte ve engellenmektedir.Pekin, yönetimi, uluslara arası anlaşmalar ile özel bir statü’de bulunan Hong Kong’da mahkemeler de dahil olmak üzere çeşitli kurumlarına müdahale etmeye devam ediyor ve basında çıkan haberlere göre Hong Kong yetkililerinin BM. İşkenceyi Önleme Komitesi’ne vereceği süreli takip raporlarının sunulması sürekli olarak ertelenmektedir.
8. Pekin Merkezi Milletler Üniversitesi öğretim üyesi ve Uygurların Vicdanı olan bilinen Doç.Dr.İlham Tohtı Çin’in sınırları içinde yaşayan başta Uygurlar ve diğer Müslüman toplumlar ve Çinli olmayan  uluslar  ile etnik Çin toplumu arasında barışçıl bağlar kurarak diyaloğ yolu ile bölge’de ve Çin’de gerginlikleri azaltmak ve insanların hayatlarını kolaylaştırmayı amaçlayan bir insan hakları ve hukuk aktivistidir. Onun kurduğu Uyghurbiz. web sitesi kapatılmış  ve  onun faaliyetleri de etkin bir şekilde  yasakalanarak  engellenmiştir.Daha sonra ise, Ocak 2014’te tutuklanmış ve aynı yılın 23 Eylul’ünde Urumçi’de yapılan gizli bir celse’de ömür boyu hapis cezasına çarıptırılmıştı. Dr.Tohtı Halen Urumçi’de Hapiste tutulmaktadır.Dr.Tohtı’nın yaşam şartlarının iyileştirilmesi için  Çin yönetimi nezdinde gerekli girişimlerde bulunulması  çok önem arzeümektedir.
9.   Çin’in mevcut Terörle Mücadele Kanununun yürürlükten kaldırılması veya değiştirilmesi için çağrı yapılmasının çok önemli ve gerekli olduğu düşünülmektedir Ulusal güvenlik kaygısı ile gün geçtikçe arttırılan düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü kısıtlayan ve bu hakları kullanmak isteyen bireylere uygulanan taciz edici kurallar ve ağır derecede cezalandırma yöntemleri ve en önemlisi Dini konularda yeni düzenlemeler yapmak gibi uygulamalar asla kabul edilebilir yöntemler değildir. Çin yönetiminin bu konulardaki uygulamalarını özellikle Müslüman Uygurların yaşadığı Çinli olmayan Uygur bölgesinde ve Budist inancına sahip Tibet’te sıkı bir şekilde icra etmeleri düşündürücü ve manidardır. Bu uygulamanın Müslüman Uygurlar ve Tibet toplulukları ile diğer dinsel azınlıklara karşı uygulanması bu bölgelerde çok büyük sosyal ve toplumsal gerginliklere  sebep olabileceği ve büyük krizlere yol açacağından endişe edilmektedir.

10.Çin Hükümeti , Temel insan haklarını kullanmak,bu hakları savunmak ve korumak için Çin vatandaşlarının özellikle ve önemle idaresi altındaki Uygu ve Tibetlilere bu hakkı tanımalıdır.Onların el konulan yurt dışı seyahatları için gerekli olan ve keyfi olarak el konulan Pasaportlarının müsadere edilmesi uygulamasına son vermelidir

11. Tibetli İnsan hakları aktivisti Tashi Wangchuk, yerel okullarda Tibetçenin de öğretildiği Tibet dili sınıfları açılmasını talep ettiği için bir yıl önce  gözaltına alınmış ve tutukluğu halen devam etmektedir

12. Çin’i Yurtdışı merkezli ST.larına yönelik kısıtlayıcı ve yasaklayıcı yasalarını değiştirmeye veya yürürlükten kaldırmaya çağırılmalıdır. Çin’in bu konudaki Kanunları şu andaki uygulanan haliyle uluslararası insan hakları standartlarına aykırıdır ve sivil toplumun bağımsızlığını zayıflatmaktadır.
13. Çin yönetiminin Vatandaşlarının seyahat ve ikamet özgürlüğüne saygı duyması temin edilmelidir. Çini vatandaşlarının Çin sınırları içinde bulunan her hangi bir bölge ve kent’te ikamet etmelerine izin verilmelidir. Çin vatandaşlarının dış ülkelere akrabalarını ziyaret.turistik gezi vebenzeri amaçla yapacakları seyahatlerine konulan kısıtlamalar,engeller ve yasaklar kaldırlımalıdır.
14. Geçmişte Çin hükümeti, insan hakları belgesini eleştirel bir şekilde inceleyerek hoşnutsuzluğunu açıkça ifade etmekte idi. Bu tür tepkiler, Çin’in uluslararası ilgi alanına duyarlı olduğunu göstermektedir. İnsan Hakları Konseyi’nde Çin’in uluslararası insan hakları yükümlülüklerine bağlı kalması gerektiğinin bilincinde olması binlerce insan hakları savunucusu, avukat, dilekçe veren mağdurları ile bu ülkedeki insan haklarını geliştirmeye çalışan diğer binlerce kişi’ye umut bahşedecek ve sevindirecektir.
Dünya’da İnsan haklarının giderek kötüleştiği ve tehdit altında bulunduğu bir zamanda, İnsan Hakları Konseyi, Çin de dahil olmak üzere tüm üyelerinin, BM tarafından öngörülen şekilde, insan haklarının en yüksek standartlarını yerine getirmesini ve Konsey ve mekanizmalarıyla ‘tamamen işbirliği yapmasını’ sağlamalıdır. Genel Kurul 60/251 kararı. Bunu yaparken, Konsey, kuruluş ilkelerine uygun olarak ve her yerde evrensel insan haklarını savunmaya devam edecektir.

Ekselanslarının yukarıda arzettiğimiz konular hakkında en yüksek değerlendirmeleri yapacaklarından  emin olduğumuz  inancı ile   en derin saygılarımızı sunarız.

1. Uluslararası Af Örgütü
2. Küresel Hıristiyan Dayanışması Ve Özgürlük evi
3. İnsan haklar Savunucularıı Cephesi
4. Çin’de İnsan Haklarını Sacunma Gurubu
5. İnsan Hakları İzleme Örgütü
6. Tibet için uluslararası Özgürlük kampanyası
7. Uluslararası Hukukçular Komisyonu
8. İnsan Hakları için Uluslararası Hizmet Kurumu
9. Uluslararası Tibet İletişim Ağı
10. Kanada Avukat   Haklarını  İzleme ve Koruma Örgütü
11. Uluslar arazsı Gazeteciler Örgütü (PEN)  ABD. Merkezi
12. Özgür Tibet Öğrenciler Teşkilatı
13. Tibet  İçin  Adalet Merkezi