DR.M.VOLKAN KAŞIKÇI, KAZAKİSTAN OLAYLARINI YORUMLUYOR-1

Bu sefer olayları farklı yapansa ülkenin her tarafından bir anda Janaözen’e destek gelmesi. Bunu anlamak ve açıklamak daha zor. Son yıllarda özellikle seçimler ertesinde protestolar artmıştı Almatı gibi şehirlerde. Ama bunlar Janaözen’deki işçi protestolarından daha naif kalıyodu.
Bu protestolar daha çok şehirli orta sınıf halk tarafından başlatıldı. Liberal ve feminist gruplar daha sonra ortaya çıktı ve Toplumun politizasyonuna katkı yaptı. Ancak çok hızlı bir şekilde sosyal sorunlardan milliyetçi sloganlara dönüştü. Polis de gösterileri çok sert şekilde bastırdı.
Önemli bir nokta polisin bu tepkisi. Aslında bence çok da ciddi olmayan protestolara çok acemice ve çok ayan beyan sert tepki verildi. Bu hareketler tabi ki özellikle gençler arasında rahatsızlıkları arttırdı. Ama kaçak muhalif Ablyazov gibi isimler kolay manipüle edebildi.
Nihayetinde esas sorun ülkedeki yolsuzluğun çapı. Nazarbayev’e karşı yıllar içinde birikmiş büyük bir öfke var ülkede. Eğer yoksul insanlarla muhatap olmamışsanız, bunu fark etmeyebilirsiniz. Ama ben daha 2010’da Nazarbayev’e karşı tutumun sosyal sınıfla çok değiştiğini görmüştüm.
Geçen yıllar içinde biriken öfke her gün arttı. Bizzat Nazarbayev’in kendi aile üyelerinin yüzlerce milyon dolarlar harcayarak Avrupa’da evler aldığı vs. artık herkesin bildiği bir şey. Öbür taraftan ülkede değişen hiçbir şey yok. Aksine var olan cılız muhalif kanallar da bastırıldı.
Neticede yönetimle halk arasında işleyen bir kanal kalmadı ve öfkenin burada patlama noktasına geldiğini görüyoruz. Aslında bazı işaretleri vardı. Mesela muhalif grup İrina Kayratovna’nın şarkıları nüfusu az bir ülke için çok müthiş izlenme/dinlenme sayılarına ulaşmıştı.
Daha 19 Aralıkta youtube’ta paylaştıkları ve hala masaüstü sekmemde açık olan ama bir türlü izleyemediğim filmleri “Otızdan Asıp Baramın” şu an için 6 milyon 780 bin izlenmiş durumda. Bunlar Kazakistan gibi bir ülke için görülmemiş bir politizasyon ve rahatsızlığın işaretleriydi.
Ve bir nokta daha önemli. Belarus karşılaştırması çok sık yapılıyor. Ama Kazakistan’a bakarken anlamamız gereken önemli bir fark var. Kazakistan hep otoriterdi, ama kapalı değildi. Ülke hep dışarıya açıktı, hem Rusya’ya, hem Amerika’ya, Avrupa’ya, hatta Türkiye’ye.
Yani Belarus gibi Türkmenistan gibi bir ülkeden, dünyaya kapalı bir halktan bahsetmiyoruz. Muhtemelen ülkenin aynı anda hem hep daha fazla otoriterliğe gitmesi ve dünyaya açık olması aslında çok önemli bir yapısal çelişki doğurdu otoriterliğin sürdürülmesi açısından.
Devletin tepkisi de, en azından şu ana kadar Belarus gibi değil. Belli bir uzlaşma aradıkları net. Ama ilerde ne olur tabi, gerçekten çok belirsiz bir dönem olduğu için kesin hiçbir şey söyleyemem. Yine de Belarus gibi olacağını düşünmüyorum.
Kazakistan Halkınının taleplerine gelirsek; Halk, çok açık sosyal, ekonomik ve siyasi reformlar istiyorlar. Ancak bu talepler sarih ve güçlü bir siyasi dile dökülebilecek mi, burdan siyasi bir irade çıkabilecek mi henüz bilmiyoruz. Şu an öfke patlamasının ötesi belirsiz.
Hep söylediğim Kazakistan’ın bir sorunu ülkede Kazak milliyetçiliğinden başka hiçbir siyasi söylemin var olmaması. Öfke patlamasının çıkış noktası hep siyasi ve ekonomik reformlar yönünde. Ama bunun şövenist bir dalgaya çok kolay bir şekilde döndürülmesi de mümkün.
Ne yazık ki ülkede bu talepleri bir ajandaya dönüştürecek sol bir siyaset tamamen namevcut. Liberal ve feminist seslerse çok iyimser olsalar da kendi rollerini ve güçlerini fazla önemsiyorlar. Bunlardan protestoların nasıl milliyetçilikle alakası olmadığını falan okursunuz.
Ama nihayetinde yönelinebilecek tek siyasi söylem Kazak milliyetçiliği ve hatta açıkça şovenizmi. Ancak dediğim gibi bu gösteriler yeni bir şeylerin sebebi olacak. O yüzden inşallah bu durum değişir ve yeni yaklaşımlar, siyasi hareketler görürüz.
Yoksa ülkede yaşayan Uygurlar, Dunganlar(Çinli Müslümanlar), Çeçenler, Türkler,Kürtler ve diğerlerinin köylerinin mahallerinin yakıldığını da okuyabiliriz yakın zamanda. Hazır kitlelerin böylesi bir şiddet tecrübesi de oluşmuşken. Orta vadede azınlıkların Kazakistan’ı daha fazla terk edeceğini öngörmek zor değil.
Ben ne iyimserim ne de tam kötümserim. Bir yerde böyle bir sürecin yaşanması kaçınılmazdı belki de. Bundan sonrası için ben de herkes gibi merak içindeyim. Dünden önce bugün olanları öngöremiyorduk, bugün de yarından sonra olacakları öngörebilen olduğunu pek sanmıyorum.
Kazakistan’da internet kesildiği için arkadaşlarımla haberleşemiyorum. Nihayet birkaç tanesiyle mesajlaşabildim. Genel olarak bir korku havası hakim anlaşılan. Hatta protestolara sempatik olanlar bir belirsizlikten ürkmüş durumda. Şimdilik alabildiğim haberler bu kadar.

DR.M.VOLKAN KAŞIKÇI, KAZAKİSTAN OLAYLARINI YORUMLUYOR-1

EN SON HABERLER