Son Dakika
AFGANİSTAN : Uygur ve diğer cihatçı gurupların Afganistan ve Doğu Türkistan arasındaki geçiş güzergâhı olan Vahan koridoruna[11] Çin’in üs kurmasını izin veren Afganistan, Vahan koridorundaki bir kısım stratejik toprakları da para ve silah karşılığında Çin’e teslim etmiş durumdadır. Ayrıca yine para ve silah karşılığında yüksek miktarda Çin’e borçlanan Afganistan, borçlarını geri ödeyememek noktasında değerli maden kaynaklarını Çin’in çıkarmasına izin vermek mecburiyetinde kaldı. Çin ise sözde kendi yatırımlarının güvenliğini bahane ederek Afganistan’da üs kurmayı başardı. Bu üslerdeki askerler aynı zamanda Afganistan ve Taliban[12] güçleri arasındaki problemlerden faydalanarak Afganistan iç siyasetinde söz sahibi bir konuma geldi. Uygur ve diğer cihatçı guruplara karşı Çin’in zaman zaman Afganistan güçleriyle beraber harekatlar yaptığı da bilinmektedir. Neredeyse 50 yıldır hiç savaşmamış olan Çin ordu birliklerinin bir nevi bu bölgedeki harekatlar sayesinde talim yaptırdığı ve bölgenin stratejik noktalarına dair bilgileri de öğrendiği anlaşılmaktadır. Günümüzde bir taraftan İslam dinine inananları terör unsuru olmakla suçlayan Çin, diğer taraftan İslam başta olmak üzere dini inançlarla mücadele etmeyi önceleyen bir siyasete gütmeye başlamıştır. İçeride bu yönde siyasi yaptırımlarda sınır tanımayan Çin’in mevzu Afganistan olduğunda Taliban ile irtibat kurmakta hiçbir beis görmemektedir[13]. Ayrıca Doğu Türkistan’ın Çöçek vilaetinin Dörbilcin ilçesinde bulunan Şeker Fabrikası, 2014 yılında bizzat şahit olduğum şekliyle Afganistan Talibanlarına 3.000 ton şeker, Bingtuan 9 ve 10. Tugaylarına (Bingtuen : Sözde İnşaat ve Üretim Ordusu anlamında ve Pekin’deki ÇKP Genel Merkezi Askeri Komitesine direkt bağlı Doğu Türkistan’da konuşlu Paramiliter Sömürge gücüdür.) 10.000 ton civarında buğday unu yardımında bulunmuştur.
Kazakistan, Tacikistan ve Afganistan özelinde kısa bir değerlendirme yapılacak olursa Komünist Çin idaresi 1949 sonrası kurulurken uluslararası egemenliği tartışmalı olan ama tarihi süreçte Uygurlara ait olduğu kesinlik kazanan topraklarda Çin, daha sonra uyguladığı stratejiler ile yerleşmiş ve zikredilen üç devleti kendi menfaatine kullanarak hem askeri, hem ekonomik, hem de stratejik kazanımlar elde etmiştir.
UKRAYNA : 1991’de Sovyetlerin dağılması sürecinde bağımsızlığını kazanan Ukrayna ekonomik sıkıntılarını çözmenin en kestirme yolunu borçlanmada bulmuştu[14]. Öncelikle borçlanan ülke sonraları bu borçları kapatabilmek ve aynı zamanda Rusya’ya karşı Çin’i yanına çekebilmek için, uzun menzilli füzeler de dâhil olmak üzere Çin’e askeri teknoloji aktarımı yaptı. Aldığı teknolojileri geliştiren Çin, zamanla bu füzeleri AB ve Amerika’ya karşı koz olarak kullanmaya başladı[15]. Ukrayna’nın bu ekonomik sıkışmışlığı, Karadeniz’deki Mayıncı yunus balığını bile Çin’e satmasına[16], dahası ayrıca Varyag[17] adındaki uçak gemisini, Hong Kong’da restoran ve gezi parkına çevirme şartıyla ünlü aktör Çeng Long’a sattılar[18]. Bir sene sonra yüksek vaatlerle Boğaz’dan geçirilen gemi, Çin’e teslim edildi. Buna karşılık her sene milyonlarca Çinli turist Türkiye’ye gelecekti, ancak hiçbir zaman bu hayal gerçekleşmedi[19]. İlişkilerini 2000’li yıllarının başından itibaren geliştirmeye devam eden Ukrayna, Karadeniz’in Ukrayna’ya ait sahillerinde Çin şirketlerine ait olan liman ve kapalı bölgeler inşa etmesine de göz yummak durumunda kalmıştır. Bununla da yetinmeyen ve ekonomik darboğazdan kurtulmak isteyen Ukrayna hükümetleri, topraklarının 5’ini, tarıma elverişli topraklarının ise 9’unu oluşturan 3 milyon hektar toprağı Çin’e sattı[20]. Topraklar, Belçika, Ermenistan ve Hollanda’nın da aralarında bulunduğu 50 ülkenin yüzölçümünden daha büyük durumdadır. Çin ise zikredilen arazilere Bingtuan’ı yerleştirerek, görünüşte sebze ve tarımla uğraşırken, gerçekte ise Çin’in hegemon güç olma sevdasının truva atının en önemli halkasını oluşturmuştur.Çin bu suretle Ukrayna, Gürcistan, Beyaz Rusya ve Doğu Avrupa’ya uzanan yayılma planını devreye sokmuş görünmektedir[21]. 2018 yılında bizzat Ukrayna’da yaşayan Çinliler ile zikredilen bu konular hakkında yaptığım görüşmelerde elde ettiğim bilgiler gerçekten Çin’in nasıl bir tehlike olduğunu görmemi sağlamıştır.
PAKİSTAN : Singapur’un senelerdir kullanmamasına rağmen Çin’in önünü kesmek amacıyla ulaşımında kısıtlamalara gittiği Malakka boğazına[22] alternatif olarak Singapur Pakistan’dan kiraladığı Gwadar Limanı’nı anlaşma süresi dolduğu tarih olan 2016 Pakistan’ın aldığı kredi ve borçlarına karşılık önce 10 seneliğine, daha sonra ise 11 milyar dolarlık kredi vererek 43 yıl süre ile işletme hakkını elde etmiştir. [23].Bunlardan başka Çinin ICBS Bankası, ulaşım yatırımlarında harcanmak üzere Pakistan’a daha yıllık % 1,6 faizle 11 milyar dolarlık kredi daha sağlayacaktır. Havaalanı, liman, otoyol ve demiryollarının inşa edilmesiyle Pakistan’ın güneybatısındaki Belucistan eyaletinde yer alan bu stratejik Gwadar Limanı’nını, Çin’in işgalindeki kadim Türk yurdu Doğu Türkistan’ın Kaşgar kentine bağlayacak yolun gümrük geçişi için Koncirap sınır kapısını inşa ederek geçişlere açmıştır. Kaşgar’da başlayan demir yolu Pakistan’i Doğu Türkistan üzerinden merkezi Çin’e bağlayacaktır. Kaşgar’dan başlayan ve Pakistan boydan boya uzanan toplam 3 bin km.lik bu hatla hem Çin’in Ortadoğu, Afrika ve Avrupa ülkeleri ile aralarında ticareti daha ekonomik ve daha nızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlamıştır. Böylece Çin jeostratejik ve jeopolitik bakımdan kendisine büyük avantajlar sağlayacaktır. Çin şu ana kadar Kaşgar-Gwadar arasında inşa edilecek HDY. Yürsek sur’atli karayolu ,petrol ve doğal gaz taşıma boru hattından oluşn Ekonomik Koridor kompleksinin yapımı için neredeyse Pakistan’a 60 milyar dolardan fazla yatırım yatırmıştır .Bu yeni durum bir taraftan Çin’in yayılmacı deniz yolu ticaretinde avantajlı konuma geçmesini sağlarken, diğer taraftan Pakistan’ın bir nevi Çin peykine dönüşmesinin önünü açmıştır. [24]. Bütün bunlarla da yetiinmeyen Çin, İpek Yolu projesi içindeki demir ve karayolunun güvenliğini sağlamayı öne sürerek bahane ekkonomik Koridor’un güzergahında bulunan Kaşgar-Pencap-Givadar hattındaki Pakistan’a ait toprakları kiralama veya satın alma yolu ile elde ederek bu kampleksin işletme görüntüsüyle işgal etmiştin.[25].(Yazının 3.bölümünün sonu.Yazı devam edecek)
Kaynakçalar(Dipnotlar)
[11] https://www.bbc.com/zhongwen/trad/world-45400524
[12] https://www.orientaldaily.com.my/news/international/2018/08/29/257612
[13] http://sputniknews.cn/opinion/201906221028826340/
[14] https://www.guancha.cn/HaiWaiBingGou/2013_09_25_174609.shtml?web
[15] https://www.bloomberght.com/haberler/haber/1581607-cin-ukraynada-belcika-buyuklugunde-tarim-
[16] Bu konuda çinin hangzho şehrinde öğrenciyken s300 jet filoti Ruslarla olan diyalogdan edilen bilge
[17] https://www.dw.com/tr/C3A7in-uC3A7ak-gemisinin-maceralC4B1-C3B6ykC3BCsC3BC/a-18226044
[19] http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/cinden-turkiyeye-iki-kazik-21550854
[20] https://www.haberler.com/cin-ukrayna-dan-3-milyon-hektar-toprak-alacak-5101592-haberi/
[21] https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43044312
[22] https://www.google.ch/amp/s/www.dunyabulteni.net/haber/amp/355396
[23] http://sg.nanyangpost.com/2015/04/25_25.html
[24] https://www.bbc.com/zhongwen/simp/world-48242415
[25] http://www.yorungedergi.com/2018/09/cin-pakistan-ekonomik-koridoru-ve-belucistan/
BENZER HABERLER