Çin’in otomobil devi BYD’nin Türkiye’de milyar dolarlık bir fabrika kuracağına dair yapılan açıklama, iki ülke arasındaki ilişkilerde önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Ancak bu gelişme, Türkiye’deki Uygurlar arasında derin endişelere yol açtı. Uzun yıllar süren gerilimin ardından gelen bu hamle, Ankara’nın Uygurlara verdiği destek nedeniyle endişe verici bir değişime işaret ediyor.
Çin’in önde gelen elektrikli araç üreticisi BYD’nin Türkiye’de büyük bir fabrika kuracak olması, iki ülke arasındaki ekonomik bağları güçlendirirken, aynı zamanda Uygur Türklerinin geleceği hakkında derin endişelere yol açtı. Milyar dolarlık bu yatırım, Türkiye’nin Çin’e yaklaşımı ve Uygur meselesindeki duruşu bağlamında önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
İki ülke, hem ekonomik hem de diplomatik alanda daha fazla ortak zemin bulmaya başladı. Temmuz ayında Çin’in otomobil devi BYD, Türkiye’de milyar dolarlık bir fabrika kurmak için anlaşma imzaladı. Bu fabrika, ağırlıklı olarak Avrupa Birliği pazarı için yılda 150 bin araç üreteceği belirtiliyor.
Dr.Karabel : Türkiye’ye Yatırım Yapmaktan Kaçınan Çin’in Bu Çıkışının Nedenleri
Amerika’nın Sesi (Voice Of America= VOA) Türkçeye, Çin’in Türkiye’ye yatırımlarını değerlendiren İstanbul Gedik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler- Asya Pasifik Bölümü Başkanı Sibel Karabel şunları söyleadi : “Çin ile yapılan bu anlaşmanın Türkiye-Çin ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olduğunu düşünüyorum. Anlaşma, Çin ile karşılıklı ticarette Türkiye’nin aleyhine olan açığı ve ticaret dengesizliğini azaltma potansiyeline sahiptir. Bu yatırım Çin için de önemli çünkü Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Gümrük birliğinde olması nedeniyle Türkiye’de ürettiği otomobil ve diğer ürünler gümrük vergisinden muaf olacaktır.” sözleri ile değerlendiriyor.
Ayrıca, Uzmanlar da, yapılması planlanan fabrikanın Pekin için AB’nin Çin araçlarına yeni gümrük vergilerinden kaçınmanın bir yolu olduğunu, bunun aynı zamanda Türkiye’ye yatırım yapmaktan yıllarca kaçınan Pekin’in politikasında bir değişimin işareti olduğunu belirtiyorlar.
Prof.Dr.Çağdaş Üngör : Çin, Bu Yatırımını Suçluların İade Anlaşması için Baskı Aracı Yapmak İstiyor
İstanbul- Marmara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesi ve Çin Uzmanı Prof. Dr. Çağdaş Üngör Çin’in bu yatırımını şöyle değerlendiriyor : ” Çin yönetimi bu yeni yatırım hamlesi Türkiye’de yaşayan Uygurlar için rıst oluşturuyor. Çin Yönetimi 2017’de Pekin’de imzalanan ancak onaylanması için TBMM’ye gönderilen ancak şimdiye kadar gündeme alınmayan Çin ile karşılıklı Suçluların İadesi Anlaşmasının onaylanması için baskı aracı yapmak istiyor. Çin, kendince “Suçlu” olarak ilan ettiği Türkiye’de yaşayan Uygur Türklerinin en azından bir kısmının, Çin’de yargılanmak üzere Çin’e iade edilmesini istedikleri yolunda söylentiler dolaşıyor. Türkiye’nin Çin ile bu ekonomik yakınlaşması, Türkiye’deki Uygurlar için endişe verici bir durumu da beraberinde getiriyor. Pekin’in Türkiye’deki milyar dolarlık yatırımının, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın son Çin ziyareti sırasında yapılan bir anlaşmanın parçası olabileceği düşünülüyor. Çin’in uzun süredir, Türkiye’yi, yüksek siyasi riskli bir ülke olarak algılaması nedeniyle yatırım yapmaktan kaçındığı biliniyordu. Ancak bu durumun son zamanlarda değişim gösterdiği değerlendiriliyor.Çin’in ülkelerinideki baskı, zulüm ve etnik soykırım uygulamalarından kaçarak Türkiye’ye sığınan Uygur Türkleri Kardeş ve koruyucu olarak bildikleri Türkiye’nin kendilerine yönelik bu koruyucu rolünü terk etmesi ve kendilerine sırt çevirmesinden endişe ediyor. Türk Yönetimi yıllardan beri Pekin’in Müslüman Uygur azınlığa yönelik baskı, zulüm ve asimilasyon uygulamaları ile insan hakları ihlalleri için Çin’i eleştiriyor ve binlerce Doğu Türkistanlı Uygur ve Kazak ve diğer Türk halklarına mensup binlerce mazlum ve mağdurlara sığınma hakkı tanıyor.
Türkiye ve Çin Arasındaki Diplomatik Ortak Zemin ve Çıkarlar
Dr.Çağdaş Üngör değerlendirmesi şu cümlelerle sonlandırıyor : ” Çin’in son günlerde bir NATO üyesi olan Türkiye’ye yönelmesinin nedeninin, Pekin’in özellikle ABD ile artan küresel nüfuz rekabeti olabileceği öne sürülüyor. Uzmanlar, Ankara ve Pekin’in, İsrail’in Hamas’a karşı yürüttüğü savaşa yönelik eleştiriler dahil giderek artan bir diplomatik ortak zemin bulduğu görülüyor. Çin’in Türkiye için batılı ülkelerden çok daha iyi bir ortak olduğu/olabileceği konular olduğu biliniyor. Ayrıca, İsrail’in Gazze meselesinde Türkiye ve Çin’in aynı fikirde olduğu karşılıklı açıklamalarla ifade ediliyor. Türkiye, Pekin’in geçen ay Filistinli liderleri ağırlamasını memnuniyetle karşıladığını, İsrail’in Gazze’deki savaşı devam ederken, gözlemciler Ankara ile Pekin arasındaki ortak zeminin artacağını öngörüyor. Bu durum, Türkiye’deki Uygurlar için daha da karmaşık bir hale geliyor . Bu son gelişmeler Türkiye’de yaşayan Uygur Türkleri arasında kendilerinin Çin’e iade edilme korkusunu daha da arttırıyor.” sözleri ile değerlendiriyor.
Kaynak : https://www.karar.com/dunya-haberleri/cinin-turkiyeye-milyar-dolarlik- yatiriminin-ardindan-uygurlar-endiseli-1882748
