ÇİN YÖNETİMİNİN UYGURLARLA MEVCUT SORUNLARININ ÇÖZÜMÜ NOKTASINDAKİ ÇIKMAZLARI

Prof.Dr. Miles Maochun YU

1949’da ÇKP’nin iktidara gelmesinden sonra Pekin’deki Çin komünist hükümeti uzun zamandır derin Çin siyasi haritasında ülkenin en uzak kuzeybatısında yer alan Uygur bölgesini rejim için sorunlu ve sıkıntılı bir nokta olarak görmekte ve bu önemli bölgenin kontrolünü ele geçirmek için sistematik olarak çeşitli tedbirler uygulamaktadır. Çin’deki etnik Çinli olmayan dört Özerk bölgeden Xinjiang olarak anılan Uygur bölgesinden başka diğer üçünün, yani Mançurya, Moğolistan ve Tibet’in Çin ile daha uzun ve daha karmaşık tarihsel bağlantıları var.

Resmen Sincan veya Yeni Bölge [Sınır] olarak adlandırılan, ancak yerel olarak Doğu Türkistan olarak bilinen bu ülke, yerel olarak, özellikle Müslüman Uygurlar, bu dördüncü Çinli olmayan özerk bölge, diğerlerine nazaren Çin’e en zayıf ve en içkin tarihi, etnik, kültürel ve dini bağlantılara sahiptir. Çin, bu yüzden bölgeyi çok değişken ve çok gergin alan-yöntemler kullanarak yönetmeye çalışıyor.

Bunun  Sonucu olarak, son on yıldır, Pekin bu bölgede Sinification (Çinlileştirme) uygulaması yapıyor. Bölgeye zorunlu olarak büyük miktarda etnik Çinlileri yerleştirmekte ve buna ek olarak ve Komünist Partisin tüm yönetim aygıtları ile çok aşırı miktarda Çin askeri ve polisını konuşlandırıyor. Ayrıca,yıllardan beri çeşitli isimler altında devam eden bir kampanyalar dizisine tanık oluyoruz.

Yine de, yalnızca son on yıldır, Sincan’ın kontrolüne yönelik bu uzun süren savaşında gösterdiği şiddet,acımasız, vahşi ve devasa bir sıçrama içerikli uygulamaları öne çıkmıştır. Pekin hükümeti eşit vatandaşları olduklarını öne sürdüğü bir parçası (Etnik Müslüman Uygurlar) üzerinde çılgınca bir etnik ayırımcılık ve acımasız bir yöntemle çözmek amacında olduğunu göstermek istiyor. Çin komünist liderliği kendince bu uygulamaları ile “Sincan Sorununu” son bir kez ve kesin olarak çözdüğünü öne sürüyor.

Uygurlar ile böyle aceleyle sonlandırılmış bir uzlaşmanın olmadığı ve bu yöntemlerle asla olmayacağı açık ve net belirtileri ve sonuçları ile ortadadır. Son bir yılda ve çok kısa sürede hızla kurulan “Yeniden eğitim Merkezleri” adı ile kurulan toplama kamplarında en az bir milyon Müslüman Uygur hapsedilmiştir. Uygur bölgesindeki bu Toplama Kamplarına haapsedilenlerin sayısı ; Çin’deki tüm tutuklamaların yüzde 20’sinden fazlasını oluşturuyor. Çin yönetiminin resmi rakamlarına göre sayıları yalnızca 10 milyon olan etnik Müslüman Uygurlar Çin’in 1,4 milyar nüfusunun sadece yüzde 1,5’nı oluşturmaktadır. Ayrıca bu toplu tutuklamaların dışında kalan Uygurların de sürekli olarak kontrol.gözetim ve takip edilmesi için tüm Sincan bölgesini kapsayan fiziki takip ve diğer olağan polisiye tedbirlerin yanında güvenlik kameraları ve yüz tanıma sistemleri (draconian hi-tech) ile 24 saat boyunca gözetim altında tutuluyor.  Çin Halk Silahlı Polisi’nin, normal Çin Halk Kurtuluş Ordusu(PLA) birliklerinin aşırı çokluğuna ek olarak, tamamen silahlı Milislerden oluşan Üretim ve İnşaa Ordusu(Bing Tüen) de konuşlanmış durumdadır. Buna karşılık bölge  uluslararası basından ve İnternetten neredeyse tamamen izole edilmiş ve iletişim kanalları da tamamen kesilmiş durumdadır. Bunun yanında Uygur azınlıklara yönelik ciddi kısıtlamalar kişisel seyahat özgürlüğü, barınma, okullaşma, dini ibadet, hatta Uygur erkek ve kadınlarının özgün yöresel kıyafetleri, erkeklerin uzun sakal bırakmaları da yasaktır. Çin Komünist Partisine bağlılıklarını taahhüt etmek zorunda olan Müslümanların, hac ziyareti için Mekke’ye giderken boyunlarında Pekin tarafından yayınlanan bir elektronik izleme cihazı takmaları zorunludur.¹  

Neden bu aciliyet ve neden birden bire Sincan’da son bir çözüm?

Her şeyden önce, Çin’in Sincan’daki son baskılama dalgası, ABD’nin liderliğini yaptığı ve Çin’in dünya çapında yükselen bir sosyalist Çin’i kuşatmak ve kuşatmak için tasarlanmış bir Çin güvenlik karşıtı ittifakına odaklanan yeni bir Çin güvenlik bilincinin ortaya çıkmasıyla tetiklendi. Çin’in tüm çevre bölgeleri – kuzey ve doğudaki Moğolistan, Güney Kore, Japonya, Guam ve Tayvan’dan güneydoğu, güneybatı ve batıdaki Vietnam, Hindistan ve Afganistan’a kadar – bir bölge hariç, kuzeybatı Sincan Uygur Özerk Bölgesi ABD’nin etkisi muhtemelen en zayıf veya varolmayan. Bu nedenle, Çin’in, Sincan bölgesini ABD’nin önderliğindeki “çevrelemeye” karşı koyacağı yerden başarabilmek için nihai stratejik arka plan yapması zorunludur. Bu amaçla, “Uygur sorunu”²  

Bu hedefe yönelik olarak, Çin’in son üç üst düzey lideri Jiang Zemin, Hu Jintao ve görevdeki Xi Jinping, hepsi yeni bir güvenlik gündemini benimsiyor ve ateşli Sincan etnik pasifikasyonuna ve askeri birikim kampanyalarına katılıyor, üç liderin de her biri kendi işaretini taşıyor Bu Sincan nihai çözümünün uygulanmasında olay. Jiang’a göre, 2001’de, Çin’in stratejik kaynaklarının hızla sınanmasına neden olan, Çin’in Rusya’ya ve diğer eski Sovyet Orta Asya cumhuriyetleri ile bir ittifak yoluyla, “kuşatma ve çevreleme” ye karşı güvence altına alınmasına yol açan Şangay İşbirliği Teşkilatı [SCO] idi. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan.

Jiang’ın SCO projesi hızlı militarizasyon ve Sincan’ın Sinification’ı talep ettiğinden Uygurlar, Çin hükümeti tarafından, bir sonraki Yüksek Lider Hu Jintao’nun merhametine neden olmayan, 2009’daki şiddetli çatışmalara neden olan ani bir kısıtlama ve baskı dalgasıyla karşı karşıya kaldı. Dünya inançsızlık içinde izlediği gibi onu bastırırken. 2009 Uygur olayı ve acımasız bastırılması, Xinjiang’daki “Uygur sorununun” tamamen ortadan kalkması için mevcut Yüksek Lider Xi Jinping’in son baskısının başlangıcına hizmet etti.

İkincisi, Yüksek Lider Xi Jinping’in maxima, 4-8 trilyon $ ‘lık Kemer ve Yol Girişimi [BRI] projesinin maksima’sı, Pekin hükümetinin Uygur nüfusunu “pasifize etmesi” için bir başka iltifat yarattı. BRI’nin temel bileşeni projeleridir. BRI’nin imza projelerinin tümü bu Uygur bölgesinde başlıyor. Yeni Avrasya Kara Köprüsü, Sincan’dan başlıyor, Kazakistan, Rusya, Beyaz Rusya, Polonya’dan geçiyor ve sonunda Almanya’ya ulaşıyor. Çin-Türkiye Koridoru da Sincan’dan başlıyor; Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru da öyle.

Üçüncüsü, Çin’in ABD’nin önderliğindeki Batı’ya karşı birleşik bir cephe oluşturma çabasıyla Rusya’yla stratejik işbirliğini sürdürmesi, Pekin’in de Uygur sorununu sağlıklı ve uzun ömürlü bir Moskova-Pekin ittifakının ön şartı haline getirmesini gerektiriyor.

Tarihsel olarak, Moskova Uygur bağımsızlık hareketini desteklemekte ve desteklemede en büyük etken olmuştur. Kuomintang [Çin Milliyetçileri] ‘nin Sincan’ın kontrolü ve Sovyetler Birliği’ne karşı mücadelesinde, hem Vladimir Lenin hem de daha sonra Josef Stalin Uygurları destekledi. 1921’de Sovyetler Birliği resmen Uygurları Çin yönetimi altındaki Türklerin etnik kökenlerine ait Çinliler olarak tanımladı. 1933 yılında Stalin, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti [FETR] olarak bilinen Kaşgar merkezli Uygur bağımsız devletinin kurulmasını destekledi. Çin’in savaş ağabeyi Sheng Shicai’nin FETR’ye karşı askeri zafer kazanmasının bir sonucu olarak, Sovyetler Birliği 1944’te Sincan, Ijiang’da yerleşik bir ikinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (SETR) kurdu. 1949’da Stalin, Mao Zedong’un SETR’yi yeni kurulan Moskova destekli Çin Halk Cumhuriyeti’ne boyun eğme talebini kabul ederek ve 1950’de SETR’lerin liderleriyle Mao Zedong’un barış görüşmelerini başlatmasını talep ederek İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti’ne ihanet etti. Powwow için Pekin, tüm SETR liderlik ekibi Sovyetler Birliği’ne karşı Pekin’e geçerken bir uçak kazasında öldü, böylece hem Moskova hem de Pekin’i bağımsızca düşünen Uygur seçkinleri tarafından takip eden on yıllar boyunca rahatsız edilmekten kurtardı. Ancak Stalin’in ölümünden sonra çalkantılı yukarı-aşağı Pekin-Moskova ilişkisinde, Kruşçev’den Brezhnev’e kadar Sovyet liderleri, Doğu Türkistan bağımsızlık hareketini ve Sovyet Türkoloji çalışmalarını Çin komünist kafirlerine karşı “ideolojik bir savaş” silahı olarak kullandılar. , Pekin kabuslarına neden oldu. SSCB sonrası dönemde, Rus aydınlarında Uygur çalışmaları ve Uygurlar hakkında Türkoloji eserlerinin yayınları ve onların durumları ve bağımsızlık istekleri bir canlanmaya şahit olmuştur. Moskova’nın Uygur meselesini bir kama ve giderek daha varolan Pekin-Moskova ikili ilişkisinde bir pazarlık fişi olarak kullanması konusundaki tutkularına dikkat çeken Çin’in liderleri, böyle bir senaryonun kaynağını ortadan kaldırmak için zaman kaybetmiyor, yeni canlanan Uygur bağımsızlık hareketi Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti [ETIR] olarak bilinen dini bir tadı olan.

Dördüncüsü, Sincan’daki “Uygur pasifikasyonunun” şimdiki yükselişi, Çin aşırı milliyetçi şovenizminin hızlı yükselişiyle de örtüşüyor. 2012 yılının sonlarındaki yükselişinden bu yana, Xi Jinping, Çin’in Han etnik gururunu ve ırksal saflığını ifade etmede Çin’in iddialı olduğunu savundu. 8 Kasım 2017’de, Başkan Trump ve eşi Melania, Pekin’deki Yasak Şehir’i ziyaret etti. Xi Jinping, Bay Trump’a, “Çinli bir kişinin” nasıl tanımlanması gerektiğini açıkladı: Xi’ye göre Çinli bir kişi, “siyah saçlı ve sarı tenli ejderhanın soyundan” biri. ³  Bu kadar köklü kültürel önyargılar, Çin’in benzersiz yüzüne sahip olmayan siyah saçlı veya sarı tenli olmayan bir Uygur’un kolayca tanımlanıp reddedilmesi, bir tren veya uçak biletinin reddedilmesi veya basitçe reddedilmesi durumunda ülke genelinde yankılanır. Hükümetin istediği gibi her düzeyde, Cumhuriyetin herhangi bir yerinde özgür bir insan olarak yaşayamaz. Başka bir deyişle, tüm Uygur etnik grubu, ülke genelinde baskın Han Çinlilerinin isteyerek dikkatlice gözlerine maruz kalmaktadır.

Çin’in Uygur pasifikasyonu Sincan’da ne kadar başarılı?

Çin’in böyle bir etnik pasifikasyonun ölçeği ve yoğunluğu ile orantılı hiçbir küresel isyanla karşı karşıya kalmaması oldukça şaşırtıcı. Ancak, aşağıdakileri dikkate alarak tamamen şaşırtıcı değildir:

Birincisi, Çin hükümeti, 11 Eylül saldırılarının ardından ABD’nin Küresel Terörle Mücadele Savaşı’ndan yararlandı ve esasen Washington’u önemsiz derecede zayıf bir Doğu Türkistan Bağımsızlık Hareketi’ni terörist bir grup olarak ilan etmeye başladı. Washington, siyasi çaresizlik için, Çin’in taleplerini bağımsızlık isteyen bu “Uygur teröristleri” konusundaki baskılarında Pekin’i kısıtlama ve dini özgürlük için çağırmaya rağmen büyük bir isteksizlikle kabul etti. ⁴ Ancak Pekin ABD uyarılarını görmezden geldi ve sansürledi. ⁵   Sonuç olarak, Çin, özgür dünyanın lideri tarafından terörle mücadele gerekçesi verildiği için hiçbir zaman herhangi bir kısıtlama göstermedi.

İkincisi, Uygurların Pekin’in baskılanmasına karşı Pan-İslami bir karşı tavır uyandıracak kadar güçlü bir dini bağları yoktur. Ağırlıklı olarak Sünni Müslümanlar olan Uygurlar, devam etmekte olan siyasi ve dini savaşlarda Ortadoğu’nun Müslüman dünyası ile simbiyotik bir bağı paylaşmıyor. Vatikan’da merkezi bir siyasi ve dini otorite sahibi olan Roma Katolik Kilisesi’nin aksine, Uygurların durumunu seslendiren ve en iyi şekilde destek veren merkezi bir dini otorite yoktur.

Üçüncüsü, Çin, Arap ve İslam dünyasının Uygurlara desteğini susturmak için ekonomik ve finansal paketler kullanmakta zorlanıyor. Bastırmaya rağmen, tek bir Arap ya da İslam hükümeti, Sincan’daki ejderha tedbirlerinden dolayı Çin’i eleştirmek için açıkça konuşmadı. ⁶ Uygur kitleleri için çok sayıda “yeniden eğitim” toplama kampının inşası, üniversite kampüslerinde ve okul bahçelerinde sistematik bir şekilde toplanması ve Uygur aydınlarının tutuklanması, avukatların, işadamlarının ve diğer Uygurların tutuklanması ve tutuklanması için acele Sincan’daki yeni krematoryum sayısındaki uğursuz dalgalanma, seçkinler – hepsi soykırımın veya hatta yapımdaki soykırımın alarmını veriyor. Birleşmiş Milletler ve hemen hemen tüm uluslararası insan hakları örgütleri, Çin Halk Cumhuriyeti’nde böyle bir olasılığa karşı sert bir uyarıda bulundular.

20. yüzyılın pogromları 21. yüzyılda kötü ikizlerini bulacak mı? Umarım olmaz.

Yararlanılan Kaynaklar

¹ Eva Dou, “Chinese Surveillance Expands to Muslims Making Mecca Pilgrimage,” the Wall Street Journal, July 31, 2018, see https://www.wsj.com/articles/chinese-surveillance-expands-to-muslims-making-mecca-pilgrimage-1533045703

² This “new containment” theory, or the “C-shaped Containment” plot, is most thoroughly and popularly articulated by China’s foremost vocal and influential strategist Colonel Dai Xu of the People’s Liberation Army/Air Force. See Dai Xu, “2030: China Faces the Fate of Dismemberment–the U.S. Strategy for a Global Empire and China’s Crises” [2009]; also Miles Yu, “PLA Strategist Reflects Military’s Mainstream,” in the Washington Times, April 11, 2013, at https://www.washingtontimes.com/news/2013/apr/11/inside-china-pla-strategist-reflects-militarys-mai/

³ See YouTube clip, https://www.youtube.com/watch?v=J0fABpNxLLc

⁴ See Richard Cheney speech at Fudan University, Shanghai, April 5, 2004 at http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=80891.

 ⁵ Miles M .Yu, “Ch—y in China,” the Wall Street Journal, April 27, 2004, at https://www.wsj.com/articles/SB108302169593794156 

6 Mehdi Hasan, “One Million Muslim Uighurs Have Been Detained by China, the U.N. Says. Where’s the Global Outrage?” in the Intercept, August 13, 2018.

Bakınız : See https://theintercept.com/2018/08/13/china-muslims-uighur-detention/

Makalenin Yazarı Hakkında Bilgi : Prof.Dr. Miles M. Yu, Annapolis, Maryland’deki Doğu Deniz Akademisi’nde asakeri tarih konusunda tanınan bir uzmandır ve 1994’ten bu yana Doğu Asya ve askeri tarih konusunda dersler vermektedir.

Kaynak : https://www.hoover.org/research/chinas-final-solution-xinjiang?fbclid= I…

Etiketler: Çin » Dünya » etnik Çatışma » Genel » Görüş Yorum » insan hakları » Makale Analiz » Siyaset » Soykırım