47 ÜLKEDEN İŞGALCI ÇİN’E : DOĞU TÜRKİSTAN’DAKİ İNSANLIK SUÇLARINDAN KAYGILIYIZ !

Birleşmiş Milletler (BM) üyesi 47 ülke ortak bir bildiri yayınlayarak , Çin’in  işgalindeki Doğu Türkistan’da yaşayan  Uygurlar ve diğer  Türklere  yönelik  baskı, zulüm, işkence  ve   diğer insanlık dışı insan hakları ihlallerinden  kaygı duyduklarını ve bu ihlallere bir an önce son vermesi uyarısında bulundular. 

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)

BM’nin Cenevrede bulunan  İnsan Hakları Yüksek  Konseyi’nin (BMİHK) 50’ci oturumunda, Hollanda’nın BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Paul Bekkers tarafından sunulan ortak açıklamada, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’nin, Doğu Türkistan’daki insan haklarının durumuna ilişkin hazırladığı ve açıklanması sürekli  ertelenen raporun bir an önce yayınlanmasının beklendiği bildirildi.
Üye ülkelerin ortak imzası ile yayınlanan açıklamada  Doğu Türkistan’daki insan hakları durumuna ilişkin derin kaygılarının sürdüğü belirtilerek  “ Bu konuda Kapsamlı araştırmalara dayanan çok sayıda güvenilir raporlar bulunduğunu ,en az  1 milyonu aşkın insanın keyfi olarak gözaltında tutulduğu” belirtiliyor. Ayrıca, Uygurların ve diğer  Müslüman Türk azınlık mensuplarının yaygın elektronik gözetim ve  takibe ve ayrımcı uygulamalara maruz kaldığı, Uygur kültürü ile din ve inanç özgürlüğü dahil temel hak ve özgürlükler üzerinde aşırı kısıtlamalar ve yasaklar olduğuna dair haberler var.” ifadeleri kullanıldı.

47 ülke adına yapılan   ortak açıklamada  Çin’in işlediği   insan hakları ihlalleri şu başlıklar halinde yer alıyodr :

1. İşkence ve diğer insanlık dışı, zalimce ve aşağılayıcı muamele ve cezalandırma
2. Türk kadınların  etnik soykırım amacı ile zorla kısırlaştırılmaları
3. Cinsel Cinsiyete dayalı şiddet, cinsel taciz ve saldırılar
4. Uygurlar ve diğer Türk azınlıkların  zorla Köle/İşçi olarak  çalıştırılmaları
5. Türk çocuklarının  ebeveynlerinden zorla ayrılarak   etnik dönüşüme  tabi tutulması
6. Bu hususlar başta  diğer bir çok hak ve hukuk ihlallerinin  işlendiğine dair   haberlere dair de kaygılarımızı bildiriyoruz” ifadelerine yer verildi.

Pekin Kendisine Yöneltilen  Bu hususlara Derhal Cevap Vermeli 

Pekin yönetimine bu konudaki endişelere derhal yanıt vermesi çağrısı yapılan açıklamada, “Çin’i hukukun üstünlüğüne bağlı kalmaya, insan haklarının korunması konusunda ulusal ve uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeye, BM Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesini imzalamaya çağırıyoruz” değerlendirmesi yer aldı.

BM üyesi ülkeler, Çin hükümetinden, BM İnsan Hakları Konseyi’nin Özel Prosedürler mekanizması dahil tüm bağımsız gözlemcilere Doğu Türkistan’a anlamlı ve engelsiz erişim sağlaması, Irk Ayrımının Sonlandırılması Komitesinin (CERD) Ağustos 2018’de Doğu Türkistan konusundaki önerilerini yerine getirmesi ve o zamandan bu yana dile getirilen endişelere yanıt vermesi talep edildi.

Ülkeler, Doğu Türkistan’daki insan hakları durumu nedeniyle diğer üyelere, “sığınmacıları iade etmeme” kuralını uygulamasını salık verdi.

BM.Komiseri Bachelet’e Doğu Türkistan Raporu sorusu

Öte yandan BM üyeleri, İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’in geçtiğimiz Mayısta Çin’e yaptığı ziyaret ve Doğu Türkistan’daki temaslarıyla ilgili daha detaylı bilgi sağlamasını, ziyaret sırasında uygulanan kısıtlamalara, hareket serbestisi ve sivil toplum temsilcilerine erişimine yönelik engellere ilişkin detaylı gözlemlerini aktarması istendi.

Ülkeler ayrıca, Bachelet’in BMİHK’nin 48’nci oturumunda duyurduğu, Doğu Türkistan’daki insan haklarının durumuna ilişkin ertelenen raporun bir an önce yayınlanmasını beklediklerini belirterek, raporun yayınına ilişkin takvimin açıklanmasını talep etti.
BM İnsan Hakları Ofisi, 8 Mart’ta BM İnsan Hakları Konseyinin 48’inci oturumunda Pekin yönetimi ile BM heyetinin bölgeyi ziyaret etmesi konusunda anlaştıklarını duyurmuştu. Çin tarafının ziyarete, raporun ertelenmesi koşuluyla izin verdiği ileri sürülmüştü.

Doğu Türkistan’daki insan hakları ihlallerine ilişkin iddialar

Çin, son yıllarda Doğu Türkistan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygur Türkleri ve diğer azınlık mensuplarını hedef alan sistematik hak ihlallerine ilişkin iddialar nedeniyle uluslararası kamuoyunda eleştirilere hedef oluyor.

Türkiye’nin de yer aldığı BM üyesi 43 ülke, 21 Ekim 2021’de New York’ta düzenlenen BM İnsan Hakları Komitesi Toplantısı’nda yaptıkları ortak açıklamada, Doğu Türkistan Uygur Özerk Bölgesi’nde 1 milyondan fazla kişinin “yeniden eğitim merkezi” adı verilen siyasi kamplarda alıkonulmasından, işkence, kötü muamele, insanlık dışı ve aşağılayıcı cezalandırma, zorla kısırlaştırma, cinsel şiddet ve çocukları ailelerinden ayırma gibi yaygın ve sistematik insan hakları ihlallerine maruz kalmasından duydukları endişeyi dile getirmişti.
Açıklamada, bölgede din ve inanç özgürlüğü ile seyahat, toplantı ve ifade özgürlükleri üzerinde kısıtlamalar bulunduğu ve yaygın kullanılan elektronik izleme teknolojilerinin orantısız şekilde Uygurları ve diğer azınlık mensuplarını hedef aldığı belirtilmişti.

Pekin yönetiminin hukukun üstünlüğü ilkesine ve insan haklarını koruma konusundaki ulusal ve uluslararası yükümlülüklerine uyması gerektiği vurgulanan açıklamada, “Çin’e BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri ve ofisi de dahil bağımsız gözlemcilere Doğu Türkistan’a hızlı, anlamlı ve serbest erişim sağlama çağrısı yapıyoruz” ifadelerine yer verilmişti.

Çin yönetimi, Doğu Türkistan’da kaç kamp bulunduğuna, buralarda kaç kişinin tutulduğuna ve söz konusu kişilerden ne kadarının sosyal hayata döndüğüne ilişkin bilgi vermezken, kendi belirlediği birkaç kampın az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubu tarafından kısmen görülmesine izin vermişti.

Uygurların Zorla Köle/İşçi Olarak  çalıştırılmaları

Öte yandan çok sayıda Uygur Türkü’nün bölgedeki fabrikalarda zorla çalıştırıldığı iddia edilmiş, Doğu Türkistan’daki bazı işletmeler, “zorla çalıştırma” yoluyla üretim yapıldığı iddialarının hedefi olmuştu.

ABD Kongresi, Aralık 2021’de Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nde Uygur Türkleri ile diğer etnik ve dini azınlıkların zorla çalıştırılması yoluyla ürettiği malların ABD’ye ithalatının yasaklanmasını öngören yasayı kabul etmişti.
Washington yönetimi, iddialara konu olan işletmelere ve onlarla çalışan şirketlere yaptırım kararları almıştı.

Pekin yönetiminin sözcüleri ise zorla çalıştırma iddialarını “Çin-karşıtı güçler tarafından uydurulmuş yalanlar” olarak nitelemiş; ülkedeki insan hakları durumunun gerçeğe aykırı olarak karalanmaya çalışıldığını savunmuştu.

Kaynaklar ; Karar.com yeni şafak gazetesi ve ajanslar