DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI.TÜRKİYE’DE İLK UYGURCA MAEALLI KUR’ANI KERİMİ NEŞRETTİ

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi(UYHAM)

Başbakanlığa bağlı Diyanet işleri Başkanlığı “Dünya’da Kur’ani Kerim neşredilmeyen tek bir dil kalmasın.” Projesi kapsamında Doğu Türkistan,Türkistan Cumuhuriyetleri ile  dünyanın muhacerette yaşayan Uygur Türklerinin bu konudaki talep ve ihtiyaçlarının karşılamak amacı ile Uygur Türkçesi meallı Kur’ani kerim bastırdığı açıklandı.
Trt.Türkiye’nin Sesi radyosu Uygurca kurumsal sayfasında yer alan bilgilere göre Diyanet İşleriBaaşkanlığı’nca 2016 yılı programına alınan Uygurca Mealli Kur’ani Kerim basımı projesi 2016 yılının Aralık ayında gerçekleştirilmiş ve toplam 2 bin adet bastırılarak Uygur Türkçesi konuşan Müslüman Türklere dağıtılacağı bildirildi.
İlk Uygurca Meallı Kur’ani Kerim 1986’de Urumçi’de neşredilmiştir.
Çin’in ilk komünist diktatörü Mao’nun ölümünden sonra 1980’lı yıllarda başlayan
Çin’deki kısmı özgürlükler,   dini  ve kültürel çalışımalardaki engelleme ve yasakların  kaldırılmasından sonra   Doğu Türkistan’ın önde gelen din bilginlerinden Muhammed Salih Damollam Artuşi tarafından ilk Uygurca meallı Kur’ani Kerim hazırlanmış ve o devirde ünlü din bilginlerinden eğitimci Abdulhekim Mahdum’un de içinde bulunduğu 13 din bilgininin Uygurca Kurani kerim mealının asıl manasına uygunluğu tastik ettirilerek 1986’te Çin’in Şanghay kenti’nde basılmış ve Doğu Türkistan’da satışa sunuulmuştu.  İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar zamanında yapılan tercümelerden  yaklaşık 10 asır sonra,  Doğu Türkistan’daki bu meal çalışmaları büyük bir ilgi ve Müslümanlarının dua,minnet ve şükranları ile karşılanmıştır.Bu Uygurca meal,1990’lı yıllarda Suudi Arabistan Krallığı  Evkaf Bakanlığı tarafından onbinlerce adet bastırılarak umre ve hac için kutsal topraklara gelen Uygur  umreci ve hacı adaylarına hediye edilmiştir.Ayrıca,bu Ku’anı kerim meallarından   bir miktar de İstanbul’a getirilmiş ve Uygur Müslümanlara dağıtımı yapılmıştır.

Abdullah Karakaş : Uygurca Meallı Kur’ani Kerim’in Türkiye’de Neşri  Çok Önemli Ve  Tarihi Bir Hizmet  olmuştur.  
Uygurca mealli Kur’ani kerim’in Türkiye’de neşre hazırlanması   çalışmalarında yer alan İstanbul Üniversitesi İlahiyet bölümü  Doktora öğrencisi ve din adamı Abdullah Karakaş, Uygurca meallı Kur’ani kerim neşrinin daha önceleri de Uygur Tercüme Merkezi adındaki bir gurup tarafından Suudi Baskısı esas alınarak İstanbul’da yayınlandığını belirterek şöyle konuştu; “ Ancak, devletimizin resmi Din işleri idaresi olan Diyanet İşleri Başkanlığının Uygurca meallı Kur’ani kerimi ilk kez yayınlaması çok önemli ve tarihi bir  öneme sahip bir  hizmet olmuştur.  Benim de içinde bulunduğum  gurup  olarak,bu mealın hazırlığı için  aylarca çalıştık ve bu meal’ın Urumçi’deki ilk baskısını esas alarak bazı rütuşlar ve düzenlemeler yaparak tekrar yayına hazırladık. Emeği geçen bütün arkadaşlara ve Hocalara  burada teşekkür ediyorum.Türkiye Cumhuriyeti devletimiz kendisine bağlı Diyanet İşleri Başkanlığımız kanalı ile bu mealli bastırmakla mazlum ve mağdur durumdaki Müslüman Uygur Türkü Kardeşlerimizi devletimizin  unutmadığını  ve kendilerini  her zaman ve her vesile ile gündemde tutmaya devam ettirdiklerini bu  ulvi ve  tarihi hizmeti ile  göstermiştir.  Devletimize ve özellikle Diyanet İşleri Başkanlığımıza ve emeği geçenlere minnet ve şükranlarımız sonsuzdur. Allah kendilerinden  razı olsun.” şeklinde konuştu.

Uygurca Meallı Kur’ani Kerim Yayına Uzman  Bir Ekipçe  Hazırlamıştır.
Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı Kaynak eserler serisi 139 numara ile yayınlanan bu meal, biri küçük diğeri ise orta boy olmak üzere iki değişik ebatta yayınlanmıştır.

Bu meal de öncekiler gibi Uygur Din bilgini Muhammed Salih Artuşi’nın tercümesi esas alınmıştır.
Uygur Türkçesi Meallı Kur’ani Kerim’in yayına hazırlama kurulu şu kişilerden oluşuyor ;
Genel Yayın Koordinatör : Prof.Dr.Emin Özafşar
Sorumlu Yayıın Yönetmeni : Dr.Süleyman Salman
Yayın Koodinatörü : Yıldırım Kaplan
Hattat : Muhammed Abay

Türklerde Kur’ani Kerim  Meal ve Tercüme Çalışmaları

Türklerin  islamla  şereflenmesine vesile olan   Karahanlı Hükümdarı Satuk Buğra Han 932 yılında Abdulkerim adını alarak müslüman olmuştur.  İslamiyeti devletinin resmi dini olarak ilan etmiştir.Türkler müslüman olduktan sonra Arapça olan Kur’ani Kerim ve dini  kaynakları öğrenmek ve dini hayatlarına islam dininin esaslarına göre düzenlemek  için Kur’ani kerimi kendi dillerine tercüme etme gereği  duymuşlar  ve bu yöndeki çalışmalarına başlamışlardır.
İlk Türkçe Kuran çalışmasında kullanılan bu Türkçe dini terimleri yine o dönemlerde yazılmış Kutadgu Bilig ve Divan-ı Lügat-it Türk gibi Türk edebiyatının başyapıtlarında da görülebilmektedir. Nitekim Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig’inin açılışı ‘’Tengri Azze Ve Celle Ögsidin Ayur.’’ sözleriyle başlar. Eski dönemden kalan Tengri ve Çalab’ın dahi Müslüman Türk şair din adamları tarafından kullanıldığı da bilinmektedir. Karahanlılar döneminde yaşamış Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi’nin 12 dörtlüğü bu gerçeği göstermektedir. Ve Kaşgarlı Mahmud Tengri ile Allah’ı sözlüğünde eş anlamlı olarak vermiştir.
Şunu da belirtmek gerekir ki Türk dünyasının ilk dil bilimcisi kabul edilen, Türkçenin Arapçadan aşağı bir dil olmadığını gösteren Divan-ı Lügat-it Türk’ün yazarı büyük dilci Kaşgarlı Mahmut bile dönemindeki Türkçe çeviriler karşısında duyduğu hayranlığı ve atalar sevgisini gizleyememiştir.
Ayrıca Aysu ATA, 2008 Kaşgarlı Mahmud yılı için düzenlenen bilgi şölenine(sempozyum) ‘’Divanü Lugati’t-Türk’ün Ortaya Çıkış Nedenlerinden Biri de Kur’an Tercümeleri mi?’’ adlı bir bildiriyle katılmıştır. Bu konu ise daha detaylı olarak incelenmelidir.

 Türklerin Kur’ani Kerim  meali ve tercüme çalışımaları tarihi hakkında daha geniş bilgilere aşağıdaki link’te verilen yazıdan ulaşılabilir  :  http://www.uyghurnet.org/karahanlilar-devrinde-islamiyet-ve-ilk-turkce-kuran-i-kerim-meali/