ÇİN’İN YASAKLADIĞI UYGUR TÜRKÇESİ ” TEHLİKE ALTINDAKİ DİLLER” LİSTESİNDE YOK !

Hamit Göktürk (UYHAM)

UNESCO 2016 Hoca Ahmed Yesevî Yılı anısına ve Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri onuruna, Uluslararası Türk Akademisi ve Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının destekleriyle hazırlanan “Tehlikedeki Türk Dilleri” kitabı 4 cilt olarak yayımlandı.Ancak, Doğu Türkistan’da  eğitimi yasaklanan Uygur Türkçesi ile ilgili her hangi bir ibare  kitap’ta yer almıyor. Ayrıca, “Tehlike Altındaki Diller” arasında Uygur Türkçesine de yer verilmiyor. Bu durum Doğu Türkistan ve Diasporadaki Uygur Türkleri tarafından üzüntü ile karşılanıyor. Doğu Türkistan Türklerinin ve onların  günümüzde yok edilmeye çalışılan ana dillerinin kitapta yer almaması  tamamen   gerçekleri göz ardı etme  ve bilimsellik ile bağdaşmayan, aykırı ,  çok açık ve büyük bir haksızlık ve telafi edilmesi gereken bir eksiklik olarak  ifade  ediliyor.

İşgalcı Çin’in yasakladığı Uygur Türkçesi Tehlike Altındaki Diller Arasında  Yok ! 

UNESCO 2016 Hoca Ahmed Yesevî Yılı anısına ve Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri onuruna, Uluslararası Türk Akademisi ve Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının destekleriyle hazırlanan “Tehlikedeki Türk Dilleri” kitabı 4 cilt olarak yayımlandı.Ancak, Doğu Türkistan’da  eğitimi yasaklanan Uygur Türkçesi ile ilgili her hangi bir ibare  kitap’ta yer almıyor. Ayrıca, “Tehlike Altındaki Diller” arasında Uygur Türkçesinin de olduğu gerçeğine her hangi bir atif yapılmıyor ve buna ait bir bilgi de bulunmuyor.

1949 yılından beri Çin Kızl  işgali altında bulunan   Doğu Türkistan’da işgal yönetiminin  en ağır biçimde kültür ve dil soykırımı  uygulamakta olduğu bilinen bir gerçek.Ancak,Türk dilinin temel ve kaynak  yazılı eserlerini e   Türk -İslam alemine armağan eden  Uygur Türklerinin   günümüzde maruz kaldığı ana dillerinin yok edilimeye çalışıldığı ve ana dillerinin tehlike altında bulunuduğu gerçeğinin göz ardı edildiği açıkça görülüyor.Çin İşgal Yönetimi Mayıs   2002’de aldığı bir kararla Doğu Türkistan’da “Çift Dilli Eğitim” safsatası ile  Uygur Türkçesinin Çince ile birlikte eğitiminin yapılacağının ileri süren bir uygulama başlattığı iddia etmiş ise de, uygulama’da  eğitim ve öğretim tamamen tamamen Çince veriliyor.  Bu karar öncesinde  Uygur Türkleri ile etnik Han Çinlisi göçmenlerin devam ettiği okullar ayrı ayrı iken, bu  tarihten itibaren Uygurca ve Çince öğretim ver Okullar birleştirilerek sadece Çince eğitim veren karma okullar haline dönüştürülmüş bulunuyor. Son yıllarda ise Uygur çocukları daha  çocuk yuvası ve ana okulundan itibaren Çince eğitime tabi tutuluyor.Kendi ana dilleri öğretilmiyor ve uygulamada yasakalanmış durumda.Çin işgal yönetimi kültür ve dil soykırımının bir an önce gerçekleştirilimesi ve Müslüman Uygurların ana dillerinin yok edilmesi için devlet bütçesinden ayırdığı kaynaklarla Doğu Türkistan’ın en ücra köylerine kadar sadece Çincenin öğretildiği ve Çinli öğretmenlerin  eğitim verdiği   Yuva ve Ana  Okullarının sayasını yıldan yıla arttırıyor.

“Tehlike Altındaki Diller” Kitabı Yayınlandı.

“Tehlikedeki Türk Dilleri” projesi; dünya gündeminden nispeten uzak kalan az nüfuslu ve az konuşurlu Türk halklarını, onların dillerini ve kültürlerini bir arada, ortak ana başlıklar halinde ele almayı, tanıtmayı, bilgi ve belgeleri kamuoyu ile paylaşmayı ve bu yolla tehlikedeki Türk dilleri ve kültürleri konusundaki farkındalığı ve duyarlığı geliştirmeyi, sonraki kuramsal çalışmalar, dokümantasyon çalışmaları, yeniden canlandırma vb. diğer faaliyetler için müşterek bir akademik zemin ve platform oluşturma amacıyla yayımlanmıştır.

Prof. Dr. Süer Eker ve Prof. Dr. Ülkü Çelik Şavk’ın editörlüğünde, yayın koordinatörlüğünü Ahmet Yesevi Üniversitesinden Halil Ulusoy’un yaptığı kitapta 26 ülkeden 130 bilim insanının telif ve tercüme toplam 132 özgün yazıyla yer aldı. 4 ciltlik kitap seti; süreli yayın, web sitesi vb. “Tehlikedeki Türk Dilleri” adlı geniş kapsamlı projenin bir parçasıdır. Kitap seti 3 ana bölümden ve 4 ciltten oluşmaktadır.

Bu çalışmada yer alan “Tehlikedeki Türk Dilleri”ni belirlemede temel ölçüt olarak UNESCO’nun Tehlikedeki Dünya Dilleri Atlası (UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger) esas alınmıştır. Atlas’ta Rusya Federasyonu’nda konuşulan Türk dillerinin, Tatarca dışında, Başkurtça, Çuvaşça ve Yakutça dâhil, tamamı farklı düzeylerde tehlikede gösterilmiştir. Atlas’ta yer almayan Çin Kazakçası, Çin Kırgızcası, Avrupa’daki yerli ve göçmen Tatar ve Başkurt vb. Türk dilleri de aynı şekilde proje kapsamına dâhil edilmiştir.

Öz deyişi “Son Sesler Kaybolmadan” olan projede, Çin’in kuzeydoğusundaki Fu-yü Kırgızcasından, Avrupa’nın en batısında Litvanya Karaycasına; Taymır yarımadasında konuşulan Dolgancadan, Basra körfezinin doğu kıyılarına yakın İran coğrafyasındaki Kaşgaycaya değin az nüfuslu, az konuşurlu Türk dilleri ele alınmaktadır. Yazıların tamamı bilimsel çalışma yaşamının önemli bir bölümünü bu projede ele aldığı Türk diline adayan yazarların kaleminden çıkmıştır. Yazarların önemli bir bölümü aynı zamanda ele aldığı dilin konuşurudur. Proje makalelerinin dilleri, sayı bakımından İngilizce başta olmak üzere Türkçe, Rusça, Kazakça, Özbekçe vd. Türk dilleridir.

Kaynak : http://www.qiriminsesi.com/tehlikedeki-turk-dilleri-kitabi-yayimlandi.html