CHABAHAR : HİNT OKYAYONUSU LİMAN YARIŞI’NDA HİNDİSTAN’İN YENİ ADIMI

Pakistan’in 2015 yılının Nisan ayında Çin ile yaptığı 46 milyar dolar tutarında ve Doğu Türkistan Kaşgar Şehrini Pakistan’in Belucistan Eyaleti’nin Gwadar  Limanına  bağlayacak ekonomik Kordor adı verilen projesine karşı  Hindistan’ın de tarihi ve ezeli rakipleri olan Pakistan ve Çin’in bu ortak projesine karşı    Chabahar Projesini gelşitrmiş bulunuyor. Chabahar Projesi, Hindistan’ın bölgesel rolünde büyük bir adım olabilir; hatta Batı Asya ve Türkistan’ın (Orta Asya) stratejik dinamiklerini değiştirebilir.

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi(UYHAM)

Son dönemde Hint Okyanusu’nda bir liman inşa etme yarışı izlemekteyiz. Çin, Hindistan ve diğer ülkeler bölgedeki etkinliklerini pekiştirmek için yarış halindeler. Geçen hafta (Mayıs 2015 sonu) Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin Tahran ziyareti sırasında, İran’daki Chabar şehrinde Hindistan’ın Türkistan’a (Orta Asya) yönelik tasarladığı ulaşım koridorunun önemli bir parçası olacak, yeni bir limanın inşası üzerinde bir anlaşma imzalandı.

Bu proje, bölge için büyük stratejik sonuçlar doğurabilir.

Hint Okyanusu dünya ticaretinin büyük kısmını üzerinde barındırmakta ve bu ticarette en büyük payı da enerji almaktadır. Bu kapsamda, jeopolitik olarak riskli olan konu; bu ticari deniz ulaştırma hatlarının giriş ve çıkış noktalarının (örneğin, Hürmüz Boğazı) dar olmasının yaratacağı çeşitli riskler. Bu coğrafya üzerinde, bu geçitler ve deniz yollarını kontrol etmek için uluslararası bir yarış olduğu ortada. Ancak bu stratejik yarışmayı yönlendiren diğer bir coğrafi etken daha var: okyanus ve kıta iç bölgeleri arasında büyük ulaşım bağlantılarının fiili olarak olmayışı. Çin, Rusya ve diğer bölge devletleri, Hint Okyanusu’ndan dağ, orman ve çöller gibi coğrafi engellerden dolayı fiili olarak kopuk durumdadır.

Ancak, bu durum artık değişmekte. Bu yüzyılın başından beri, Çin Güney Asya sahillerinde limanlar kuşağı geliştirmek için harekete geçmiş durumda. Bu liman projelerinin bir kısmı, Hint Okyanusu’ndaki Çin ticaretini kolaylaştırmaya yardımcı olmaları amacıyla gerçekleştirilmiş durumda. Ancak diğerleri ise; Merkezi Avrasya kara kütlesi ile okyanus arasında kuzey-güney aksında, tasarlanan yeni ulaştırma bağlantısının okyanus terminalleri olacak. Bu bağlantılar, Çin’den Myanmar (Kyaukpyu limanı) ve Pakistan’a kadar (Karaçi ve Gwadar limanları) uzanacak olan, yeni yol ve demiryolu koridorlarını içermekte. Japonya ve Hindistan gibi diğer ülkeler de, limanlar ve ulaşım bağlantıları konusunda kendi planlarını gerçekleştirmek üzere harekete geçmekteler.

Chabahar projesi, yeni liman tesislerin inşasını, özel ekonomik alanların oluşturulmasını, İran ve Afganistan’dan Orta Asya’ya kadar yol ve demiryolu bağlantılarının geliştirilmesini içermekte. Bu bağlantılar, Hint Okyanusu ve Avrasya İç Kesimi arasındaki yeni Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru’nun bir parçası olacak. Bu anlaşma, uzun süredir görüşme düzeyinde kalmıştı ve bürokratik durağanlık (Hindistan), agresif müzakere taktikleri (İran) ve uluslararası yaptırımlardan dolayı yavaş ilerleme gösteriyordu.

Bu proje Hindistan, İran ve tüm bölge için dört sebepten dolayı stratejik önem taşımaktadır:

1. Chabahar’in bulunduğu yer, Hürmüz Boğazı’nın 55 km doğusundadır. Bu durum ise, Hürmüz üzerinden, Basra Körfezi kaynaklı enerji ithalini korumak isteyen her ülke için çok çekicidir. Ancak bu Anlaşma, Hint donanmasının Chabahar limanını kullanmak üzere herhangi bir hakkı olacağına ilişkin bir emareyi henüz oluşturmamakla beraber; yine de böyle bir ihtimal artık mevcut hale gelmiştir. Özellikle, Çin’in Pakistan limanı Gwadar’ın 150 km doğusunda önemli bir donanma gücü bulundurması halinde; Hindistan bu seçeneği kullanmak için hevesli olacaktır.

2. Bu yeni bağlantı, Hindistan’ın Afganistan’a direkt fiziki erişimini sağlayacaktır. Delhi ve Kabil, Pakistan’ın Afganistan üzerindeki etkisini engelleme konusunda ortak stratejik çıkarlara sahiplerdir. Hindistan’dan Afganistan’a uzanan karayolu güzergâhı şu an Pakistan üzerinden geçmektedir. Pakistan ise, bu ülkeye Hindistan’ın erişimini engellemek için her türlü tedbiri almaktadır. Hindistan, bu yeni bağlantıyı, Afganistan ile ekonomik ilişkilerini geliştirmek ve siyasi etkisini arttırmak için kullanmayı düşünmektedir. Yeni güzergâh, ABD’nin Pakistan’ı bypass etmesi için uygun olacağından, Washington da bu anlaşmayı sessizce desteklemektedir.

3. Bu proje, Hindistan ve İran arasında daha kapsamlı stratejik ilişkiler için önemli bir adım olabilir. Bazıları, bu iki ülkeyi doğal stratejik ortak olarak görmektedir ve gerçekten her iki ülke, son 40 yılda aralarında daha yakın bir stratejik ilişki geliştirmek üzere birçok adım atmıştır. Hindistan, şu an güvenlik alanında, Basra Körfezi’nde önemli bir oyuncu değildir ve çoğu Körfez Arap ülkesi ile yakın stratejik ilişki geliştirme yeteneği üzerinde ciddi kısıtlamalar mevcuttur. Doğru yönetilebilirse İran’la ortaklık, Hindistan’ın Körfez Bölgesindeki stratejik önemini görünür şekilde artırabilecektir. İlave olarak, Hindistan ve İran arasında güvenlik alanındaki işbirliği potansiyeli, İslamabad’ta ciddi rahatsızlığa neden olabilir – Pakistan’ı dikkatini batı sınırına ve İran’ın istikrarsız Belucistan eyaletine yönlendirmek üzere zorlayabilir.

4. Son ama önemli bir husus da; bu projenin İran’a Hint Okyanusu’nda modern bir liman sağlayacak olmasıdır. İran 1970’li yıllarda, Hint Okyanusu’nda, deniz üsleri kurma veya kullanımlarına erişim imkânlarını içeren (Mauritius ve Maldivler’e kadar); büyük bir güç olma planları yapıyordu. Bu hırslı planlar, İran Şahı’nın düşüşü ile yürürlükten kalkmış oldu ve şu an için artık çok uzak bir hayal gibi durmakta. Yine de yakın gelecekte, İran’ın Hint Okyanusu’nda çok daha aktif hale geleceği ve Chabahar Projesinin, İran’ın daha geniş bir stratejik bakış geliştirmesi yolunda ilk adımı oluşturabileceğini düşünmek yerinde olacaktır.

Bütün bunlarla beraber; yeni limanın ve ulaşım bağlantıların çalışır hale gelmesi için birkaç ciddi engel bulunmaktadır. Basra Körfezi, stratejik değişkenlik içermektedir ve İran’ın Hindistan’ı da içerecek şekilde, stratejik yörüngesini öngörmek güçtür. Çin ve Pakistan gibi rakipler, Hindistan’ın projeye dâhil olmasını engelleyebilir veya önemsiz hale getirebilir. Hindistan da, karşısına çıkan stratejik fırsatlardan faydalanma konusunda başarısızlık örnekleri ile dolu bir geçmişe sahiptir. Buna rağmen, Chabahar projesi, Hindistan’ın bölgesel rolü için büyük bir adım olabilir ve Batı Asya ve Türkistan’ın (Orta Asya) stratejik dinamiklerini değiştirebilir.

Kaynak:Jeopoliturk.com ( http://nationalinterest.org/blog/the­buzz/chabahar­indias­new­move­the­great­indian­ocean­port­race­16401?page=show)