DOĞU TÜRKİSTAN BAĞIMSIZLIK HAREKETİNİN ÖĞRENCİ VE AKADEMİSYEN ÖNCÜLERİ(2.Bölüm)

Yücel TANAY (Serbest Gazeteci-Araştırmacı ve Yazar )

Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi , bir diğer deyimle,Uygur  Özgürlük mücadelesi , aynı zamanda bir öğrenci hareketi olarak başlayan  ve Uygur akademisyenlerin öncülüğünde başlayan ve yürütülen bir milli  harekettir. Uygur öğrenciler, kendi  içlerinden cesur ve gözü pek  gençlik liderleri çıkardığı gibi  öğrencilik hayatın bitiminde Üniversitelere intisap eden ve akademik düzeyde önemli araştırmalar yapan ve  bu hareketin geleceğine ait fikirler üreten  liderler de çıkarmıştır.

UYGUR DEMOKRASİ VE HUKUK HAREKETİ LİDERİ : Doç.Dr.İLHAM TOHTİ

Uygur Akademisyenler arasından çıkan ilk Lider ise, Doç.Dr.İlham Tohti’dir. Pekin Merekezi Milletler Üniversitesinde öğretim üyesi iken Ocak 2014’te tutuklanan ve aynı yıl 23 Eylul’de ömür boyu hapse çarptırılan Doç.Dr.İlham Tohti Uygur Milili hareketi tarihinde çok önemli bir yere sahip bulunmaktadır. Dr.İlham Tohti, Uygurlar arasında çok iyi yetişen aydınların başında gelmektedir. İlham Tohti 1991’den itibaren Doğu Türkistan ve Uygur Türkleri hakkında yaptığı akademik ve sosyal araştırmalarına ait yazılarını Çin medyasında yayınlamaya başlamıştır.lham Tohti bir iktisat ve hukuk uzmanı ve Doçenti olarak ,Uygurların ekonomik ve hukuki durumu araştırmalarının odak noktasında yer almaktadır. Dr.Tohti kaleme aldığı inceleme ve araştırma yazılarında ,Çin’in 1980’lı yıllarda başlayan dışa açılma,serbest ekonomi ve liberalizm ve hızlı kalkınma sürecinde Uygurların ekonomik hayattan,sanayileşme, üretime katılımı ve şehirleşme sürecinden Çin yönetimi tarafından bilinçli olarak nasıl dışlandığı ve bu gelişmelereden uzak tutulduğunu resmi veriler,bilimsel çalışmalar ve gerçekleri açık ve enete olarak ortaya koymuş ve gözler önüne sermiştir. Uygur Türklerinin kendi öz ana vatanlarında bilinçli olarak kırsal kesimde sıkıştırılmasından dolayı ortaya çıkan sosyal ve ekonomik sorunları incelerken,Zengin kaynaklara sahip bölgede yoksul bırakılmış, kalkınma içinde marjinalleştirilmiş,dönüşüm isterken kültürü dondurulmuş Uygur toplumunun sosyal yapısını ve gelindiği noktanın nedenleriniin köküne ve kaynağına inmeye çalışmıştır. Dr.Tohti bu bilimsel çalışmalarını ve hazırladığı raporları Çin merkezi hükümetine sunumuş ve düzeltilmesini ve bölge’de yaşayan Uygurlara de, yine bu bölge’ye yerleştirilen etnik Çinli göçmenlere tanınan hakların aynısının Uygurlara de verilmesini talep etmiştir. Dr.Tohti Uygur sorununun derinliklerine indikçe, esasve temel çözümün ÇKP.programında ileri sürülen Mililiyetler Politikasını yeniden düzenlenmesi ile ancak çözülebileceğini net olarak görmüştür. Uygurların siyasi ve ekonomik olarak dışlanmasında Çin anayasası ve Bölgesel Milli Özerklik yasalarının uygulamalarda askıya alınmasından kaynaklanmış olduğunu de özellikle belirtmiştir.

Dr. İlham Tohti 1990’lı yıllardan itibaren, Uygur aydınlarına öncülük eder ve “Uygur Hukuk Hareketi”’nı başlatır. İlk önce Uygurlara Çin anayasası ve Bölgesel Milli özerklik yasasını maddeler halinde anlatır, Sonrasında ise, Çin yönetiminden temel hak ve özgürlükler ile özerklik haklarını vaad eden yasaları raftan indirmeye davet eder ve zorlar. Çin devletinden her hangi bir olumlu yanıt alamayan Tohti,2005. Tarihinde “Uygurbiz = Uygurline ” adında Çince ve Uygurca internet sitesi kurarak bu internet portalı kanalı ile Çin ve Uygur toplumuna duyurumak, kamu oyunu aydınılatmak,Çinli aydınları ve entellektüelleri harekete geçirerek yönetime baskı yapmalarını sağlamak için büyük çabalar harcar .Çin yönetiminden cevap gelir. Ancak,bu cevap, kendisinin Çin İstihbarat Örgütü (En Çüentuen)’nün sert uyarı ve çoklu tutuklama,sorgulama ve günlerce alıkoyma ve zorunlu olarak misafir etme(!) şekilinde olmuştur. Çin’in başkenti Pekin’de ikamet etmenin avantajını ve başkentin şartlarını iyi değerlendirip kullanan Dr.Tohtı bu kez Uygur Türklerinin maruz kaldıkları baskı ve zulmü dış basına anlatmaya başlar. Çin yönetimini ise, kendi yaptığı yasaları uygulamamasının anayasal suç olduğunu iddia eder.

Dr. İlham Tohti 2008 Pekin Olimpiyatları öncesinde tutuklanır ve hapishaneye konulur. Yönettiği “Uygurbiz” internet portalı da kapatılır. “05 Temmuz 2009 Urumçi” olayından hemen sonra “Uygurbiz”internet portalı SON KEZ kez kapatılır ve bir daha açılmasına izin verilmez. Dr. İlham Tohti Urumçi olaylarından sorumlu tutularak uzun bir süre ev hapsinde tutulur. Dr.İlham Tohti artık Uygur Türkleri tarafından “Uygurların Sesi,Vicdanı ve Özgürlük Lideri” olarak anılmaya başlamıştır. Dr.İlham Tohti’nin bu tarihten sonraki yaşamı, ,Çin istihbarat ajanlar ile uluslar arası medya mensupları arasında köşe kapmaca oynamak olarak devam eder. Baskı,şantaj ve tehditlerden bir türlü kurtulamaz.

Bu arada Doğu Türkistan’ da Çin’in baskı, şiddet ve aşırı güç ve devlet terörü temelli baskıları dayanılmaz boyutlara ulaşır. Kendilerine reva görülen aşırı güç ve devlet terörü ile Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun açık ve direkt askeri terörüne karşı, Uygur Türkleri de aynı şekilde karşılık vermeye başlarlar. Çin’in uyguladığı Şiddet,aynı şekilde daha şiddetli bir şekilide kendilerine geri döner. Şididet olayları gün geçtikçe alevlenir ve tüm bölgeyi sarar. Çin yönetimi telaşa kapılmıştır. Dr. İlham tohti,Doğu Türkistan’daki şiddet olaylarının yatışıp sona ermesi ve barışın sağlanması için tek bir şartı ileri sürer; “Çin yönetimi, 60 yıl önce Halk Kurultayı’ndan( Parlamento’dan) çıkardığı “Bölgesel Özerklik ve Milli Azınlıklar Yasası”nda belirlenen hakların Uygurlara iade edilmesini talep eder. Dr.Tohti’ye göre Yasa devletin namusudur. Dr.Tohtı bir yazısında ” Kendi yasalarını çiğneyen bir devlet,kendi kız evladına tecavüz eden bir Babadan farksızdır.” diye haykırır. Bunun üzerine Çin yönetimi çileden çıkar .
15 Ocak 2014’te Pekin’deki evinde eşi ve küçük çocuklarının gözü önünde kendisine tartaklayarak yere yatırır ve el ve ayaklarına kelepçe takarak tedavi olmak için yanına gelen 70 yaşındaki hasta Annesi Nasiphan Hanım ile birilikte göz altına alır. Bir süre sonra eşin’ne kendisini Urumçi’ye götürüldüğünü haberi verilir. 23 Eylül 2014’te başlayan ve 2 gün süren gizli yargılamada “Ülkenin Birliğini Bozmak ve Bölücülük Yapmak” suçlaması ile müebbet hapis cezasına çarptırırır.Onun destekleyen ve yanında bulunan biri Moğul 6’si Uygur Türkü toplam 7 öğrencisini de çeşitli ağır hapis cezalarına çarptırır. Halen bu öğrenciler de ceza evinde tutulmaktadır .
Dr. İlahm Tohti’nin 18-23 Eylül 2014 günlerinde Urumçi’de duruşması devam ederken, ABD. ve AB.Ülkeleri başta 10’dan fazla ülkenin Pekin’deki Büyükelçilik mensupları ile onlarca uluslar arası medya organlarının temsilcileri mahkemeyi izlemek için Urumçiye gelir.Ancak,Çin yönetimi bunların yargılama sürecini izlemelerine izin vermez. Gizli yapılan yargılama sonucunda Dr. Tohti müebbet hapis cezasına çarptırıldığı açıklanır.

23 Eylül 2014’te ABD. dış İşler Bakanı John Kerry bir açıklama yaparak,Çin’in D.r.İlham tohti’yi derhal serbest bırakmasını talep eder. O açıklamasında şöyle demiştkir ; “Ben bir süre önce Çin Liderleri ile görüştüğümde D.r.İlham Tohti meselesini ortaya koydum .Daha önce ABD-Çin stratejik ve ekonomik iş birliği formunda da bunu defalarca tekrarladım. Şu an Urumçide ziyarette bulunan ABD. Büyükelçisi de Dr. İlham Tohti ve öğrencilerinin serbest bırakılması konusunu tekrar dile getirdi. Biz ABD.yönetimi olarak bir kez daha Çin hükümetine çağrıda bulunuyoruz; Dr. İlham Tohi ve öğrencileri derhal serbest bırakılmalı. Dialog ve barışçıl yolları kullanan insanları cezalandırmak, terörle savaşmak değildir.”
Aynı gün AB Parmlamentosu de Brüksel’de bir açıklama yaparak Çin yönetiminin Dr.İlham tohi’yi müebbet hapis cezasına çarptırmasını sert bir dille kınadı.
Amerika Devlet Başkanı Barak Obama,Almanya Başbakanı Agela Merkel,Birleşmiş milletler örgütü ve Batı ülkelerinin bir çok parlamentosu İlham Tohtini ateşli bir şekilde savundu.

Dr.İlham Tohti’ye 5 Mayıs 2014’te merkezi New York’ta bulunan PEN Uluslar arası Gazeteciler tarafından 2014 _ Barbara Goldsmith Özgürlük ödülü layık görüldü.
01 kasım 2014’te Türkiye’nin Bartın şehrinde toplanan Türkçe konuşan Ülkeler Uluslararası Gazeteciler Derneği tarafından İsmail Gaspıralı Bey Türk Dünyası Gazetecilik ve Özgürlük ödülü ile teltif edildi.
21 şubat 2015’te Merkezi New York’ta bulunan Çinli rejim muhaliflerinin kurduğu Çin Demokrat Partisi tarafından düzenlenen bir törenele Dr.Tohti’ye “Liu Şaobo Vicdan ve Şiddete Karşı Direnme “ ödülüne layık görüldü.
( 21 Kasım ) Uygur Özerk Bölgesi Yüksek Mahkemesi , Urumçi Orta Halk Mahkemesi tarafından Ilham Tohti’ye verilen müebbet hapis cezası verilmiş,halen Çin sömürgeciliğinin cezaevinde tutsaktır.
Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi içinde aktif olarak yer alan onlarca cesur Öğrenci lideri, akademisyen, din bilgini , işçi lideri, şair- yazar başta olmak üzere Uygur toplumunun çeşitli katmanlarına mensup isimler birçok kahraman’in mevcut olduğundan şüphemiz yoktur.Çünkü,Milletler Aydınları ve Liderleri ile birlikte var olurlar.