UYGUR İNSAN HAKLARI RAPORU : ÇİN’İN ÇİFT DİLLİ EĞİTİM SİSTEMİ TAM BİR ASSİMİLASYON UYGULAMASI

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi (UYHAM)
Washington merkezili Uygur-Amerikan Derneği’ne bağlı olaraka çalışan İnsan Hakları Programı İşgalci Çin’in 2002 yılından beri uyguladığı Çift Dilli Eğitim sisteminin  Uygurların etnik ve kültürel soykırımı için tam assimilasyon uygulaması olduğu   açıklandı.
“Çin’in Doğu Türkistan’daki Assimilasyon Politikası : Çift Dilli Eğitim” adlı raporda ,çift dilli eğitimin Uygur Türklerinin milli kimliği,istihdamı,eğitim öğretim  ve diğer sahalarda  uğradığı ırkı ayrımcılık ve aşağılanma vebenzeri konular ayrıntılı olarak ele alınarak inceleniyor.
Adı geçen rapor 4 bölüm halinde ve toplam 34 sayfadan oluşmaktadır.
Rapor’da çift dilli eğitim uygulamasının esas amacı,toplumda meydana getirdiği etkiler ve bu uygulamaya karşı alınacak önlemler ve öneriler yer almakta. Ayrıca bu uygulamalara ait istatistik bilgiler yer alıyor.Bu uygulamanın Uygur toplumunda yarattığı etkiler ve sonuçları ile kendilerine direkt ulaşan bilgiler ve edilen şikayetler konu ediliyor.Ayrıca,uluslararası insan hakları örgütleri ile bağımsız araştırmacı ve uzmanların görüşleri yer alıyor.
Çin işgal yönetiminin Doğu Türkistan’da Çin dilini esas alan ve Çift Dilli Eğitim safsatasının arkasına gizlediği bu assimilasyon uygulamasının Doğu Türkistan genelinde genel ve ciddi olarak icra edildiği örnekleri ile ortaya konuyor. Çin yönetiminin bu assimilasyon uygulaması için büyük miktarda yatırımlar yaptığı ve 2020 yılına kadar bunu bölge çapında % 100 oranında yaygınlaştıracağı ifade ediliyor.Bu uygulamanın süratle uygulanmakta olduğu bildirilen raporda ilk yıl olan 1995 ‘da 5 bin 553 Uygur öğrencinin Çift dille eğitim veren sınıflara kayıt yaptığıdığı 2010’da ise bir milyon ve 2012 yılında ise 1,4 milyon rakamına  ulaştığı belirtildi.
Çin işgal yönetiminin Müslüman Uygur Türklerine sürekli olarak Çift dilli eğitim sistemi ile tahsillerini tamamlamaları halinde işe yerleşme ve devlet kadrolarında görev almalarının daha kolay olduğunu teşvik ettiğini,ancak bu eğitim sistemi ile öğrenimlerini tamamlayan Uygur öğrencilerin işe yerleşme oranının resmi rakamlara göre % 17 olarak açıklandığı,Uygur gözlemcilerin tesbitlerine göre ise,  bu oranın gerçekleri yansıtımadığını ve daha düşük olduğu belirtiliyor. Çin’in en iyi Üniversitelerinde öğrenimlerini başarı ve derece ile tamamlayan Uygur öğrencilerin de işsizliğe mahkum edildiklerini , genel olarak eğitimli Uygur gençleri arasında işsiszlik oranının 5% 76 seviyesinde olduğu ifade ediliyor.
Rapor’da bu uygulamanın Uygurcanın yasaklanması ve Çincenin zorunlu dil olarak okutulması ile sınırlı kalmadığını ,Doğu Türkistan’da gelişmiş ve yaygın olarak kullanılan internet ve sosyal medyanın de  Uygurcanın yasaklandığını ,Sitelerin kapatıldığı ve yönetilerinin ise tutuklanarak cezalandırıldığı bildirildi. Uygurcanın bu yolla eğitim ve öğretiminin de önlenmeye çalışıldığı belirtilen roparda, kapatılan bazı Uygurca Sitelerin 2010’dan sonra açılımasına izin verildiği anacak, sürekli ve sıkı şekilde kontrol altında tutulduğu,içeriklerin de Çince’den tercüme edilmiş konulardan ibaret olduğu bilgisine yer veriliyor.
Uygur eğitimci ve site yöneticisi Abdulveli Eyyup’un tutuklanması ve daha sonraki gelişmelere  de yer verilen raporda, uluslar arası insan hakları örgütlerinin onun hakkındaki düşünceleri ve girişimlerine de raporda yer veriliyor,
Rapor’un görüş ve öneriler bölümünde ise, şu hususlara dikkat çekiliyor ; Çin yönetimi kendisinin bizzat imzası ile taahhüt ettiği uluslar arası hukuk ve insan hakları sözleşmesi ile bu sözleşmenin ilgili madde ve hükümlerine saygı göstermesi talep ediliyor. Çin anayasası ve ilgili Çin yasaları gereğince Uygurcanın Doğu Türkistan’da eğitim, resmi yazışmalar ve medya’da da kullanılmasının yasal zorunluluk olduğu hatırlatılıyor. Uygurca eğitim verilen ana okulları ve Uygurca öğretim yapan Okulların açılmasına izin verilmesi ve Uygur dili ile konuşanlara yönelik aşağılama ve ayrımıcılık uygulanmalarına son verilmesi isteniyor.
Uygur İnsan Hakları Programınca hazırlanan bu raporun yayınlanması ile ilgili  Özgür Asya Radyosuna  açıklamalarda bulunan  Uygur – Amerika Derneği genel başkanı Dr.Alim Seyitof 05 Temmuz 2009 Urumçi soykırımından sonra Çin işgal yönetiminin Müslüman Uygur kimliğini zayıflatmaya yönelik uygulamalarını devlet’in stratejik projesi olarak kabul ettiğini ve bu uygulamayı şimdiki Çin devlet başkanı Xi’nin önemli takip ettiğini ve bu konuda işgal yönetimine sürekli  emirler ve talimatlar verdiğini  kaydetti.