Birleşmiş Milletler Zorla Kaybedilenlerin Uluslararası Mağdurları Günü’nde, ülkelerinde sevdiklerinden haber bekleyen sürgündeki Uygurların sessizliğinin acısını unutmamalıyız.
Ruth Ingram tarafından
2017’den bu yana yapılan toplu tutuklamalar ve gözaltılar sonucu yakınlarının Çin devletine haber vermesi için yalvaran her Uygur’un karşısında sağır edici bir sessizlik var.
Çin’in kuzeybatısındaki milyonlarca Türk vatandaşına yönelik en kötü vahşetin üzerinden yedi uzun yıl geçti ve anavatanlarını terk etmek zorunda kalan Uygurlar için travma daha da yoğunlaştı.
Dünya 30 Ağustos’ta Birleşmiş Milletler Zorla Kaybedilenlerin Uluslararası Mağdurları Günü’nü anarken, “Acı Kış”, 2017’de kardeşi kaybolan Rizwangul NurMuhammad’ın hikayesini yeniden ele alıyor.
Mewlan NurMuhammad’ın durumu dört yıl önce “Bitter Winter” tarafından gündeme getirildi . Yakın zamanda Yeni Zelanda’da yaşayan kız kardeşiyle tekrar görüştük ve Pekin’in engellemeleri ve uluslararası toplumun sadece kardeşinin durumundan değil, aynı zamanda akrabaları ve arkadaşlarının haberlerini acı içinde bekleyen yüz binlerce sürgündeki kadın ve erkeğin durumundan da etkilenmemesiyle büyüyen aciliyet ve hayal kırıklığını gördük.
Dünyanın dört bir yanına dağılmış Uygur diasporası, parçalanmış aileler, ayrılmış eşler ve yetim çocuklarla dolu; hepsi geride bıraktıkları kişilerle konuşmak ve onların hâlâ hayatta olduklarından emin olmak için çaresizce çabalıyor.
2017’de ortadan kaybolmasından bu yana 38 yaşındaki Mevlana’yı savunmasıyla ” Acı Kış ” tarafından iyi bilinen Rizwangul NurMuhammad, kaderini öğrenmek için en üst düzeylerde her kapıyı zorladı ancak her adımda engellendi.
Mart 2019’da, 2017’de öğle tatilinde sivil polisler tarafından tutuklanan ve ardından “ayrılıkçı faaliyetler” nedeniyle dokuz yıl hapis cezasına çarptırılan Mewlan’ın serbest bırakılabileceği göründüğünde bir umut ışığı belirmişti; ancak bu gerçekleşmedi ve davası sessizliğe gömüldü. Rizwangul “Bitter Winter”a “Yerel yetkililer aileye kardeşimin serbest bırakılacağını bildirdi ve aileden onun için kıyafet hazırlamalarını istedi,” dedi. “Ancak serbest bırakılmadı; bunun yerine, Nisan 2019’da, toplama kampından Çin-Kazakistan sınırına yakın Ili’nin kuzeyindeki Bole şehrindeki bir hapishaneye transfer edildi ve ilk başta burada gözaltına alındı.”
Giderek daha fazla endişelenen Rizwangul, BM’nin Zorunlu veya İstem Dışı Gözaltına Alma Çalışma Grubu’na (WGEID) başvurarak nerede olduğuna dair bilgi aldı ve davası Mayıs 2019’da 118. oturumda gündeme getirildi .
Çin hükümeti sonunda 2 Eylül’de onun memleketi olan Bole şehrine 374 km uzaklıktaki Şihezi şehrindeki bir hapishaneye nakledildiğini kabul etti.
Haziran 2020’nin başlarında, Rizwangul’un şu anda vatandaşı olduğu Yeni Zelanda’daki Çin Büyükelçiliği, Yeni Zelanda hükümetinin soruşturması sonrasında Mewlan’ın “devleti bölmek” suçundan dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldığını kabul etti. Rizwangul, “Tutuklanıp cezalandırılma nedenini açıklayan resmi bir bilgi yok. Bildiğim kadarıyla, bir dava açılmadı” dedi.
Rizwangul’a göre, kardeşi “hükümete karşı hiçbir şey yapmamış, yasaya karşı hiçbir şey yapmamış, devlete tehdit oluşturmayan, sadece ailesini geçindirmek için çabalayan masum bir kişiydi” dedi. “Keyfi bir şekilde gözaltına alındı ve işlemediği bir suçtan dolayı cezalandırılıyor.”
Mewlan’ın babasını neredeyse hiç görmemiş bir oğlu var. Mewlan’ın kaybolmasından kısa bir süre önce doğmuş ve annesi ve büyükannesi tarafından büyütülmüş. Şu anda yedi yaşında. Rizwangul, “Babası olmadan büyümesini düşünmek beni çok üzüyor,” dedi.
Mewlan’ın kaybolmasından sonra Rizwangul ile annesi arasındaki tüm iletişim iki yıl boyunca koptu, ta ki 2020’nin başlarında aniden bir gün Çin sosyal medya uygulaması WeChat’te ondan bir mesaj alana kadar. Rizwangul, “Önemli bir şey söyleyemedik ama hala iyi olduğunu bilmek çok rahatlatıcıydı,” dedi. Aramalar Haziran 2020’ye kadar devam etti ve başladıkları kadar ani bir şekilde kesildiler.
O zamandan beri hiçbir haber yok. Annesi 70 yaşına yeni girdi. Rizwangul, kendisinin, yengesinin veya yeğeninin nerede yaşadığını bilmiyor, ayrıca kardeşinden de haber alamıyor.
Mewlan’ın hapis cezasını ve ardından gelen dört yıllık sessizliği duyduğundan beri giderek daha fazla tedirgin oluyor. Nerede veya nasıl olduğuna dair hiçbir fikri yok. “Özellikle Uygur tutukluların yeterli yiyecekten mahrum bırakıldığı, işkence gördükleri ve organlarının alınması için hedef alındıkları yönündeki giderek artan sayıdaki raporla birlikte, derinden endişeleniyorum ve giderek daha fazla kaygılanıyorum. Ayrıca Turpan Daheyan hapishanesi gibi yerlerde, bazıları günde 11 saate kadar çalışmaya zorlanıyorlar .”
Çaresizlik içinde, bu yıl 19 Haziran’da BM Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu’na (WGAD) kardeşinin nerede olduğunu araştırması için başvurdu ve gözaltının “keyfi” olduğu iddialarını dile getirdi. “Uzun süreli tutukluluğu sağlığı ve hayatı için ciddi tehditler oluşturuyor,” dedi gruba ve Çin’den derhal serbest bırakılmasını talep etmesini istedi. Şimdiye kadar kurum sessiz kaldı.
WGAD’yi gündeme getirmeyi başaramayınca, Eylül 2024’te Cenevre’de yapılacak 134. oturumunda davanın yeniden incelenmesi için acil bir taleple WGEID’ye tekrar yazdı. “Şu anki kaderi ve nerede olduğu belirsizliğini koruyor ve statüsüyle ilgili uzun süreli belirsizlik derinden endişe verici,” diye yazdı.
WGEID Sekreterliği, Mewlan’ın davasını 134. oturumda ele almayı kabul ederek yanıt verdi; bu oturumda çalışma grubuna şahsen hitap edip davayı tartışmayı umuyor.
Rizwangul, kardeşinin Uygur kimliği nedeniyle gözaltına alındığına ikna olmuş durumda. “Kardeşim masum bir Uygur. Belirsizlik beni geceleri uyanık tutuyor, onun fiziksel ve ruhsal sağlığı konusunda endişeleniyorum,” dedi “Bitter Winter”a. “ÇKP’nin kardeşimi derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakması konusunda ısrar ediyorum. Pekin, uluslararası taahhütlerini yerine getirmeli ve hem Çin içinde hem de dışında tüm Uygurların insan haklarına saygı göstermelidir . Bu hakların korunması adalet ve uluslararası nezaket açısından hayati önem taşımaktadır.”
